Achtste wereldwonder is in 242 dagen gebouwd

Smith wint de race in de hoogte

Slechts anderhalf jaar eerder zag dit gedeelte van 5th Avenue er heel anders uit. Hier stond het statige hotel Waldorf Astoria, een solide gebouw dat amper 26 jaar oud was toen John Raskob, vriend en zakenpartner van Al Smith, het in 1929 kocht.

Hoewel ze zelf niet eens wisten hoe ze een carport moesten bouwen, hadden Smith en Raskob grote plannen voor de grond van midtown Manhattan. Om hun race in de hoogte te kunnen
winnen, moest eerst het hotel worden gesloopt. De twee mannen wilden de hoogste en mooiste wolkenkrabber ter wereld bouwen, als bewijs van hun succes en als goede investering – binnenkort zouden de huurinkomsten immers binnen gaan druppelen. Multimiljonair John Raskob financierde het project en politicus Al Smith deed de pr.

Nog voordat de eerste muur van het Waldorf Astoria was gesloopt, trok Al Smith al de aandacht. Op 29 augustus 1930 maakte hij vol trots bekend dat hij en Raskob ‘een 333 meter hoge toren zouden bouwen met 80 verdiepingen – de hoogste ter wereld’.

De concurrentie in de strijd om de hoogste wolkenkrabber was moordend, en daarom vertelde Smith bewust niet hoe hoog zijn project écht zou gaan worden. Op deze manier wilde hij voorkomen dat iemand anders een hogere wolkenkrabber zou bouwen. De volgende dag schreeuwde The New York Times in grote letters op de voorpagina: ‘Smith bouwt hoogste wolkenkrabber ter wereld’.

De maanden daarop stonden de krantenpagina’s vol met speculaties over de grootte en schoonheid van de nieuwe wolkenkrabber. Met veel misbaar maakte Smith duidelijk dat het een baanbrekend ontwerp was en hij beloofde dat het Empire State Building gebouwd zou worden in een tempo dat niemand voor mogelijk hield – de wolkenkrabber zou 20 maanden later klaar zijn, in mei 1931.

De pers geloofde de charismatische Smith op zijn woord; nog voor de eerste schop in de grond was gestoken, werd het Empire State Building uitgeroepen tot toekomstig symbool van de stad.

600 man slopen het Waldorf Astoria

Maar ondanks alle grootspraak liep het project al meteen vertraging op. Wegens de overlast voor bewoners had het stadsbestuur grote sloopmachines op Manhattan verboden. Het van forse blokken steen gebouwde Waldorf Astoria moest daarom met de hand worden gesloopt. 600 mannen haalden het hotel met sloophamers en breekijzers steen voor steen uit elkaar. Zelfs ’s nachts klonk het gehamer en geboor van de met schijnwerpers verlichte bouwplaats.

Terwijl de bouwvakkers dag en nacht doorwerkten, hield Smith lange vergaderingen met ingenieurs en ondernemers over de planning. Om tijd te winnen besloot hij met het graafwerk voor het fundament te beginnen voor het puin was opgeruimd. Telkens als slopers een deel met de grond gelijk hadden gemaakt, kwamen bouwvakkers beton storten voor de fundering. De een ging het
Waldorf Astoria met hamers te lijf, terwijl verderop de ander met springstof probeerde een gat te slaan in de granietbodem van Manhattan.

Bewapend met pneumatische hamers maakten ze gaten in het gesteente en vulden deze met dynamiet. Daarna werden de gaten door een bulldozer met matten gevlochten staal bedekt, zodat
er geen losgekomen rotsblokken op 5th Avenue terechtkwamen. Tegen het lawaai van de arbeidsplaats was echter geen kruid gewassen. Buurtbewoners zaten maanden in het kabaal van zware boren en vrachtwagens die om de vier minuten de bouwplek af reden.

Na vijf maanden werd de 28.529e en laatste lading puin, graniet en aarde per vrachtauto naar de haven afgevoerd. Hier werd het op een praam overgeheveld en vervolgens 30 kilometer verderop in de Atlantische Oceaan gedumpt.

