Een internationaal onderzoeksteam van het Max Planck-instituut voor evolutionaire antropologie in Duitsland heeft een baanbrekende prestatie geleverd – voor het eerst is het gelukt om menselijk DNA te onttrekken aan een voorwerp uit de vroegste steentijd.
De onderzoekers vonden het DNA in een 20.000 jaar oude hertentand die aan een halsketting had gehangen. Deze nieuwe methode kan ons helpen veel meer te weten te komen over onze vroegste voorouders.
De hertentand werd gevonden in de beroemde Denisovagrot in het Altaigebergte in Zuid-Siberië, die duizenden jaren het thuis was van de Homo sapiens – en daarvoor van onze uitgestorven neven, de mysterieuze Denisova.
Uit de DNA-monsters konden de onderzoekers een genetisch profiel opmaken van de persoon die de hanger droeg. Ze stelden vast dat dit een vrouw was die nauw verwant was aan de Noord-Euraziatische mensen die vooral verder naar het oosten in Siberië leefden.
De tand hing mogelijk om de nek van de vrouw, zeggen onderzoekers. De DNA-strengen in het koord zijn een artistieke interpretatie.
Grondig wassen is de sleutel tot de nieuwe DNA-methode
De onderzoekers hebben een methode gecreëerd om DNA te isoleren uit huidcellen, zweet of andere lichaamsvloeistoffen die door poreus materiaal zijn opgenomen. Dus als iemand 20.000 jaar geleden bijvoorbeeld botten of tanden aanraakte, is er een kans dat wetenschappers nu het DNA kunnen isoleren.
‘De hoeveelheid menselijk DNA die we kunnen terughalen is ongelofelijk. Bijna net zo veel als wanneer we een menselijke tand zouden hebben,’ zegt hoofdonderzoeker Elena Essel.
Elena Essel van het Max Planck-instituut voor evolutionaire antropologie werkt met de tand in haar laboratorium.
De nieuwe methode is vooral indrukwekkend omdat ze volledig niet-invasief en niet-destructief is.
Na het testen van verschillende chemicaliën op botten en tanden ontdekte het Duitse team dat het genoeg was om de botten grondig te wassen in een oplossing met fosfaat en warm water – dan kon het DNA makkelijk worden opgespoord. Het grondig wassen heeft ook het voordeel dat poriën en kleine scheurtjes, die DNA-resten kunnen bevatten, worden schoongemaakt.
‘Je zou kunnen zeggen dat we een wasmachine voor antieke voorwerpen hebben gemaakt. Door ze op temperaturen tot 90 graden te wassen, kunnen we DNA uit het spoelwater halen zonder het voorwerp te beschadigen,’ zegt Essel.
Een nieuw begin voor genetisch onderzoek
In het onderzoeksartikel, gepubliceerd in het tijdschrift Nature, stellen antropologen van het Max Planck-instituut dat hun nieuwe DNA-methode het begin zal zijn van een nieuw tijdperk van onderzoek naar prehistorische genen.
Werktuigen, sieraden en persoonlijke voorwerpen gemaakt van botten en tanden kunnen nu belangrijke inzichten verschaffen in hun eigenaren. In het verleden was het voor archeologen en antropologen vrijwel onmogelijk om te achterhalen van wie ze precies waren.
Met deze methode kunnen voorwerpen en mensen beter met elkaar in verband worden gebracht, waardoor een veel nauwkeuriger en genuanceerder beeld ontstaat van duizenden jaren oude mensen en hun samenlevingen en culturen.
De onderzochte tand werd in 2019 door Russische archeologen gevonden in de Denisovagrot.