Lachgas of ether: een felle strijd tussen tandartsen
Horace Wells ontdekte dat lachgas verdovend werkt. Eeuwige roem lag in het verschiet – tot een mislukte proef en een ex-partner roet in het eten gooiden.
De eerste proeven met lachgas en ether werden door veel nieuwsgierige artsen bijgewoond.
Het publiek kon zijn ogen niet geloven. Volwassen mannen buitelden over het toneel en waren hun remmingen kwijt – precies zoals de advertentie in de lokale krant van het Amerikaanse Hartford beloofd had.
Alle 10 de euforische proefkonijnen hadden een dosis distikstofoxide – beter bekend als lachgas – geïnhaleerd. De man achter de show was een oud-student geneeskunde, die volle zalen trok met zijn rondtrekkende lachgas-voorstelling.
Deze dag, 10 december 1844, zou hem nog lang heugen. Een van de deelnemers, Sam Cooley, liep tegen een zware houten bank op, maar hij leek er niets van te merken. Pas toen de werking van het gas afnam en hij ging zitten, voelde hij dat zijn knie pijn deed.
De man die naast hem zat, de plaatselijke tandarts Horace Wells, zag dat de broek van Cooley rood kleurde van het bloed.
‘Je moet je gestoten hebben, zei Wells tegen Cooley, die antwoordde dat hij er in zijn roes niets van gemerkt had. Toen hij dat hoorde, kreeg de tandarts een lumineus idee.
Lachgas zou operaties revolutioneren
De ambitieuze, gerespecteerde Horace Wells was altijd op zoek naar nieuwe uitvindingen voor zijn praktijk. Maar het grootste probleem dat alle medici in 1844 hadden, had hij nog niet opgelost: de pijnstillers die er gebruikt werden, hadden nauwelijks effect.
De patiënten schreeuwden het uit van de pijn en gingen er regelmatig vandoor tijdens een behandeling. In de ziekenhuizen was het nog erger: sterke mannen moesten de patiënten vasthouden op de operatietafel, terwijl hun gekrijs door merg en been ging.
Aan al dit leed kon lachgas voor eens en voor altijd een eind maken, zo dacht Horace Wells. Zijn verwachtingen waren hooggespannen, en hij sloeg meteen aan het testen.
Maar Wells wist niet dat de tandarts William Morton, zijn vroegere leerling en partner, ook op zoek was naar een nieuwe manier van verdoven. Als hij de eerste was die daarin slaagde, zou hem alle eer ten deel vallen.
De tandarts Horace Wells pleegde zelfmoord toen hij geen erkenning kreeg.
Proef met lachgas werd neergesabeld
Eerst gebruikte Wells zichzelf als proefkonijn. Hij wilde weten of grote hoeveelheden lachgas dodelijk waren, zoals lesboeken in die tijd schreven.
De tandarts inhaleerde zo veel gas dat zijn hele lichaam verslapte, waarop een collega een tang pakte en een verstandskies bij Wells uittrok.
Toen hij weer bij zijn positieven kwam, merkte Wells dat er iets ontbrak in zijn mond. ‘Dit is de grootste ontdekking ooit!’ riep hij uit. ‘Ik voelde niets, nog geen speldenprikje!’
Een maand later, in januari 1845, had Wells het lachgas getest op 13 patiënten. Het gerucht over het gas bereikte de universiteit Harvard, en de tandarts mocht zijn verdovingstechniek komen demonstreren voor stafleden van de geneeskundefaculteit.
Een jongeman inhaleerde lachgas, tot hij in slaap viel. Daarna begon Wells een rotte tand te trekken. Het ging eventjes goed, maar toen maakte de patiënt geluid.
Volgens sommige toeschouwers ging het om ‘gejammer’, terwijl een arts opmerkte: ‘De patiënt schreeuwde behoorlijk.’
Wells werd uitgejouwd door de aanwezigen, die ‘humbug!’, oplichterij, scandeerden. Niemand luisterde meer naar de inmiddels ontwaakte patiënt, die zei dat hij bijna geen pijn gevoeld had.
De tandarts droop met de staart tussen de benen af en kreeg niet meer de kans om te laten zien hoe goed het lachgas zijn werk deed. ‘De opwinding na deze gebeurtenis leidde tot een ziekte, die ik pas na vele maanden weer te boven was,’ vertelde Wells naderhand.
Na dit voorval maakten veel artsen het lachgas belachelijk. Wells zelf wist zeker dat hij de gaszak te vroeg verwijderd had, waardoor de dosis te laag uitgevallen was om alle pijn weg te kunnen nemen.
Ether verdrong lachgas
Al 12 maanden later, in oktober 1846, kwam de ex-leerling en partner van Wells, William Morton, naar Harvard om een demonstratie te geven van een nieuw middel om patiënten minder pijn te laten voelen: ether.
Hij verdoofde een jongeman met een abces in zijn nek, dat een chirurg moeiteloos verwijderde terwijl de patiënt bewusteloos was. Het publiek stond te juichen.
Wells was verontwaardigd toen hij van het succes van Morton hoorde. Niet veel later begonnen de twee openlijk te ruziën over de vraag wie als eerste verdoving had ontdekt.
Wells vond dat zijn onderzoek naar lachgas de grondslag had gelegd voor de proeven met ether – en dat hij daarom de eer voor de ontdekking moest krijgen.
LEES OOK: Geschiedenis van de verdoving: van bilzekruid tot opium
Lachgas werd pas na Wells’ dood populair
De erkenning waar Horace Wells zo naar smachtte bleef echter uit, en al snel kwam de eerder zo ambitieuze tandarts in een zware depressie terecht.
Desondanks probeerde hij te laten zien dat hij nog steeds hard werkte aan verdoving door experimenten met chloroform uit te voeren. Deze stof was in 1847 door een Schotse arts ontdekt als manier om patiënten onder narcose te brengen.
Maar deze proeven zouden de 33-jarige Wells de das om doen. Hij raakte verslaafd aan de bedwelmende dampen van chloroform, die hem versuften.
In een roes gooide hij zwavelzuur naar een stel prostituees die toevallig voorbijliepen. De dames kregen gaten in hun kleren en Wells belandde in de cel. De zaak werd breed uitgemeten in de pers.
De tandarts was er kapot van dat hij zijn goede naam te grabbel gegooid had en dat hij zijn familie te schande had gemaakt. Hij goot een fles chloroform leeg op zijn zakdoek en propte die in zijn mond.
Vervolgens sneed hij een ader in zijn lies door. De volgende dag werd hij dood in zijn cel aangetroffen. Pas in 1863, 15 jaar na de zelfmoord van Wells, namen tandartsen lachgas in gebruik als verdovingsmiddel.