Onze kennis over Neanderthalers breidt zich de laatste jaren steeds verder uit. Nu bevestigt een nieuw onderzoek dat deze prehistorische mensensoort mogelijk ook over artistieke vaardigheden beschikte.
Een internationaal team van onderzoekers, waaronder Franse archeologen en Deense natuurkundigen, heeft de oudst bekende grotgravures bestudeerd, die meer dan 57.000 jaar geleden in Frankrijk werden gemaakt.
De onderzoekers maakten onder andere analyses en 3D-modellen van gravures in de Franse grot La Roche-Cotard.
Door deze te vergelijken met andere markeringen in de wand, konden ze constateren dat de sporen uit het verleden met opzet door mensen zijn gemaakt.
Grot minstens 57.000 jaar geleden afgesloten
Toen de oude grot La Roche-Cotard in de regio Indre-et-Loire in het midden van Frankrijk in 1868 werd ontdekt, was de ingang geblokkeerd door sediment. In 1912 vonden er voor het eerst opgravingen plaats. Daarbij werden verschillende stenen werktuigen gevonden, waarvan is aangetoond dat ze van de Neanderthalers waren.
Het onderzoeksteam begon met de analyse van diepe sedimentlagen (afzettingen van getransporteerd materiaal) om erachter te komen sinds wanneer de grot was afgesloten. Het bleek dat de grot 57.000 tot 75.000 jaar lang onaangetast was geweest. Dat wil zeggen dat de ingang geblokkeerd raakte lang voordat Homo sapiens in dit deel van Europa aankwam.
Dit betekent dat de gravures mogelijk ook ouder zijn dan de oudst bekende grotschilderingen, die in Spanje zijn gevonden en ongeveer 64.000 jaar geleden door Neanderthalers werden gemaakt.
De betekenis van de gravures die in de grot zijn gevonden, is nog onbekend. ‘Deze afbeeldingen zijn niet voor ons gemaakt en we weten niet hoe we ze moeten interpreteren,’ zegt archeoloog Eric Robert, medeauteur van het onderzoek.
3D-modellen leggen structuur bloot
De volgende uitdaging was om vast te stellen of de gravures echt door oermensen zijn gemaakt. Archeologische werkzaamheden werden vroeger lang niet zo zorgvuldig gedaan als nu, en daarom vermoedden de archeologen dat veel van de markeringen in 1912 door metalen archeologische gereedschappen waren gemaakt.
Het werk begon in 2016. Er werden 3D-modellen gemaakt en vergeleken met andere bekende voorbeelden van gravures uit de steentijd. Zo kon worden bepaald welke gravures afkomstig waren van modern ijzeren gereedschap of dierenklauwen, en welke in het verleden op een bewuste, gestructureerde manier waren aangebracht.
Het bleek dat de minstens 57.000 jaar oude gravures door mensenhanden waren gemaakt, met een logica en gemeenschappelijke techniek die suggereert dat ze niet willekeurig zijn aangebracht.
‘Deze gravures zijn niet zomaar even snel gemaakt,’ zegt Jean-Claude Marquet van de universiteit van Tours, archeoloog en medeauteur van het onderzoek.
Om de technische analyse te verifiëren, maakten de archeologen zelf gravures in een nabijgelegen grot met wanden van hetzelfde type zachte kalksteen. Op dezelfde manier als de Neanderthalers dat waarschijnlijk deden, krasten ze met bot, hout, gewei en steen én hun vingers in de wand. Het resultaat leek erg op de voorbeelden in La Roche-Cotard.
Het is nog onduidelijk wat de gravures voorstellen. Maar het onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift PLOS One, heeft wel het oudste voorbeeld van bewust aangebrachte grotgravures gevonden. Dit bevestigt dat de Neanderthalers lang voordat ze in contact kwamen met Homo sapiens al kunst konden maken en versterkt het groeiende bewijs dat onze naaste verwanten complexer waren dan jarenlang werd gedacht.
‘Lang werd aangenomen dat Neanderthalers niet in staat waren om over iets anders na te denken dan het veiligstellen van hun eigen voortbestaan. Deze ontdekking zou historici die twijfelen aan de capaciteiten van Neanderthalers aan het denken moeten zetten,’ aldus Marquet.