New York Public Library-Science Source/Imageselect & Shutterstock

Dr. Kellogg verdreef de duivel met cornflakes

50 jaar lang lieten rijke Amerikanen zich door dr. Kellogg behandelen met gebed, vegetarisch eten en lavementen. Kellog dacht dat vlees duivelse seksuele lusten opwekt en ontwikkelde met zijn broer Will een vleesloos ontbijt: Kellogg’s Corn Flakes. Maar de strijd om de vlokken dreef de broers uit elkaar.

Het is avond geworden in Michigan, VS, als twee mannen beginnen met een bijzonder ritueel.

Op de keukentafel staat John Harvey Kellogg met een emmer vol met gekookte maïs- en tarwekorrels. Op de grond zit zijn jongere broer, Will Keith Kellogg, klaar met een mes.

John kiept de emmer leeg in een trechter en draait aan een draaiwiel. Hierdoor komt een wals in beweging die de korrels plet en in vlokken verandert. Dan schraapt Will ze van de tafel en doet ze in een schaal.

Vervolgens roosteren de twee broers de vlokken in de oven totdat ze goudgeel en knapperig zijn geworden.

Het is ze bijna gelukt: ze willen een voedingsrijk ontbijt ontwikkelen dat constipatie, een probleem waar veel Amerikanen last van hebben, tegengaat en de menselijke seksuele behoeften beperkt.

De broers weten op dat moment in 1894 nog niet dat ze zojuist de eerste portie cornflakes ter wereld hebben gemaakt.

Door de goudgele maïsvlokken wordt Will Kellogg een van de rijkste mannen van de VS, maar het succes maakt ook een einde aan de band tussen de twee broers.

Na de uitbreiding van 1928 bestond het Battle Creek Sanitarium uit 31 gebouwen, waaronder het hoofdgebouw van 14 verdiepingen, ‘The Towers’ genoemd.

© Pictures Now/Imageselect

Kuuroord was gezonder dan ziekenhuis

Einde van de wereld is nabij

Een gezond leven was heel belangrijk voor de Kelloggs. John en Will, geboren in 1852 respectievelijk 1860, groeiden op in Battle Creek, Michigan. Dit stadje was een bolwerk van de zevendedagsadventisten – een christelijke sekte.

De hele familie Kellogg was, net als de oprichters van de sekte, Ellen en James White, overtuigd dat het einde der tijden nabij was en dat alleen een gezond en christelijk leven verlossing kon bieden.

Ellen White was de profeet van de sekte en zij beweerde dat alleen mensen met een gezond lichaam toegang krijgen tot het paradijs, omdat het lichaam een geschenk is van God.

Haar volgelingen mochten daarom geen vlees, tabak en alcohol nuttigen. Dat zou namelijk leiden tot zonde en een ‘verwerpelijk leven’. Masturbatie was, volgens White, het ergst – dat soort ‘zelfbezoedeling’ kon zelfs blindheid of kanker veroorzaken.

‘Eiwitten verergeren ontstekingen en vergiftigen het lichaam.’ Dr. John Kellogg over het risico van vlees eten

In Battle Creek lagen verschillende christelijke kuuroorden – waaronder het Wes­tern Health Reform Institute van de adventisten – waar elk jaar duizenden Amerikanen naartoe kwamen om door gebeden en diëten af te rekenen met overgewicht, hoge bloeddruk en stress.

Als scholier kreeg John Kellogg een bijbaantje in de drukkerij van Ellen en James White. Onder de indruk van Ellens woorden werd hij vegetariër, en hij begon de gasten van het kuuroord les te geven over een gezond, christelijk leven.

John wist de gasten zo te inspireren dat het echtpaar White besloot om de jongeman te helpen en zijn opleiding tot arts te betalen.

Ze wantrouwden de wetenschap, maar dachten dat John als arts nog meer mensen naar het kuuroord in Battle Creek kon lokken.

Ze betaalden 330 dollar, zodat hun 21-jarige protegé kon studeren aan Bellevue Hospital, een van de beste ziekenhuizen in Amerika.

Om de echte Kellogg’s Corn Flakes te onderscheiden van namaakproducten, liet Will zijn handtekening op de doos zetten.

© Rubylane

Celibatair door vieze wonden

Toen John in het najaar van 1873 aan het Bellevue Hospital ging studeren, was het vertrouwen in de medische wereld erg laag. In de late 19e eeuw waren er zo’n 4000 artsen in de VS, maar de meesten van hen waren kwakzalvers.

