Zelfmoordmissie moest Pearl Harbor wreken

VS hebben minderwaardigheidscomplex

In de weken na Pearl Harbor heerste er ongeloof en verwarring in de VS. Er deden verhalen de ronde over Japanse vliegtuigen in de lucht, onderzeeërs langs de westkust en spionnen op elke straathoek.

Zelfs hoge officieren dachten dat er elk moment een invasie kon plaatsvinden. Om iets aan deze sfeer van paranoia en fatalisme te doen, besloot Roosevelt tot een aanval op de vijand.

‘De oorlog moet naar Japan komen,’ luidde zijn bevel aan het leger.

Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. De VS hadden geen bases van waaruit vliegtuigen Japan konden bereiken, en een actie met vliegdekschepen zou pure zelfmoord zijn.

De vaartuigen zouden gespot en tot zinken gebracht worden lang voordat de toestellen waren opgestegen.

Een officier van de marine kwam met een creatief idee: hij wilde grote bommenwerpers laten opstijgen vanaf vliegdekschepen in de Stille Oceaan, want die konden ver genoeg vliegen om Japan te bereiken.

Omdat niemand een beter idee had, werd de legendarische vlieger James Doolittle belast met het uitvoeren van de missie.

Begin 1942 ging Doolittle, die een beroemdheid was in de VS, op bezoek bij drie squadrons van de luchtmacht.

Hij zocht vrijwilligers voor een geheime missie, en het enige wat hij erover kon zeggen was dat het levensgevaarlijk zou worden.

De manschappen kregen het niet te horen, maar deze squadrons waren geselecteerd omdat ze met de nieuwe B-25 Mitchell vlogen.

Dit toestel kon toe met een kortere startbaan dan andere tweemotorige bommenwerpers, en vanwege de geringere spanwijdte zou het – in elk geval in theorie – kunnen opstijgen van een vliegdekschip.

Doolittle had binnen een paar minuten genoeg vrijwilligers, want iedereen wilde wraak.

Marine geeft piloten vliegles

De eenheid van Doolittle bestond uit 16 bemanningen van vijf man, en toen de training begon, ontdekten de mannen tot hun verbazing dat de instructeurs van de marine waren.

Jachtpiloten van de marine zouden hun collega’s van de luchtmacht leren hoe ze konden opstijgen vanaf een vliegdekschip.

In de eerste les werd uitgelegd dat de startbaan helemaal niet zo lang hoefde te zijn als de piloten dachten.

De B-25’s maakten talloze proefvluchten, alle overbodige inventaris werd verwijderd en de motoren werden bijgesteld. Uiteindelijk konden alle piloten en toestellen in de lucht komen vanaf een startbaan van slechts 150 meter lang.

De mannen vlogen naar Californië, waar de vliegtuigen op het dek van de nieuwe USS Hornet werden geladen.

Zo kregen de bommenwerpers ruimte voor extra brandstof:

Op 2 april 1942 voer het schip onder de Golden Gate-brug in San Francisco door en zette het koers naar open zee.

Officieel was ‘Task Force 16’ op weg naar Hawaï om de verdediging van de eilanden te versterken, maar kapitein Ross Greening, die verantwoordelijk was voor het prepareren van de vliegtuigen, wist van de hoed en de rand:

‘We beseften dat we pas in China weer vaste grond onder de voeten zouden hebben. Of in Japan, als krijgsgevangenen.’

Mannen zijn enthousiast

Nu mocht de rest van de bemanning ook weten waar ze voor hadden getekend. Doolittle sprak zijn piloten en personeel, in totaal 200 man, toe. De spanning in de ruimte onder het dek was te snijden.

‘Voor wie het nog niet weet of geraden heeft: we zijn op weg naar Japan,’ zei Doolittle. Zoals altijd wond hij er geen doekjes om. Vervolgens beschreef hij het uiterst riskante plan.

De Hornet zou met zijn escorte in 17 dagen de Stille Oceaan oversteken, en als Japan binnen het bereik van de B-25’s was, zouden de 16 bommenwerpers onder leiding van Doolittle opstijgen.

Jachtvliegtuigen konden lang niet zo ver komen, dus de toestellen zouden Tokio zonder begeleiding aanvallen, en ook nog eens vanaf geringe hoogte.

Er waren nog drie Japanse steden als doelwit aangewezen, en als de bommen waren gegooid, konden de toestellen niet terugkeren naar de schepen. Ze waren veel te groot om erop te landen.

Na de aanval moesten de B-25’s dan ook doorvliegen naar het westen. De Sovjet-Unie wilde de vliegtuigen niet laten landen omdat ze niet in oorlog was met Japan, dus China was het einddoel.

Na snel bijgetankt te hebben op de grond zouden de piloten bijeenkomen in de stad Chungking. Die lag ver van de kust, waar het krioelde van de Japanners.

