De kruisboog bestaat al duizenden jaren, en het wapen wordt nog steeds gebruikt.
De kruisboog werd vooral in de middeleeuwen veel gebruikt en was een zeer gevreesd wapen, omdat hij dodelijk precies én makkelijk te hanteren was.
De adel zag het als een eerloos wapen, want zelfs een ongetrainde boer kon het dodelijke wapen gebruiken en er een getrainde man mee doden.
Lees in dit artikel over de kruisboog en zijn geschiedenis.
Feiten over de kruisboog
In de 13e en 14e eeuw waren kruisboogschutters een elite-eenheid in de frontlinie. De zware kruisboog werd gaandeweg zo effectief, dat de best getrainde schutters op het slagveld de koning moesten beschermen.
De kruisboog was belangrijk bij de verovering van de Nieuwe Wereld. Zo had Hernán Cortés een divisie kruisboogschutters bij zich toen hij Mexico veroverde in 1521. En Pizarro gebruikte voor de inname van Peru in 1524 zelfs uitsluitend kruisboogschutters.
In de 16e eeuw ontwikkelden wapenmakers een kruisboog die stenen kon schieten, maar deze brak nooit door. Een kruisboog voor stalen kogels werd in de 19e eeuw wel populair. Hij woog 4 kilo en werd gebruikt om op hazen en roeken te schieten. Rond 1840 werd deze boog verdrongen door het geweer.
Lees ook: Martelmethoden: De 10 wreedste uit de geschiedenis
De zuil
De zuil was van sterk hout. De schutter legde zijn duim op de zuil en gebruikte het uiteinde als vizier. Dat moest op één lijn liggen met de pijlpunt om het doel precies te kunnen raken.
De pijl
De pijl – of schicht – werd voor militair gebruik in grote hoeveelheden vervaardigd, en zat daarom simpel in elkaar. Hij bestond uit een houten schacht met een ijzeren punt en soms een staart met veren voor een stabielere vlucht.
Een pijl was meestal 25 cm lang en kon een harnas doorboren. Als gevolg werden de harnassen steeds sterker.
De boog
De boog was van hard staal. Hij werd niet met de blote hand gespannen, daar was een laadmechanisme voor nodig dat de schutter bij zich droeg.
Het laden nam ongeveer een minuut in beslag. In die tijd kon een geroutineerde langboogschutter wel tien pijlen afschieten.
De boogpees
De boogpees bestond uit tientallen dunne hennep- of vlasdraden die niet snel rafelden als ze werden uitgetrokken.
Daarmee werd de krachtige stalen boog gespannen, en zo kon de pijl 300 tot 400 meter verderop een harnas doorboren.
Het laadmechanisme
Het laadmechanisme was een lier die de stugge boog zonder grote inspanning kon uittrekken.
Het mechanisme werd vastgezet op het uiteinde van de zuil. Twee haken klemden om de pees. Daarna spande de schutter de boog door aan het handvat te draaien.
Geschiedenis van de kruisboog
399 v.Chr. - Lemen krijgers met kruisbogen
De herkomst van de kruisboog is niet bekend, maar zowel de oude Grieken als de Chinezen gebruikten hem.
De Griekse historicus Diodorus schrijft dat een speciale eenheid in 399 v.Chr. een mechanisme uitvond dat pijlen kon afschieten.
Zo’n 150 jaar later bouwde de eerste keizer van China, Qin Shi Huang, een leger van terracottasoldaten. Sommige krijgers dragen een kruisboog met een
bronzen trekkermechanisme.
146 v.Chr. - Reuzenkruisboog
De Romeinen nemen de Griekse wapentechnologie over en passen de kruisboog aan hun behoeften aan.
Zo bouwen ze de ballista, een belegeringswapen dat op een uit zijn krachten gegroeide kruisboog lijkt.