Voordat John werd geboren, kreeg zijn vader bijvoorbeeld een ernstige oogontsteking. Met een scalpel maakte de arts een snee in zijn nek en besmette die met het gif van een Spaanse vlieg. Hierdoor zouden de ‘slechte’ vloeistoffen in zijn vaders lichaam zich in de wond ophopen, waardoor de ontsteking zou verdwijnen. Johns vader overleefde de behandeling maar net.

In het Bellevue Hospital besloot John om chirurg te worden. De opleiding was een behoorlijke uitdaging: ongeveer één op de 20 Amerikanen leed aan syfilis, maar ze kwamen meestal pas naar het ziekenhuis als de geslachtsziekte zich al in het eindstadium bevond.

‘Je ziet overal vreselijke, etterende wonden die het hele lichaam kunnen bedekken. Soms verliezen ze een neus, een tong of een oog,’ schreef John later in zijn boek over een gezonde – lees: celibataire – leefwijze, Plain Facts for Old and Young uit 1881.

Door zijn ervaringen in het ziekenhuis en zijn christelijke geloof bleef John de rest van zijn leven celibatair.

Met zijn diploma op zak keerde John in de lente van 1875 terug naar Battle Creek, met zijn hoofd vol ideeën over onder meer de bestrijding van bacteriën. In de jaren 1850 had de Franse chemicus Louis Pasteur met zijn microscoop bewezen dat bacteriën bestonden.

Veel artsen waren echter nog sceptisch, omdat ze deze organismen niet met het blote oog konden zien.

Maar de jonge dr. Kellogg erkende het gevaar. Terug in het kuuroord eiste hij daarom dat de keuken dagelijks werd schoongemaakt en dat de groenten eerst gewassen moesten worden.

Door deze maatregelen kregen de gasten minder last van diarree en daar spon het kuuroord goed garen bij. Het aantal bezoekers steeg van 12 tot 106 gasten per jaar.

Met de goedkeuring van het echtpaar White nam John in 1876 de leiding van het kuuroord over en hij gaf het meteen een nieuwe naam: Battle Creek Sanitarium.

Vlees veroorzaakt dierlijke lusten

Als baas van het Battle Creek Sanitarium voerde John Kellogg de ene na de andere verandering door. Het personeel moest urenlang luisteren naar lezingen waarin dr. Kellogg vertelde over het belang van handhygiëne, goede ventilatie en schone lakens in de strijd tegen bacteriën.

Ook predikte hij dat het eten van vlees de seksuele lusten verhoogt en daarmee geslachtsziekten veroorzaakt, en dat dierlijke eiwitten puur vergif zijn.

‘Eiwitten verergeren ontstekingen en vergiftigen het lichaam,’ zei de dokter.

John Kellogg dacht ook dat vlees vol met bacteriën zat die je niet kon doden door het te koken of bakken.

En dus aten zijn kuurgasten een dieet van groenten en fruit. Maar als ze absoluut dierlijke producten wilden, gaf de dokter het personeel toestemming om vleesgerechten met gepasteuriseerde melk en boter te serveren.

Ze moesten dan aan speciale, geïsoleerde tafels in de eetzaal gaan zitten, zodat de besmetting zich niet verder kon verspreiden.

Door de goede hygiëne en de mooie locatie in Battle Creek kwamen er in 1877 honderden bezoekers naar het kuuroord.

Kellogg wilde uitbreiden en na overleg met het orakel Ellen White namen de adventisten een lening van omgerekend 1,5 miljoen euro.

God had de bouwplannen in een droom goedgekeurd, vertelde Ellen White aan haar volgelingen.

Het kuuroord, een boerderij van twee verdiepingen, werd het jaar daarna gesloopt om ruimte te maken voor een gebouw van vier verdiepingen.

Omdat ook de boekhouding ingewikkelder werd, huurde dr. Kellogg in 1880 zijn jongere broer Will in als assistent.

Zijn loon van slechts negen dollar per week was nauwelijks genoeg om zijn kinderen te eten te geven.

Maar Will was het beu om bezems te verkopen voor zijn vader, die bezembinder was, en stemde toe.

© Shutterstock

Masturbatie erger dan de pest

Kleine broer verricht slavenarbeid

Will stond altijd klaar voor zijn energieke grote broer. Gemiddeld werkte hij zo’n 120 uur per week, behalve zaterdag – de rustdag.

