Science Museum Group
Celsius, thermometer

Sinds wanneer meten we de temperatuur?

Reeds in de oudheid probeerden knappe koppen de temperatuur te bepalen, maar pas in de 18e eeuw lukte dit dankzij een opzienbarende Deense uitvinding.

Sinds de oudheid probeerden geleerden al de temperatuur te meten. Zo wist de Grieks-Egyptische Heron van Alexandrië rond 50 n.Chr. al dat lucht onder invloed van de temperatuur uitzet en krimpt. Met die kennis ontwikkelde hij een voorloper van de thermometer, die bestond uit een afgesloten buis waarvan het ene uiteinde in water stak. Als het warmer of kouder werd, veranderde het waterniveau in de buis.

16e-eeuwse Europese wetenschappers gebruikten een vergelijkbare methode voor de ontwikkeling van thermoscopen, waarmee je temperaturen kon vergelijken.

Oude logboeken zijn goudmijn aan weerdata

Weersgegevens uit oude scheepslogboeken kunnen de manier veranderen waarop de opwarming van de aarde wordt geanalyseerd. Miljoenen aantekeningen van weersomstandigheden van Europese koopvaardijschepen, die de wereld rondvoeren, zijn namelijk nog niet geregistreerd in de digitale archieven die voor de huidige analyses worden gebruikt.

Zo verzamelde de Britse Oost-Indische Compagnie tussen 1789 en 1834 heel veel weersgegevens. Op dit moment zijn Britse meteorologen bezig de honderdduizenden aantekeningen te sorteren en registreren. Ook elders ter wereld wordt dit gedaan.

Deen vond thermometer uit

De vader van de huidige thermometer was de Deense astronoom Ole Rømer (1644-1710). Hij gaf de thermoscoop in 1701 een schaal met het vries- en kookpunt van water als richtpunten. Op basis hiervan ontwikkelde de Duitse natuurkundige Gabriel Daniel Fahrenheit in 1714 de eerste betrouwbare thermometer.

Celsius, thermometer

De Celsius-thermometer werd in 1743 uitgevonden door de Fransman Jean-Pierre Christin.

© Science Museum Group

Pas halverwege de 19e eeuw werden temperatuurmetingen zo betrouwbaar dat ze konden worden vergeleken, en vanaf circa 1880 waren er wereldwijd zo veel weerstations dat wetenschappers een overzicht kregen van de mondiale temperatuur. Daardoor gaat het onderzoek van de opwarming van de aarde vaak uit van weerdata vanaf de jaren 1880.