Aangeleverd als bouwpakket

In maart 1930 was het Waldorf verdwenen. De bouwvakkers hadden een bouwput van 12 meter diep gemaakt met daarin de 210 betonnen fundamenten die het Empire State Building moesten gaan dragen. Nu was het tijd om in de hoogte te gaan werken.

Vrachtwagens met bouwmateriaal reden af en aan. Alle onderdelen waren bij de leveranciers voorzien van een code die aangaf waar ze kwamen te zitten en met welke hijskraan ze
opgetakeld moesten worden. Als een gigantisch bouwpakket kwamen alle onderdelen op de juiste plek, door een stroom vrachtwagens volgens een strak schema aangeleverd.

Op de bouwplaats zelf werd al even nauwkeurig gewerkt. Eerst zetten de bouwvakkers 210 verticale draagbalken van staal in de betonnen fundamenten. Die werden in een razend tempo verbonden met honderden horizontale staalbalken in een traliewerk dat alsmaar hoger en hoger werd. 80 uur nadat de draagbalken uit de hoogovens in Pennsylvania kwamen gerold, zaten ze op hun plaats in het Empire State Building.

‘Als alles goed liep, konden we in tien dagen 14,5 verdiepingen bouwen. Staal, cement, muren, alles. De constructie was in feite een grote lopende band waarin de band bewoog en het product zelf stil bleef staan’, zei een van de architecten achteraf.

Gloeiend staal vliegt door de lucht

De horizontale draagbalken werden met hijskranen op de verticale gezet en door klinknagelploegen vastgeklonken. De klinknagelwerkers waren het hechtste team op de hele bouwplaats. Ze hadden uren op de grond geoefend om dé manier te vinden om hun klinknagels zo snel en effectief mogelijk vast te zetten.

De werper verwarmde de nagels tot ze roodgloeiend waren. Daarna verzamelde hij ze met een meterslange tang en gooide ze in één vloeiende beweging onderhands naar de vanger, 25 meter hoger op het stalen skelet. Die ving ze op in een emmer en stak elke hete, zachte nagel in een gat. Een derde man, de houder, duwde zo hard hij kon tegen de ene kant van de kop van een klink­nagel, terwijl de pistoolman met een pneumatische hamer het spitse uiteinde platsloeg. De nagel koelde door de grote druk af, trok samen en versmolt vrijwel volledig met het gebouw. De beste klinknagelploeg kon in een werkdag van acht uur wel meer dan 500 nagels vast­zetten, ruim één per minuut, en hun tempo was bepalend voor de voortgang van de rest van de constructie.

3000 bouwvakkers werken samen

Zodra het stalen skelet een verdieping hoger was geworden, kwamen de betonwerkers in actie. Zij stortten de vloer en voor het beton droog was metselden ze de grove stenen muur die voor de brandveiligheid in het gebouw zorgde. Binnen was tegelijkertijd een klein leger van timmermannen, elektriciens en schilders aan de slag.

In totaal waren er tegelijk zo’n 3000 arbeiders met 60 verschillende dingen bezig. Het werk verliep zo voorspoedig dat timmerlieden en schilders al bezig waren met de vloer en muren voor het plafond klaar was. Het grootste planningprobleem lag niet bij de arbeiders, maar bij de leveranciers, die het hoge tempo niet konden bijbenen.

Toen in de VS een marmergroeve niet op tijd kon leveren, verbrak Smith stante pede het contract, kocht hij een volledige groeve in Duitsland op en ‘haalde tonnen tegelijk van dat spul naar boven’, zoals hij zelf zei.

Arbeiders zijn sterren in New York

De snelgroeiende wolkenkrabber maakte veel indruk op de New Yorkers. Sinds de vreugdevolle dag dat Smith trots zijn plannen had verteld, was Amerika hard getroffen door de ergste economische crisis van de eeuw. Door de crash op Wall Street in 1929 was de wereld­economie in het slop geraakt, en de werkloosheid was enorm. Voor de arme New Yorkers was het werk aan het
Empire State Building gratis vermaak. Vol ontzag keken ze omhoog naar de bouwvakkers die met doodsverachting rondliepen op het stalen skelet – letterlijk op de rand van een honderden
meters diepe afgrond. Balken die duizenden kilo’s zwaar waren, kwamen tot op de millimeter nauwkeurig op hun plaats terecht: ‘Als spinnen die een stalen web bouwen, met de hemel erachter’, schreef The New Yorker. En ondanks de haast waren er bijna geen ongelukken.