Vakantie of loonsverhoging kon hij vergeten. Will moest de schoenen van zijn grote broer poetsen en zijn baard bijknippen. Hij had geen officiële titel, maar was een echte perfectionist.

‘Als je iets wilt, dan ga je naar Will Kellogg,’ zeiden de medewerkers.

Volgens Will was hij ‘boekhouder, penningmeester, logistiek medewerker, boodschapper en manusje-van-alles’. De gasten en het personeel zagen geregeld hoe de dokter ging fietsen, terwijl Will hem rennend bij moest houden.

Vanaf de pedalen bombardeerde hij Will met ideeën om Battle Creek Sanitarium nóg beter te maken. En Will moest dan alles opschrijven in een notitieblok.

Dr. Kellogg was vooral geïnteresseerd in de spijsvertering van zijn gasten.

Jarenlang was Will de persoonlijke assistent van zijn oudere broer.

© Collection of Dr. Howard Markel

John had als kind een gescheurde endeldarm gehad. En dat had geleid tot constipatie, want bij elk toiletbezoek voelde het alsof er ‘prikkeldraad door zijn darmen’ werd getrokken, zo beschreef hij het later.

Door dit jeugdtrauma besloot hij om de miljoenen Amerikanen te helpen die leden aan overgewicht, een te hoge bloeddruk en verstopping, omdat ze zich – volgens de dokter – iedere ochtend volstopten met zoete pannenkoeken, koffie en in vet gebakken vlees.

‘Te veel en te slecht eten,’ stelde de dokter vast.

Op het Battle Creek Sanitarium waren suiker en koffie daarom streng verboden.

In plaats daarvan dronken de gasten schoon water uit de beekjes bij Battle Creek en maakten ze wandelingen in loszittende kleding om de spijsvertering te stimuleren.

De dames mochten geen korset dragen. Door beweging en water werd er meer ‘darmsap’ aangemaakt, dat volgens Kellogg nodig was om eten om te zetten in vloeibare voedingsstoffen.

Geïnspireerd door de Amerikaanse dieetgoeroe Horace Fletcher voerde dr. Kellogg nog meer voedingsregels in.

Zo adviseerde Fletcher om elke hap eten minstens 40 keer te kauwen en dan pas door te slikken. Zo werd het eten beter door het lichaam opgenomen.

Wanneer de gasten tijdens het diner een ‘fletcherising’ deden, dus erop los kauwden, werden ze begeleid door een pianist die de ‘kauwmars’ speelde. Zo konden ze op de maat kauwen.

Ook zijn eigen maag hield dr. Kellogg goed in de gaten. Elke dag moest Will diens endeldarm reinigen met een darmspoelmiddel.

Zodra het middel begon te werken, ging Will mee naar het toilet en schreef hij alles op terwijl dr. Kellogg zijn ideeën dicteerde. Will protesteerde nooit.

©

Cornflakes succesvol door grappige reclames

Ideale patiënt is dik en gestrest

In de jaren 1880 veranderde dr. Kellogg zijn sanatorium in een vooruitstrevende kliniek. Hij kocht bijvoorbeeld een apparaat waarmee zijn gasten, door aan een handvat te draaien, met een plaat in de maag werden gestompt.

Op die manier, beweerde de fabrikant, werden de maag­spieren in beweging gebracht en werd verstopping tegengegaan.

Met donaties van de adventisten liet de dokter kamers voorzien van centrale verwarming, elektrische verlichting en stromend water, waardoor het oord nog aantrekkelijker werd voor rijke kuurgasten.

En het liep pas echt storm toen Will advertenties liet plaatsen in de krant, waarin hij beloofde dat mensen met psychische problemen, epilepsie en een ‘ongelukkig uiterlijk’ geweigerd zouden worden.

‘De meeste gasten zijn mensen met chronische aandoeningen aan het spijsverterings- of zenuwstelsel,’ beschreef dr. Kellogg zijn ideale patiënt.

In 1886 kwamen er 800 gasten naar het kuuroord. Zij konden kiezen uit 50 verschillende behandelingen, waaronder sauna en watergymnastiek. Gemengd zwemmen was toegestaan, maar alleen voor echtparen. Kinderen werden in de crèche opgevangen.

Een van de gasten, Marion Baxter, schreef: ‘Ze leren je om ieder bot in je lijf te waarderen en benadrukken dat het lichaam de tempel van God is.’

Toen Battle Creek in 1888 een treinstation kreeg, explodeerden de bezoekersaantallen helemaal. Het kuuroord kreeg een eigen ziekenhuis, waar dr. Kellogg bijvoorbeeld patiënten met darmobstructie opereerde.

