Op de avond van 17 april 1945 vliegt de Duitse piloot Erich Kreul met zijn toestel een paar honderd meter boven de grond. Onder hem staat nazi-Duitsland op instorten.
De 20-jarige Luftwaffe-piloot krijgt zijn gedachten niet op orde en is nog onder invloed van de fles cognac die hij een paar uur eerder heeft leeggedronken.
Aan de horizon ziet hij de rivier de Oder verschijnen. Kreul herkent de brug van een foto die voor hem in de cockpit hangt. En pas dan ook – op deze mooie voorjaarsochtend – dringt tot hem door wat zijn orders precies inhouden.
De 20-jarige Duitse piloot moet met zijn vliegtuig neerstorten op de brug over de Oder en het liefst zoveel mogelijk Russische soldaten mee de dood in nemen. Met zijn missie moet hij de opmars van het Rode Leger vertragen, ook al kost hem dat zijn leven.
Na de oorlog vinden geallieerde soldaten een zelfmoordvliegtuig van de Luftwaffe op een testcentrum bij de stad Reichenberg. Het vliegtuig is in feite een V1 met een cockpit en langere vleugels.
Het regent bommen op Duitsland
De missie van Erich Kreul heeft maanden voorbereiding gekost. In de laatste jaren van de oorlog constateerden de opperbevelhebbers van de Luftwaffe dat Hitlers luchtmacht onder steeds grotere druk van de Britten en Amerikanen kwam te staan, die tapijtbombardementen uitvoerden op de belangrijkste Duitse steden en industriegebieden.
Dus kozen ze een simpele, maar gruwelijke oplossing. Zelfmoordpiloten moesten met vliegtuigen vol bommen recht op de geallieerde bommenwerpers afvliegen, om zo de dreiging vanuit de lucht te stoppen.
De Luftwaffe vond het een goed idee, maar Hitler was sceptisch. Zelfmoordmissies ‘pasten niet bij het Duitse karakter,’ aldus de Führer. Daarnaast vond hij dat de oorlog nog niet het punt had bereikt waarop dit soort extreme oplossingen nodig waren. Ook was de Führer bang dat zelfmoordmissies een ‘demoraliserend effect’ op de bevolking zouden hebben.
Hanna Reitsch viert haar overwinning op het WK zweefvliegen in 1936. Later wordt ze een van de beste piloten van de nazi’s.
Hitler overgehaald door zijn favoriet
Hanna Reitsch was in de jaren 1930 een luchtvaartpionier en werd Hitlers persoonlijke favoriet. Als testpiloot was ze essentieel voor de ontwikkeling van de Duitse oorlogsmachine en een van de architecten van het zelfmoordeskader.
Tijdens haar carrière brak Hanna Reitsch een aantal wereldrecords, waaronder vliegen op grote hoogte. Als een van de beste en meest ervaren Duitse testpiloten vloog Reitsch voor de Luftwaffe in jachtvliegtuigen, bommenwerpers en zelfs de Messerschmidt Me 163.
Hitler noemde Reitsch zijn lievelingspiloot. En zo wist ze Hitler ervan te overtuigen om de Luftwaffe toestemming te geven om zelfmoordpiloten op te leiden. De Duitse leider was eerst tegen het idee, maar na een reeks nederlagen gaf hij toe.
In de laatste uren van de oorlog werd de grond Reitsch te heet onder de voeten, en tijdens een vluchtpoging naar Oostenrijk werd ze gevangengenomen door de Amerikanen.
Na de oorlog publiceerde ze haar memoires, maar ze kreeg kritiek omdat ze het naziregime nooit veroordeelde. Hanna Reitsch stierf in 1979 op 67-jarige leeftijd in Frankfurt.
Dat Hitler uiteindelijk toch akkoord ging, was de verdienste van de Duitse testpiloot Hanna Reitsch, zelf een groot voorstander van het zelfmoordeskader. Vóór de oorlog had Reitsch uitstekend gepresteerd op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, waar ze verschillende zweefvliegrecords brak. Hiermee trok ze de aandacht van Hitler, die haar grenzeloos bewonderde.
Op 28 februari 1944 ontmoette Reitsch de Duitse Führer in zijn privéwoning Berghof, in het zuiden van Beieren. Kort nadat Reitsch de woning verliet, werd het eerste Duitse zelfmoordeskader opgericht.