1139 - Kerkelijk verbod
De rooms-katholieke kerk vindt de wonden van de pijlen uit een kruisboog gruwelijk en het wapen daarom goddeloos.
Kerkleiders verbieden de kruisboog in 1139 en krijgen bijval van paus Innocentius III, die het bloedige wapen later in diezelfde eeuw ook veroordeelt.
1199 - Leeuwenhart valt voor kruisboog
Ondanks het kerkelijke verbod blijft de kruisboog populair. Richard Leeuwenhart van Engeland is een fervent schutter.
Hij gebruikt het wapen tijdens de kruistochten in het Heilige Land, waar hij mede dankzij de kruisboog de moslims verslaat in de Slag bij Arsuf.
In 1199 wordt de koning zelf door een pijl uit een kruisboog gedood.
1525 - Het geweer wint terrein
De kruisboog wordt door Europese legers ingeruild voor schietwapens met kruit en kogels.
De boog wordt nog wel gebruikt op schepen of als verdedigingswapen bij de belegering van steden en burchten, waarbij nadelen als gewicht en traag laden van minder belang zijn.
1621 - Kruisboog bij de jacht
De legers hebben de kruisboog afgezworen, maar bij Europese jagers is hij nog geliefd.
George Abbot, aartsbisschop van Canterbury, is een fervent jager. In 1621 komt hij in opspraak als hij tijdens een jachtpartij per ongeluk een parkwachter doodschiet.
De kruisboog nu
De kruisboog is een stil wapen. Daarom wordt hij door speciale eenheden van het leger en de politie in Spanje, VS, Peru en Turkije nog steeds gebruikt.
Volgens de Chinese politie is het wapen perfect om terroristen te ontwapenen zonder een bom te laten ontploffen.
Jacht met een kruisboog
In veel landen valt de kruisboog onder de wapenwet. Dat betekent dat je een wapenvergunning nodig hebt om een kruisboog te mogen bezitten.
In sommige landen betekent dat ook dat een kruisboog – net als reguliere wapens – in een wapenkast moeten worden opgeborgen, en dat een kruisboog ingepakt van de ene plek naar de andere moet worden vervoerd.
Er wordt op meerdere plekken in de wereld gejaagd met kruisbogen. De regels in de Verenigde Staten zijn behoorlijk soepel: in meerdere staten is het toegestaan om met een kruisboog te jagen als je boven de 18 bent en een geldige wapenvergunning voor kruisbogen hebt.
In de EU is jagen met een kruisboog over het algemeen verboden. De regels verschillen dus per land.
Regels om een kruisboog te gebruiken
Moderne kruisboog.
Duitsland
Voor het bezitten van een kruisboog is geen vergunning nodig. Kruisboogjacht is verboden.
Nederland
Jacht met een kruisboog is volgens de Wet op de dierenbescherming verboden. Er is geen vergunning nodig om een kruisboog te hebben.
Finland
Jacht met een kruisboog is verboden. Er is geen vergunning nodig. Het wapen is gelijkgesteld aan een luchtpistool.
Denemarken
Het produceren, importeren en bezitten van een kruisboog is verboden zonder vergunning. Jacht met een kruisboog is ook verboden.
Noorwegen
Wapenvergunning vereist. Jacht met een kruisboog is verboden.
Zweden
Wapenvergunning vereist. Jacht met een kruisboog is verboden. Zwakke kruisbogen worden in winkels verkocht aan volwassenen, net als luchtpistolen met een lage schotkracht.
Hoe ver kan een kruisboog schieten?
Moderne kruisbogen zijn met de jaren aanzienlijk verbeterd. Ze zijn van betere materialen gemaakt en hebben een effectievere vorm.
De beste kruisbogen kunnen tegenwoordig 500 meter ver schieten. Dat betekent echter niet dat je op die afstand nauwkeurig je doel kunt treffen.
Het effectieve schietbereik van een kruisboog ligt voor de meeste mensen rond de 35-45 meter.