Griekse dichter koos zeven wereldwonderen

Tempel reikte tot de wolken

• Bouwjaar: ca. 560 v.Chr.
• Levensduur: ca. 825 jaar
• Lot: door de Goten verwoest

De tempel van Artemis stond in de plaats Efeze aan de westkust van het huidige Turkije en was gewijd aan Artemis, de godin van de jacht en de natuur.

De bouw duurde zo’n 10 jaar en was rond 560 v.Chr. voltooid. De tempel werd bekostigd door koning Croesus van Lydië en gebouwd door de architect Chersiphron van Knossos. Die was zo ambitieus dat hij de grenzen van zijn kunnen bijna overschreed.

Een onderdeel dat boven de ingang moest komen, was namelijk zo groot en zwaar dat Chersiphron het niet op zijn plaats kon krijgen. Hij werd zo wanhopig dat hij zelfmoord overwoog om uit de penarie te komen. Uiteindelijk kwam zijn zoon Metagenes, die net als hij architect was, hem te hulp.

Het verhaal gaat dat hetz ware onderdeel mede dankzij goddelijk ingrijpen van Artemis zelf toch op zijn plek kwam. In 263 n.Chr. werd de tempel van Artemis verwoest bij een overval van de Goten.

Zeus kreeg een tweede kans

• Bouwjaar: 430 v.Chr.
• Levensduur: ca. 890 jaar
• Lot: door brand verwoest

Olympia, zo’n 150 kilometer ten westen van Athene, was een zeer heilige plaats voor de oude Grieken. Daarom bouwden ze hier tussen 466 en 456 v.Chr. een grote tempel voor Zeus.

In de tempel moest een groot beeld van Zeus komen, die in de Griekse mythologie de oppergod was. De opdracht ging naar de Atheense beeldhouwer Phidias, die tot 430 v.Chr. werkte aan een standbeeld van 12 meter hoog, dat was bekleed met bladgoud, ivoor en edelstenen.

Meer dan 800 jaar stond het beeld in Olympia, maar door de opmars van het christendom werd de tempel in 391 n.Chr. gesloten. Het beeld van Zeus werd naar Constantinopel verplaatst, wat het kunstwerk in eerste instantie redde.

De tempel brandde namelijk in 425 af, en later werd de hele omgeving door een aardbeving, vloedgolven en modderlawines verwoest. Het beeld ging echter alsnog ten onder bij een grote brand in Constantinopel in het jaar 462.

Piramide van Cheops is immens

• Bouwjaar: ca. 2550 v.Chr.
• Levensduur: tot heden
• Lot: staat nog steeds

Qua ouderdom en grootte was dit grafmonument een klasse apart onder de klassieke wereldwonderen. Wel 400 jaar was de Piramide van Cheops ’s werelds hoogste gebouw.

De piramide werd rond 2550 v.Chr. gebouwd voor de farao Cheops.

De oude Egyptenaren gebruikten zo’n 2,5 miljoen kubieke meter aan kalkstenen blokken voor het enorme bouwwerk, dat circa 230 meter breed en 146,5 meter hoog is. Het beslaat een oppervlak van circa 5,37 hectare. Daar zouden de Sint-Pietersbasiliek in Rome, de kathedralen in Florence en Milaan en de St Paul’s Cathedral in Londen samen op passen.

Naar schatting bestaat de piramide uit 2,3 miljoenen stenen blokken, die elk 2 tot 15 ton wegen. Dat maakt de bouw tot een bijna bovenmenselijke prestatie – vooral als je bedenkt dat de Egyptenaren destijds de takel nog niet kenden. Het enige waarover de arbeiders beschikten, waren rollende boomstammen en hefbomen.

We weten niet hoe de Egyptenaren het precies voor elkaar kregen. Maar één ding is zeker: er waren heel veel mensen bij betrokken. De antieke bronnen zijn het niet eens over het aantal arbeiders.

Volgens de Griekse historicus Herodotus waren het er 100.000, zijn collega Diodoros zegt 360.000. Beide historici vertellen dat de bouw 20 jaar heeft geduurd.

De piramide is de enige van deze wereldwonderen die nog bestaat.

Vuurtoren wees de weg naar Alexandrië

• Bouwjaar: 280 v.Chr.
• Levensduur: ca. 1600 jaar
• Lot: verwoest bij aardbeving

De beroemde Pharos van Alexandrië was eeuwenlang een van de grootste gebouwen ter wereld. Historici zijn het er min of meer over eens dat de vuurtoren ruim 100 meter hoog was.

De toren werd in de eerste helft van de 3e eeuw v.Chr. gebouwd en was een symbool voor Alexandrië dat iedereen in de antieke wereld kende. Ondanks al zijn pracht was het gebouw niet in de eerste plaats een prestigeobject, maar diende het een praktisch doel.

De noordkust van Egypte is vlak en ontbeert natuurlijke oriëntatiepunten. Zeelui hadden behoefte aan een enorme vuurtoren, die hun zowel overdag als ’s nachts de weg wees.

Volgens de Romeinse historicus Flavius Josephus was het licht van de toren tot op zeker 50 kilometer afstand te zien. De Egyptenaren gebruikten namelijk spiegels om het licht van de vuren te versterken.