Zelfmoordpiloten stonden in de rij
Na haar ontmoeting met Hitler raakte Reitsch persoonlijk betrokken bij de rekrutering van piloten voor het zelfmoordeskader, dat de bijnaam Leonidas-eskader kreeg.
Er werd weinig geschreven over dit topgeheime project, maar uit bronnen blijkt dat de zelfmoordpiloten zorgvuldig werden geselecteerd. Honderden vrijwilligers meldden zich, maar de Luftwaffe had maar 70 moedige mannen van 18-20 jaar nodig.
‘Ik meld me hierbij vrijwillig aan voor het zelfmoordeskader als onderdeel van een menselijke zweefvliegtuigbom.’
De mannen die ‘gelukkig’ genoeg waren om door de selectie te komen, werden meteen geconfronteerd met de ernst van hun opdracht toen ze de inschrijving voor het Leonidas-eskader lazen.
‘Ik meld me hierbij vrijwillig aan voor het zelfmoordeskader als onderdeel van een menselijke zweefvliegtuigbom. Ik begrijp dat deze functie mijn dood tot gevolg zal hebben,’ stond er op het formulier dat de hoopvolle aspiranten vóór hun eerste trainingsdag moesten ondertekenen.
Hoe de training zelf verliep, weten historici niet precies, maar verslagen tijdens de laatste oorlogsdagen schetsen een beeld van piloten en officieren die bezweken onder de druk, leugens en een gevoel van totale wanhoop. In zijn memoires schrijft Erich Kreul dat niemand zich vrijwillig aanmeldde voor de eerste zelfmoordmissies, en dat de officieren dwang, druk en leugens gebruikten om de piloten alsnog in hun vliegtuig te laten stappen.
De legende over de Spartaanse koning Leonidas en zijn heldhaftige strijd tegen de Perzen paste perfect in de nazipropaganda.
Zelfmoordeskader vernoemd naar Spartaanse held
Vanwege propagandadoeleinden werd het eskader vernoemd naar de Spartaanse koning Leonidas. Zijn heldenmoed zou het eskader een glorieuze reputatie geven.
Het Leonidas-eskader werd vernoemd naar de Spartaanse koning Leonidas, die het in 480 v.Chr. opnam tegen een oppermachtig Perzisch leger. 1000 soldaten, die allemaal bereid waren om te sterven voor hun koning, boden bij de bergpas Thermopylae weerstand aan 100.000 Perzen. Nadat ze de vijand drie dagen lang hadden tegengehouden, eindigde de veldslag in een nederlaag voor de Spartanen en de dood van Leonidas.
De nazi’s zagen de Slag bij Thermopylae als een heldendaad, die het Spartaanse Rijk tijd gaf om zich voor te bereiden op de Perzen en hen uiteindelijk te verslaan.
Commando bouwt zelfmoordvliegtuig
Parallel aan de training begon de Luftwaffe de zelfmoordvliegtuigen voor het Leonidas-eskader te ontwikkelen. De machines moesten goedkoop, betrouwbaar en dodelijk zijn – wat nog best lastig bleek te zijn. Hanna Reitsch keek toe hoe haar eerste ontwerpen mislukten, en pas toen Reitsch in 1944 werd benaderd door de elitesoldaat Otto Skorzeny, vonden ze samen de oplossing. Skorzeny stelde voor om een van de nieuwe V1-raketten om te bouwen tot een toestel dat de Leonidas-piloten konden gebruiken.
Tot dan toe hadden de Duitsers de V1 alleen gebruikt om Londen te bombarderen, maar via zijn contacten kon Skorzeny aan een paar raketten komen, waar hij en Reitsch een cockpit en vleugels op monteerden. Het nieuwe vliegtuig werd de Fieseler Fi 103R genoemd.
De Duitse V1-raket kreeg wielen en vleugels, en toen was het een vliegtuig. Er zijn maar enkele exemplaren bewaard gebleven.
Bemande raket was een doodvonnis
De Fieseler Fi 103R was in feite een vliegende bom die bestuurd werd door een mens. De piloot moest de vijand tegenhouden door met zijn vliegtuig neer te storten op vijandelijke doelwitten.