Om te voorkomen dat ze uit vermoeidheid fouten maakten of ongelukken veroorzaakten, werd de normale werkdag verkort van tien naar acht uur. Onder de etages waar gewerkt werd, was een vangnet gespannen om vallende arbeiders of bouwmaterialen op te vangen. Ook zorgde dit net ervoor dat Smith en Raskob geen risico liepen enorme schadevergoedingen te moeten betalen aan verongelukte bouwvakkers of voorbijgangers die door vallende stenen werden getroffen.

In totaal kwamen er tijdens de werkzaamheden vijf arbeiders om het leven, maar slechts een door een val van een steiger. De tweede werd overreden door een vrachtwagen, een derde kwam om tijdens het opblazen van de granieten bodem, de vierde viel in een liftschacht en de vijfde werd getroffen door een werklift toen hij zijn hoofd in de schacht stak om te kijken waar de lift bleef.

Maar al hadden Smith en Raskob geen zin om dure schadevergoedingen te betalen, ze waren wel bereid tot forse uitgaven om de werkomstandigheden van hun werknemers zo prettig mogelijk te maken. Ze kregen de beste en snelste arbeiders doordat ze 15 dollar per dag betaalden – vier keer zo veel als op de andere bouwplaatsen in de stad.

Met een fantastisch uitzicht op New York ontbeten de werknemers in een van de vijf kantines van het gebouw, op de 3e, 9e, 24e, 47e en 64e etage. Ook liepen er waterjongens rond die drinkwater uitdeelden. Alleen dat al kostte 25.000 dollar, maar zorgde er wel voor dat de bouwvakkers niet steeds naar beneden hoefden te lopen om water te halen, wat de bouw flink zou vertragen.

112 km kronkelende waterleiding

Op 13 november 1930 waren de gevel en het skelet van het Empire State Building klaar. Er was 242 dagen gemetseld, gehamerd en beton gestort op 102 verdiepingen, tot 381 meter hoog. De inrichting duurde nog eens vier maanden. Elektriciens trokken 762 kilometer kabels en loodgieters legden 112 kilometer waterleiding in de wolkenkrabber. Uiteindelijk kon een trotse Al Smith op 1 mei 1931 de 365.000 ton zware wolkenkrabber inwijden. Tijdens de ceremonie kreeg hij een telegram van een van de architecten, William Lamb, die een dag eerder de stad was uitgevaren: ‘Ik ben nu al 24 uur onderweg, maar zie het gebouw nog steeds.’

‘Empty State Building’ bijna failliet

Toen de depressie echt toesloeg, was de feestelijke inwijding snel vergeten. De werkloosheid was hoog: de meesten van de 3000 werknemers moesten na de voltooiing van het gebouw de bijstand in, zonder kans op een nieuwe baan.

De crisis trof ook Smith en Raskob. De verhuur van kantoren in het Empire State Building had een goudmijn moeten zijn, maar niemand had geld om een ruimte te huren. Het gebouw dat 41 miljoen dollar (nu zo’n 600 miljoen) had gekost stond leeg en werd al snel het ‘Empty State Building’ genoemd. Smith liet het licht in het gebouw branden om te voorkomen dat het er leeg uitzag, maar al snel werd de lobby gevuld door nieuwsgierigen die naar boven wilden om van het uitzicht te genieten. Alleen al in 1931 betaalden bijna een miljoen mensen een dollar om in 70 seconden met de lift naar de 86e etage te gaan en over Manhattan uit te kijken.

Door dit geld ging het project van Raskob en Smith niet failliet en werd het Empire State Building het levende bewijs dat New York de meest toonaangevende stad ter wereld is.