Het Battle Creek Sanitarium was van een klein kuuroord uitgegroeid tot een luxe wellnessmekka met trappen van mahoniehout, kristallen kroonluchters, Perzische tapijten en een orkest dat muziek speelde in de eetzaal. Maar niet iedereen was tevreden – zoals de profeet van de adventisten.

‘Het kuuroord is zijn oorspronkelijke doel voorbijgeschoten en veranderd in een verderfelijk luxehotel,’ mopperde Ellen White.

Ook de gasten lieten van zich horen. Zo klaagde een van hen dat ze haar tand had gebroken op een van de harde broodjes die geserveerd werden.

Dit soort klachten was ‘bad for business’, zei Will, en hij haalde zijn broer over om het menu te wijzigen.

En dus gingen de broers in 1894 op zoek naar een ontbijt dat niet alleen lekker was, maar ook goed voor de stoelgang.

Kellogg’s richtte zich vooral op vrouwen en was in 1914 voor het vrouwenkiesrecht.

Ken Florey Suffrage Collection/Gado/Getty Images

Dankzij het ontbijtproduct konden vrouwen voortaan veel sneller ontbijt maken voor hun gezin.

Kellogg’s Company

De advertenties benadrukten vaak ook dat kinderen vrolijk en braaf werden van Kellogg's Corn Flakes.

Bridgeman Images

Vezels moeten sekslust tegengaan

John Kellogg vond het vooral belangrijk dat mensen door het nieuwe product minder vlees gingen eten, omdat vlees de geslachtsdrift stimuleerde. Met een vegetarisch ontbijt wilde hij kuurgasten helpen ‘hun kwalijke lusten te onderdrukken,’ aldus de dokter.

Will hield alle experimenten nauwkeurig bij. Een deeg van tarwemeel met gekookte maïskorrels erin gaf het beste resultaat. Door de toegevoegde maïs werden de vlokken lekker knapperig.

Toen de schalen met vers gebakken maïsvlokken bij het ontbijtbuffet werden gezet, stonden te gasten in de rij om ze te proeven.

De cornflakes werden ook verkocht in de winkel van het kuuroord, tussen de religieuze boeken en pamfletten. De prijs was 15 cent, ongeveer 1,75 euro, voor een doos van 300 gram.

In de zomer van 1895 verkochten de broers al 56 ton cornflakes met hun nieuwe bedrijf, Sanitas Food Company.

Will kocht een leegstaande fabriek in Battle Creek, waar hij een industriële bakkerij liet installeren. Vanaf 1898 werd er meer dan 100 ton cornflakes per jaar verkocht aan klanten in de hele VS.

De spiermassa van patiënten werd getest met een speciale machine om te bepalen welke behandeling ze nodig hadden.

© Underwood Archives/Getty Images

Will begreep dat cornflakes een goudmijn waren, alleen al omdat ze miljoenen huisvrouwen hielpen om snel een gezond ontbijt op tafel te zetten. Hij smeekte zijn oudere broer om ze zoeter en dus lekkerder te maken, maar John weigerde – suiker was puur vergif.

Daarom begon Will zelf in het geheim te experimenteren met mout, suiker en zout. Pas in 1901 ontdekte de dokter Wills experimenten – en dat leidde tot een enorme ruzie.

‘De dokter ging door het lint. Hij ging achter mijn vader aan en gaf hem een flinke uitbrander,’ vertelt Leonard, een van Wills zonen, die ooggetuige was van de ruzie tussen de twee broers.

Dit was voor Will de druppel; hij nam ontslag, richtte zijn eigen bedrijf op en begon zoete cornflakes te produceren.

Dr. Kellogg, die het patent op cornflakes had, probeerde Will meteen tegen te houden, maar het patentbureau wees zijn bezwaar af.

Volgens hen waren zoete cornflakes een nieuw product. In plaats daarvan begon John zijn jongere broer te vernederen door hem elke maand een loonstrookje te sturen voor zijn werk bij de Sanitas Food Company.

Hoewel Will gestopt was, bezat hij nog steeds 25 procent van de aandelen. En dus stak de dokter 75 procent van elk loonstrookje in zijn eigen zak.

Veel ideeën van Kellogg werken nu nog steeds

Populair bij de sociale elite

Na de breuk met Will richtte dr. Kellogg zich op zijn kuuroord. Hij publiceerde boeken over een gezonde leefstijl, waar hij miljoenen mee verdiende.