Cockpit
Het instrumentenpaneel in de cockpit was heel eenvoudig. Op een houten bord stond een formule waarmee de piloot de juiste duikhoek voor de aanval kon berekenen. In theorie kon de piloot voor de crash uit het vliegtuig springen, maar de overlevingskans was nihil.
Springlading
In de neus van de raket zat een springkop van 900 kilo. Het doel van de missies veranderde tijdens de oorlog. Eerst moesten ze geallieerde bommenwerpers aanvallen, daarna oorlogsschepen en uiteindelijk bruggen en grote groepen soldaten.
Motor
De Fieseler werd aangedreven door een primitieve straalmotor met een topsnelheid van ongeveer 800 km/h.
Landingswielen
De eerste modellen werden gebouwd zonder landingswielen, zodat de piloot niet meer kon landen. Op die manier werd hij gedwongen om zijn missie te voltooien.
In haar autobiografie Fliegen, mein Leben beschrijft Reitsch dat de omgebouwde raket eenvoudig te besturen was, maar dat het extreem moeilijk was om er tijdens de training mee te landen – vooral omdat het toestel in eerste instantie geen landingsgestel had.
Tijdens een aanval explodeerde het toestel zodra het zijn doel raakte, maar in theorie kon de piloot vlak daarvoor nog uit de cockpit springen. Die mogelijkheid gaf de piloten nog een klein beetje hoop, voordat ze opstegen.
Uiteindelijk werd de Fieseler Fi 103R nooit gebruikt door het Leonidas-eskader, dat ook niet de beslissende factor werd waar de nazi’s op hoopten. Historici wijzen erop dat de Luftwaffe zich liever concentreerde op andere projecten, waarbij de piloot een betere kans had om te overleven.
Drastisch plan eindigde in een mislukking
Hoewel nazi-Duitsland het idee van een vliegende bom in de ijskast zette, bleef het Leonidas-eskader bestaan, en in de laatste dagen van de oorlog – in het voorjaar van 1945 – werden de piloten eindelijk op een zelfmoordmissie gestuurd. De piloten moesten neerstorten op de brug over de Oder, die in handen was van het Rode Leger. Het doel was om de Russische opmars naar Berlijn te vertragen.
In die tijd was de aangepaste V1 vervangen door oude, rammelende jachtvliegtuigen die vaak al uit elkaar vielen op het moment dat de piloot probeerde op te stijgen. Maar ze konden nog wel gebruikt worden voor zelfmoordmissies, beval Hitler. En daarom kregen ze allemaal een zware bom met zich mee – en te weinig brandstof om terug te keren.
Samen met 35 andere piloten steeg Erich Kreul in april 1945 op – voor de laatste keer, dacht hij. Voor zijn vertrek schreef hij een brief naar zijn vrouw en pasgeboren dochter en liet hij zijn persoonlijke bezittingen bij zijn ouders bezorgen.
In zijn memoires beschrijft Kreul hoe verward hij was vlak voor de zelfmoordmissie, en dat hij de ernst van de situatie niet begreep. Pas toen hij de brug over de Oder zag, besefte hij hoe idioot het was om zijn leven op te offeren voor het naziregime.
Samen met 35 andere piloten steeg Erich Kreul in april 1945 op – voor de laatste keer, zo dacht hij.
Op het allerlaatste moment trok hij het vliegtuig omhoog. Erich Kreul durfde niet terug te keren naar de basis, dus bleef de jongeman doorvliegen tot de brandstofmeter rood aangaf en de tank leeg was. Hij opende de cockpit, sprong met een parachute uit het toestel en eindigde als krijgsgevangene in de handen van de Amerikanen.
Wat Kreul niet wist, was dat alle aanvallen op de bruggen over de Oder op een totale mislukking waren uitgelopen. Sommige toestellen werden door de Russen neergehaald, terwijl andere hun doel misten. De nazi’s beweerden later dat het Leonidas-eskader op heldhaftige wijze 17 bruggen had vernietigd, maar volgens historici raakte slechts één enkele brug beschadigd.
Met de zelfmoordaanslagen van april 1945 probeerde het naziregime wanhopig om het oorlogstij te keren. Maar de aanvallen hadden geen enkel effect en later die maand, op 30 april 1945, pleegde Hitler zelfmoord.