Snelste man op aarde zette leven op het spel met ruim 1000 km/h
Binnen vijf seconden trok de arts John Stapp in een raketslee op van 0 tot 1017 kilometer per uur. Zijn doel: de veiligheid van straaljagerpiloten verbeteren.
John Stapp deed zijn experiment met de raketslee Sonic Wind No. 1, die theoretisch 1200 kilometer per uur kon halen. Hij stond bloot aan een druk van 150 keer zijn lichaamsgewicht, maar tijdens het versnellen werd hij ‘maar’ 40 keer zo zwaar.
In de controleruimte klonk de stem van John Stapp: ‘Drie, twee, één ...’
Hij telde rustig af naar het ritje dat hem wereldberoemd zou maken.
De 44-jarige arts van de Amerikaanse luchtmacht zat op deze decemberdag in 1954 vastgesnoerd aan een raketslee, midden in de woestijn van New Mexico.
Over een paar seconden zouden de negen raketten achter op de slee hem een spoorbaan van een kilometer lang op sturen met bijna de geluidssnelheid.
John Stapp en zijn collega’s wisten niet wat deze proef met zijn lichaam zou doen.
Het enige wat hem tegen de krachten van de versnelling beschermde, was een pak van de luchtmacht en een helm met vizier.
‘Ik heb een mooi leven gehad,’ dacht John Stapp vlak voordat hij ‘nul’ zei.
Toen begonnen de raketten te brullen en vlammen uit te slaan en werd de slee gelanceerd.
Vijf seconden later bereikte het voertuig een snelheid van 1017 kilometer per uur.
Hierbij stond het lichaam van Stapp bloot aan een druk van bijna twee ton, en hij viel dan ook flauw.
Een tel later stortte de raketslee in een bassin.
Het water spoot alle kanten op terwijl de raketslee dankzij de ingebouwde waterremmen tot stilstand kwam.
Kijk hoe de raket John Stapp door de woestijn trekt
Leven staat op het spel
John Stapp had zich zo goed en kwaad als het ging voorbereid.
Het was zeker niet de eerste keer dat hij zichzelf als proefkonijn gebruikte bij een extreem experiment.
Al 28 keer had hij vastgesnoerd gezeten op een raketslee, en dat had hem onder meer gebroken ribben, bloedingen in zijn ogen en een gekneusd stuitje opgeleverd, maar ook belangwekkende onderzoeksresultaten.
Zijn op het eerste gezicht doldwaze onderneming had namelijk een wetenschappelijk doel:
Stapp wilde weten of piloten het zouden overleven om in een noodgeval gekatapulteerd te worden uit een supersonisch vliegtuig – een toestel dat sneller gaat dan het geluid.
Het geheime project was van groot belang voor de luchtmacht, en Stapp was bereid om het risico op een dodelijk ongeluk voor lief te nemen.
Het was niet ondenkbaar dat hij zou bezwijken aan de g-krachten, en als hij het haalde zou hij blind kunnen worden. Maar hij wist dat de proef levens kon redden.
In totaal duurde het ritje op de slee 6,4 seconden.
Het afremmen kwam overeen met een auto die met 200 kilometer per uur tegen een muur rijdt.
De druk was 40 keer die van de zwaartekracht, en de raketslee ging sneller dan een kogel afgevuurd uit een kaliber .45.
Toen de slee stilstond, kwamen de collega’s van Stapp aangerend.
Hij werd meteen op een brancard gelegd en naar een wachtende ambulance gebracht.
De slee was zo plotseling gestopt dat de bloedvaten in Stapps ogen gebarsten waren. Hij kon niets meer zien.
‘Mijn ogen schoten naar voren in hun kassen met een brandende pijn, zoals het trekken van een kies zonder verdoving,’ zei hij later.
Vanwege de hoge snelheid waren er bovendien kleine zandkorreltjes in zijn pak beland, en die hadden veel schade aan zijn lichaam aangericht.
Gelukkig kreeg Stapp al in het ziekenhuis zijn zicht deels terug, en de volgende dag zag hij alles weer.
De Amerikaanse media riepen Stapp uit tot ‘de snelste man ter wereld’.
Toen hem gevraagd werd hoe het voelde om met de geluidssnelheid te bewegen, zei hij:
‘Het is alsof je van achteren wordt aanreden door een goederentrein.’
John Stapp vlak voordat hij met ruim 1000 km/h gelanceerd wordt in zijn raketslee.
Volvo haalt inspiratie uit proef
John Stapp bewees met zijn geslaagde proef dat een mens de krachten van een hevige versnelling en het plotselinge afremmen kan overleven.
Een piloot zou het dus kunnen navertellen als hij met zijn schietstoel uit een straaljager sprong.
Het experiment liet daarnaast zien dat de gordels en het beschermende pak verstevigd moesten worden, en de luchtmacht verbeterde in de jaren erna dan ook de veiligheid van piloten.
Het onderzoek van Stapp was niet alleen van belang voor de luchtvaart. Ook de verkeersveiligheid ging er sterk op vooruit.
Volgens Stapp had hij het namelijk aan zijn riemen te danken dat hij niet zwaargewond was geraakt, en hij nodigde auto-experts uit om naar de resultaten van de proef te kijken.
Het pleidooi van John Stapp voor veiligheidsriemen in auto’s was niet aan dovemansoren gericht.
Twee jaar later rustte Volvo als eerste fabrikant zijn auto’s uit met gordels.
En 10 jaar daarna, in 1966, ondertekende de Amerikaanse president Johnson een wet die riemen verplicht stelde voor nieuwe auto’s.
Testrit loopt verkeerd af
Na het snelheidsrecord in de woestijn van New Mexico wilde Stapp zichzelf opnieuw lanceren, nu met een snelheid van 1600 kilometer per uur.
Maar toen een onbemande raketslee tijdens een testrit ontspoorde en verwoest werd, verbood de bevelhebber van Stapp hem dit experiment uit te voeren.
Toen John Stapp later gevraagd werd waarom hij zichzelf keer op keer aan zoveel gevaar had blootgesteld, ant-woordde hij:
‘Ik heb de instelling van een missionaris. Als mij verzocht wordt iets te doen, dan doe ik het. Ik heb grote risico’s genomen, en dat heeft ons waardevolle kennis opgeleverd. Dat is het meer dan waard.’