Huilen was niet iets wat Cyrus Field dagelijks deed. De Amerikaan stond bekend om zijn positieve houding en aanstekelijke enthousiasme, maar op zondag 2 september 1866 werd het hem allemaal te veel.
Cyrus Field sloot zich op in zijn kajuit midden op de Atlantische Oceaan en weende van blijdschap. 11 jaar lang had hij gewerkt aan zijn grote droom: Amerika en Europa verbinden met een telegraafkabel.
Vanwege dat streven was hij bestempeld als geniale ondernemer – en als krankzinnige. En het had ontiegelijk veel bloed, zweet, geld en nu ook tranen gekost. Field had zijn droom verwezenlijkt.
Hij had het onmogelijke gepresteerd, al had de zakenman een hoeveelheid rampspoed en teleurstellingen over zich heen gekregen die ieder ander de das om had gedaan.
Slecht idee inspireert Field
In 1837 kwam de eerste Britse telegraaflijn in gebruik, en in de jaren daarna werden steeds meer steden verbonden met kabels.
Toen uitvinders ontdekten dat guttapercharubber telegraafkabels tegen water kon beschermen, werd Engeland met Frankrijk verbonden via een 35 kilometer lange zeekabel.
Cyrus Field had geen kaas gegeten van telegrafen en kabels, maar met zijn tomeloze energie en enthousiasme kreeg hij het onmogelijke voor elkaar.
De 3000 kilometer open zee tussen Amerika en Ierland was echter van een iets andere orde. Niemand leek deze uitdaging aan te durven.
Pas in 1855 kwam er schot in de zaak toen er op de deur van de zakenman Cyrus Field in New York werd geklopt. Toen hij opendeed, kon hij niet bevroeden dat de grootste uitdaging van zijn leven zich had aangediend.
Voor de deur stond Frederick Gisborne, een Canadese ingenieur met een lange baard. Gisborne was op zoek naar geld voor een project om Newfoundland via een telegraafkabel met de VS te verbinden.
In die tijd deed nieuws van Europa naar Amerika er even lang over als een schip: weken tot maanden, afhankelijk van het weer.
Gisborne wilde daar een paar dagen afhalen door schepen te laten aanleggen op het oostelijkste puntje van het continent, op Newfoundland. Dan zou het nieuws via een telegraafkabel doorgegeven worden.
Halverwege de 19e eeuw werden over de hele wereld duizenden kilometers telegraafkabel gelegd. Een kort bericht kon in een paar minuten via de zwarte knop van de morsesleutel verstuurd worden.
Cyrus Field luisterde aandachtig naar zijn gast. Hij was zelf op zijn 15e uit Connecticut naar New York gekomen, en dankzij een paar geslaagde investeringen was hij nu rijk genoeg om zich uit pure nieuwsgierigheid op projecten te kunnen storten.
Gisbornes idee sprak hem aan, maar iets zinde hem niet: het was te kleinschalig, te weinig visionair.
Toen Gisborne was vertrokken, ging Cyrus Field naar zijn bibliotheek, en daar besefte hij wat er precies mis was met het project. Zoals de broer van Field een paar jaar later schreef:
‘Toen hij de wereldbol bestudeerde, diende het idee zich voor het eerst aan: de kabel moest veel langer worden – hij moest door de Atlantische Oceaan lopen.’
Kabel komt 3 kilometer diep
De visie van Cyrus Fields was even fantastisch als krankzinnig. Het was nog maar ruim 100 jaar geleden dat William Watson had ontdekt dat je überhaupt elektriciteit over grote afstanden via een metalen draad kunt versturen, en ingenieurs waren nog maar net aan het experimenteren geslagen met kabels onder water.
Guttapercha is een soort rubber en werd uit bomen gewonnen. Hier tappen stamleden op Borneo een omgehakte guttaperchaboom af (ca. 1910).
Het aanleggen van een kabel door de Atlantische Oceaan, die meer dan 3200 kilometer lang was en op zo’n 3 kilometer diepte moest komen, lag dan ook niet voor de hand.
Cyrus Field raakte echter in de ban van zijn idee om de Oude en de Nieuwe Wereld te verbinden. In de jaren daarna verzamelde hij wetenschappers en investeerders om zich heen en richtte hij de Atlantic Telegraph Company op.
Field droeg zelf een kwart van het benodigde kapitaal aan – de rest werd opgehaald door aandelen van het nieuwe bedrijf te verkopen.
In Engeland ging Field op zoek naar een kabel die de Atlantische Oceaan kon overbruggen. Toevallig hadden wetenschappers een paar jaar eerder ontdekt dat guttapercha, het sap van een tropische boom, flexibel is en niet wordt afgebroken door water.
De stroomgeleidende koperdraden werden daarom omwikkeld met een mengsel van guttapercha, was, teer en ijzerdraad.