De dokter kon 200 woorden per minuut dicteren aan vier secretaresses die in ploegendiensten werkten. Soms werkte hij wel 20 uur achter elkaar, terwijl een verpleegster zijn slapen masseerde.

De adventisten volgden de ontwikkelingen in het Battle Creek Sanitarium met argusogen en toen het hele gebouw in 1902 werd verwoest door een brand, beweerde Ellen White dat dit de straf van God was.

Dr. Kellogg hoorde dit en liet van zijn eigen geld een nieuw, nog luxer kuuroord bouwen. In 1907 werd hij door Ellen White uit de sekte gezet.

Maar dr. Kellogg bleef zijn imperium verder uitbreiden. Hij ging zelfs op tournee door Amerika en het buitenland.

‘De dokter ging door het lint. Hij ging achter mijn vader aan en gaf hem een flinke uitbrander.’ Will Kelloggs zoon Leonard over de reactie van John Kellogg toen hij zag dat zijn broer suiker door zijn cornflakes deed

De dokter noemde zijn levensstijl zelf ‘Biological Living’ – beweging, water en een vegetarisch dieet.

Hij begon ook te experimenteren door patiënten die erg veel last van verstopping hadden stroomstoten in de endeldarm te geven. Zelfs Europese kuuroorden moesten deze behandeling invoeren, omdat patiënten erover hadden gelezen in de boeken van dokter Kellogg.

In de decennia daarna kwamen veel rijke en beroemde gasten naar Battle Creek, zoals Tarzan-acteur Johnny Weismuller, president Warren G. Harding en de avonturier Amelia Earhart. Allemaal moesten ze hun ontlasting inleveren, die in het laboratorium werd onderzocht.

Op basis van de resultaten stelde het personeel een persoonlijk behandelplan op met diëten en kuren die de gasten moesten volgen.

Een van de bekendste gasten met maagproblemen was John D. Rockefeller, de miljardair. Na zijn verblijf op het Battle Creek Sanitarium vertelde hij tijdens het ontbijt in zijn herenclub dat zijn spijsvertering ‘liep als een klok’.

Het enorme succes had geen invloed op dr. Kelloggs geloof of levensinstelling. Hij at geen vlees, dronk nooit alcohol en had geen seks met zijn vrouw.

Kellogg’s Corn Flakes worden tegenwoordig in meer dan 180 landen verkocht.

© Pictorial Press Ltd./Imageselect

Battle Creek werd ontbijthoofdstad van de wereld

Maïsvlokken veroorzaken tweestrijd

Ondanks zijn succes was dr. Kellogg enorm jaloers op Wills bedrijf, de Battle Creek Toasted Corn Flake Company, dat in 1906 zo’n 25.000 dozen cornflakes per maand verkocht.

De strijd om de rechten om cornflakes te produceren was nog niet beslecht en dr. Kellogg eiste nu een deel van Wills succes op.

Die moest zijn oudere broer omgerekend 4,5 miljoen euro betalen voor het alleenrecht om cornflakes onder de naam Kellogg’s te verkopen.

Maar vanaf dat moment ging het Will Kellogg voor de wind. Binnen 10 jaar bouwde hij een enorme onderneming op. Net als op Battle Creek Sanitarium had hij oog voor details: hij testte zijn producten dagelijks en ging de werkvloer op om met zijn medewerkers te praten over problemen in het productieproces. Met zijn inzet en uitstekende gevoel voor marketing groeide het bedrijf uit tot een echte multinational.

De vraag naar Wills ontbijtproducten was zo groot dat hij totaal geen last had van de beurskrach van 1929.

Dat gold echter niet voor Battle Creek Sanitarium, waar het aantal bezoekers binnen een jaar daalde van 5000 naar 300 gasten.

De economische depressie kwam op een slecht moment: dr. Kellogg had zojuist miljoenen dollars geïnvesteerd in een grote uitbreiding. Het kuuroord was een zinkend schip geworden en moest in 1938 de deuren sluiten.

De broers legden hun ruzie nooit bij en toen John in 1943 overleed, ging Will Kellogg niet naar de begrafenis.

Toen hij zelf in 1939 met pensioen ging, hadden de ontbijtproducten van Kellogg’s een marktaandeel van 50 procent.

Op hoge leeftijd vroeg de blinde Will Kellogg regelmatig om in zijn rolstoel naar de fabriek gebracht te worden, waar The Corn Flake King kon luisteren naar de machines – het geluid van succes.