De Pharos stond ruim 1000 jaar, maar werd in 956 ernstig beschadigd bij een aardbeving. Twee volgende aardbevingen in 1303 en 1323 betekenden het einde van de vuurtoren.

In 1480 werd de ruïne verwijderd, en de stenen werden opnieuw gebruikt bij de bouw van de middeleeuwse vesting Qaitbay, die nu nog steeds op die plek staat.

De Pharos van Alexandrië werd niet genoemd in het gedicht dat de basis vormt voor de lijst van de zeven klassieke wereldwonderen. In de 6e eeuw voegde bisschop Gregorius van Tours hem toe in plaats van de muren van Babylon.

Koningsgraf was een kunstwerk

• Bouwjaar: 350 v.Chr.
• Levensduur: ca. 1870 jaar
• Lot: afgebroken

Het Mausoleum van Halicarnassus in het huidige Turkije werd gemaakt als grafmonument voor koning Maussollos van Carië. Waarschijnlijk werd het rond 350 v.Chr. voltooid. Van buiten was het bekleed met marmer en versierd met reliëfs van de hand van een aantal

vooraanstaande kunstenaars uit die tijd.

Het graf bleef vermoedelijk tot in de 13e eeuw onaangetast, maar werd toen bij een aardbeving beschadigd. Het ging echter pas goed mis toen de Orde van Malta in 1494 zijn naburige vesting wilde versterken en zich van de benodigde materialen voorzag door het klassieke wereldwonder af te breken.

De ridders namen niet alleen de bouwstenen mee, maar sloegen met hun mokers ook de marmeren beelden kapot om mortel te maken van de restanten. Het vandalisme ging door tot in 1522, toen er vrijwel niets meer van het mausoleum over was.

Dat jaar vonden de ridders bij de sloop de ongeschonden grafkamer van koning Maussollos. Historicus Claude Guichard vertelt over de vondst in zijn boek uit 1581. Volgens Guichard vonden de ridders twee kamers, maar lieten ze een ervan dicht omdat het al laat was. Toen ze een dag later terugkwamen, was de kamer opengebroken en ‘lagen er overal restanten van gouden kleding en pailletten’.

Kolossus was symbool van Rodos

• Bouwjaar: 282 v.Chr.
• Levensduur: 56 jaar
• Lot: verwoest bij aardbeving

Het beeld van de zonnegod Helios, beter bekend als de Kolossus van Rodos, wordt 16 keer in antieke bronnen genoemd. Maar slechts weinig van die beschrijvingen zijn gedetailleerd. Dat laat een aantal vragen onbeantwoord. Zo weet niemand waar op Rodos de Kolossus stond en hoe hij er precies uitzag.

Het standbeeld werd gemaakt door de beeldhouwer Chares van Lindos, die er 12 jaar mee bezig was. In 282 v.Chr. was het af, maar het bleef maar 56 jaar staan.

In 226 v.Chr. werd Rodos getroffen door een aardbeving, waarbij het beeld omviel en werd verwoest. De Kolossus werd nooit meer hersteld, omdat een orakel dat afraadde. De treurige restanten bleven echter wel bijna 900 jaar liggen.

In 654 n.Chr. plunderden de Arabieren Rodos. Zij namen het brons van het beeld mee en verkochten dit als schroot aan een joodse koopman uit Emesa. Hier loopt het spoor van de Kolossus dood.

Na de verwoesting ontstond er een hardnekkige mythe over het beeld: het zou wijdbeens over de haveningang van de stad Rodos hebben gestaan. Dit werd voor het eerst beweerd door de pelgrim De Martoni, die Rodos in 1394-1395 bezocht en het verhaal hoorde van de inwoners. Latere kunstenaars hielden in hun werken de mythe in stand.

Volgens historici klopt de bewering echter niet, omdat de Kolossus dan over een 400 meter brede havenmonding had gestaan. En zo kolossaal was hij nou ook weer niet.

Twijfelachtige hangende tuinen

• Bouwjaar: onbekend
• Levensduur: onbekend
• Lot: onbekend

Alle wereldwonderen uit de klassieke oudheid zijn goed gedocumenteerd – op de hangende tuinen van Babylon na.

De schitterende tuinen werden rond 280 v.Chr. beschreven door de astroloog Berossus. Volgens hem werden de tuinen aangelegd door koning Nebukadnezar II, die van 605 tot 562 v.Chr. regeerde.

Berossus’ tekst is verloren gegaan, maar onderzoekers kenden een deel van de inhoud doordat andere klassieke schrijvers eraan refereerden.

Zo schreef Philon van Byzantium rond 250 v.Chr.: ‘In de zogenoemde hangende tuinen bevinden de planten zich boven de grond en zijn de bomen op een hoger gelegen terras geplant in plaats van op de grond. Het geheel staat op pilaren.’

Archeologen hebben het bestaan van de tuinen niet kunnen bevestigen. Ondanks uitgebreide opgravingen is er geen spoor gevonden van de terrassen of de pilaren. Dat wil niet zeggen dat de tuinen nooit hebben bestaan. Mogelijk zijn ze in de oudheid al weggehaald om plaats te maken voor iets anders.