Geen schip is sterk genoeg
De kabel werd meer dan 2000 ton zwaar, en dat was meteen de volgende uitdaging, want er was geen schip dat zo’n lading kon dragen.
De kabel uit 1857 was zo dik als een bezemsteel.
Er moesten dan ook twee schepen aan te pas komen: de USS Niagara, het grootste oorlogsschip van de VS, en het Britse marineschip HMS Agamemnon.
De vaartuigen werden op de kade uitgezwaaid door tienduizenden nieuwsgierigen toen ze in de zomer van 1857 vertrokken uit Ierland met bestemming Newfoundland. De kranten hadden volgestaan over het project, en volgens velen was het nog maar de vraag of het uitvoerbaar was.
Een bekende astronoom, sir George Airy, had zelfs geschreven dat het ‘wiskundig gezien uitgesloten was om de kabel zo diep te leggen, en als het al kon, zou geen signaal zo ver getransporteerd kunnen worden’.
Maar Cyrus Field trok zich niets aan van alle onheilsprofeten. Hij lag in zijn kooi in de Niagara te luisteren naar het doffe geluid van de kabel die zeemijl na zeemijl door het schip in de oceaan werd gelegd.
In de nacht van dinsdag 11 augustus had de Niagara meer dan 400 kilometer kabel gelegd. In zijn kajuit hoorde Field plotseling iemand roepen op het dek:
‘Stoppen! Achteruit!’
De Britse fabrieken maakten bijna 600.000 km aan individuele draden voor de kabel.
Kabels konden de maan halen
Een jaar lang draaiden Britse fabrieken op volle toeren om de enorme telegraafkabel te maken die Europa met Amerika zou verbinden.
De eerste kabels over de Atlantische Oceaan waren niet veel dikker dan een bezemsteel, maar waren volgens de modernste technieken gemaakt: de stroomgeleidende koperdraden werden beschermd door een laag natuurlijk rubber en in teer gedrenkte hennepdraden.
Het geheel was omwikkeld met ijzerdraad. In totaal maakten de fabrieken zo’n 600.000 kilometer aan afzonderlijke draden voor de eerste kabel: genoeg om de aarde met de maan te verbinden.
Toen Cyrus Field in 1865 zijn vierde poging deed om het Amerikaanse continent te bereiken, was de kabel de helft dikker en kon hij acht woorden per minuut overbrengen: 50 keer zoveel als de oude kabel uit 1857. Het versturen van een bericht via de trans-Atlantische kabel kostte 10 dollar per woord: een weekloon van een gewone arbeider.
Een paar seconden later werd er op de deur geklopt en kreeg Cyrus Field slecht nieuws: ‘De kabel is weg!’
De golven hadden aan het schip en de kabel getrokken, en hoewel de kapitein steeds had geprobeerd tegenwicht te bieden door af te remmen, was de kabel uiteindelijk gebroken. Teleurgesteld en 400 kilometer kabel armer voer de Niagara met Field aan boord terug naar Ierland.
Storm verpest alles
De tegenslag had 100.000 pond gekost (8 miljoen euro nu), en een jaar werken aan de gigantische telegraafkabel was voor iets geweest. Maar Cyrus Field liet zich niet uit het veld slaan, al moest hij tot de volgende zomer wachten.
In de tussentijd werd de haspel verbeterd en het hoofd techniek van het project vervangen door de wiskundige en ingenieur William Thomsen. Hij vond de kabel veel te dun, maar omdat er geen geld was voor een nieuwe, moest Thomsen het ermee doen.
In juni 1858 waren de Agamemnon en Niagara klaar voor een nieuwe poging. Deze keer zouden de schepen elkaar midden op de oceaan treffen en elk een kant op varen met de helft van de kabel.
Telegrammen werden vaak door een fietskoerier naar de ontvanger gebracht. Brieven deden er weken over, maar een telegram via de trans-Atlantische kabel werd dezelfde dag afgeleverd.
Maar op weg naar het beginpunt pakten donkere wolken zich samen boven de Agamemnon, en op 13 juni stak er een zware storm op. Het zware houten schip maakte 30 graden slagzij en enorme golven beukten tegen de romp. Pas na een week ging de storm liggen.
Cyrus Field was met de Niagara door rustiger water gevaren, maar toen de schepen elkaar midden op de Atlantische Oceaan ontmoetten, stelde hij vast dat de kabel van de Agamemnon een kluwen was geworden. Na een poging hem te ontwarren begon de bemanning met het leggen, maar na zo’n 300 kilometer brak de kabel en zwiepte hij over de reling.
Twee continenten maken contact
Field moest weer onverrichter zake omkeren. Hij was moe, maar niet verslagen, want volgens hem was de missie alleen door domme pech mislukt.
Niet veel later kozen de twee schepen dan ook opnieuw het ruime sop, maar nu was er geen juichende menigte. Het publiek – en de geldschieters – begonnen hun geloof in Field kwijt te raken.
De trans-Atlantische telegraafkabel werd over de zeebodem tussen Ierland en Newfoundland gelegd.
Een succes was dan ook hard nodig toen de schepen in juli 1858 weer samenkwamen en de uiteinden van de twee kabels aan elkaar werden gelast voordat de vaartuigen ieder huns weegs gingen. Deze keer werkte het weer mee en leek alles gesmeerd te gaan.
Diezelfde nacht viel het signaal tussen de twee schepen echter uit en werd een zeezieke William Thomsen uit zijn bed gehaald.
Met trillende handen probeerde hij een paar keer de communicatie te herstellen. Alle ogen waren op het instrumentenpaneel gericht toen er plotseling een wonder gebeurde en het signaal uit zichzelf terugkwam.
Begin augustus doemde de rotsige kust van Newfoundland op aan de horizon. De kabel gleed nog steeds soepel naar de bodem. De Niagara ging voor anker bij Bull’s Arms Bay, en op 5 augustus stapte Cyrus Field midden in de nacht in een roeiboot om naar de wal te varen en het kleine telegraafstation te zoeken dat twee werelddelen moest verbinden.
Western Union was de grootste telegramdienst van de VS. De klanten van het bedrijf verstuurden miljoenen korte berichten over de hele VS en naar Europa.
Field doolde een tijdje rond in het donker, maar vond het gebouwtje uiteindelijk. Er kwam gesnurk uit. De zakenman rukte de deur open en riep: ‘De kabel is gelegd! De kabel is gelegd!’
Feestje wordt een schandaal
Op beide continenten heerste al snel een jubelstemming. De anders behoudende krant The Times schreef in een hoofdredactioneel commentaar:
‘Sinds de ontdekking van Columbus is er niets meer gebeurd dat deze fantastische stap voorwaarts kan evenaren.’
Toen Cyrus Field in New York arriveerde, was er een feestelijke parade georganiseerd, die zo lang was dat het zes uur duurde om van de ene kant van de stad naar de andere te komen. Toespraken, banketten en fakkeltochten volgden elkaar in rap tempo op.
Koningin Victoria mocht het eerste bericht versturen via de kabel, en dat bereikte Amerika op 16 augustus 1858. Maar de juichende mensen wisten niet dat de 99 woorden er meer dan 16 uur over hadden gedaan.
Het signaal van de dunne kabel werd met de dag zwakker, en begin september viel het helemaal stil.
De SS Great Eastern was in de 19e eeuw met zijn 211 meter lengte en 18.915 registerton het grootste schip ter wereld. Hij kon 4000 passagiers vervoeren – of een enorme kabel.
De rapen waren gaar. Cyrus Field werd uitgemaakt voor charlatan, en volgens de kranten was het koninklijke bericht niet eens via de kabel verstuurd, maar gewoon per schip.
In de jaren daarna waren de VS in de greep van een burgeroorlog, maar toen de kruitdampen waren opgetrokken stond de strijdbare Cyrus Field weer klaar.
Het grootste schip ter wereld
Nu was de kabel de helft dikker dan de oude, en daardoor veel sterker – maar ook een stuk zwaarder. Gelukkig was in de tussentijd het grootste schip ter wereld, de Great Eastern, van stapel gegaan, en dat kon de hele kabel in één keer dragen.
Volgeladen voer de Great Eastern in juli 1865 uit vanuit Ierland. Maar het noodlot sloeg ook deze keer toe. Er waren houtskoolsplinters in de kabel terechtgekomen, en toen de bemanning hem wilde schoonmaken, verdween hij in de golven.
Zelfs na vier mislukkingen op rij gooide Field de handdoek niet in de ring. Hij zei juist dichter bij zijn doel te zijn dan ooit. Met het laatste geld werd nog een poging gedaan, en eindelijk zat alles mee.
Op 27 juli 1866 bereikte de telegraafkabel Newfoundland. Er werd al snel van het ‘achtste wereldwonder’ gesproken.
Op 27 juli 1866 kwam de Great Eastern bij Newfoundland opzetten uit de dichte mist, en een dag later werd de kabel aangesloten op het telegraafstation. Het signaal was kraakhelder.
Een maand later pikte de Great Eastern als klap op de vuurpijl de kabel op die hij op zijn eerste tocht had verloren.
Toen die boven water was en de bemanning vaststelde dat hij werkte, barstte er een luid gejuich uit. Iedereen behalve Field schreeuwde het uit van opwinding.
De zakenman liep naar zijn kajuit, sloot de deur af en huilde van blijdschap. Hij had niet één, maar twee werkende kabels door de Atlantische Oceaan getrokken. Twee werelden waren nu één geworden.