‘Als we allemaal in Chungking aan-komen, geef ik het grootste feest dat jullie ooit hebben gezien,’ zei Doolittle.

Er klonk een luid gejuich vanaf het dek toen de kapitein van de Hornet het doel van de missie bekendmaakte aan zijn 3000-koppige bemanning.

Het was tijd voor wraak. Ten noorden van Hawaï kreeg Task Force 16 versterking van het vliegdekschip USS Enterprise, twee kruisers en een aantal destroyers.

Amerikanen schieten niet raak

Op 17 april werden de bommen aan boord van de toestellen gebracht, en die avond briefte Doolittle zijn mannen voor het laatst.

Ze zouden pas twee dagen later opstijgen, maar hij wilde elk detail ruim op tijd doornemen.

Dat bleek een slimme zet toen het Japanse patrouilleschip Nitto Maru opdook. De omgebouwde walvisvaarder bewaakte de zee ten oosten van Japan om verrassingsaanvallen als die op Pearl Harbor te voorkomen.

‘Drie vijandelijke vliegdekschepen in zicht,’ luidde een ongecodeerd bericht dat de Amerikanen opvingen. De Japanse zeelieden hadden niet goed geteld, maar de operatie was ontdekt.

Er stegen onmiddellijk vliegtuigen op van de Enterprise om de Nitto Maru een lesje te leren. De piloten keken toe.

‘Het was spannend om voor het eerst een echt gevecht mee te maken. Na een paar salvo’s zag ik hoe de schutters raak schoten,’ zei Greening.

Maar het ging niet van een leien dakje. Eerst probeerden jachtvliegtuigen de walvisvaarder vergeefs met hun mitrailleurs tot zinken te brengen.

Vervolgens deden duikbommenwerpers een poging, maar ze troffen geen doel. De lichte kruiser Nashville moest te hulp schieten, maar ook het vuur van het scheepskanon was niet bijster effectief.

Pas na 29 minuten en 928 granaten zonk het patrouilleschip, dat al een vliegtuig had neergehaald.

Aan boord van de Enterprise schreef admiraal Halsey, bevelhebber van Task Force 16, later een vernietigend rapport waarin hij eiste dat piloten en schutters beter getraind zouden worden.

Maar eerst nam hij een belangrijk besluit: ‘Laat de vliegtuigen vertrekken. Aan kolonel Doolittle en zijn dappere piloten: veel succes, en moge God u bijstaan.’

De boodschap werd van de Enterprise naar de Hornet geseind. Het was tijd.

Er moet extra brandstof mee

De mannen van Doolittle bespraken het dramatische voorval van eerder die dag toen er een blikkerige stem uit de luidspreker klonk:

‘Legerpiloten, beman uw toestellen!’

De bemanningsleden klommen in hun B-25’s terwijl matrozen de riemen losmaakten waarmee de machines vastzaten aan het dek.

Op het laatste moment werden jerrycans met extra brandstof aan boord geladen, want na het incident met de Nitto Maru was de kans om het veilige China te bereiken een stuk kleiner geworden.

Er stond een krachtige wind uit het noordwesten, en de Hornet draaide er op volle kracht tegenin. Schuim van de woeste zee spoelde over het dek, waar de matrozen moesten gaan liggen om niet overboord geblazen te worden.

De vluchtleider wachtte geduldig tot de steven van het schip omlaag wees in een golfdal. Toen gaf hij het teken met zijn vlaggetje, en Doolittle duwde de gashendel van zijn B-25, de voorste in de rij, helemaal naar voren.

Hij en de piloten van de andere vliegtuigen wisten dat de bemanning van de Hornet had gewed of de toestellen in zee zouden storten of zouden opstijgen. Terwijl Doolittle over het dek rolde, vulde de zee zijn blikveld.

Toen richtte het schip zich omhoog op de volgende golf en werd de bommenwerper als vanzelf gelanceerd. De tegenwind zorgde voor lift, en het toestel steeg op.

Doolittle zette meteen koers naar Tokio terwijl de andere bommenwerpers van Task Force 16 een voor een loskwamen van de Hornet zodra de golfslag het toeliet.

Greening bestuurde toestel nummer 11 en was tot het laatste moment bang dat zijn rechtervleugel de commandobrug zou raken. Hij had maar een meter speling en het vliegtuig slingerde over het dek.

Maar hij ging stug door, zoals hij tijdens de training had geleerd.

‘Met een kracht die ik nog nooit had ondervonden werd mijn vliegtuig al 30 meter voor het eind van de startbaan in de lucht geworpen. Er steeg een harde wind op vanaf de steven, die het toestel omhoog stuwde, en ik moest de stuurknuppel hard naar voren duwen om de neus omlaag te houden,’ schreef hij later.

Alle vliegtuigen stegen veilig op, maar na de ontmoeting met het Japanse patrouilleschip was iedereen van het enorme risico doordrongen.

De 16 Amerikaanse B-25’s vlogen vlak boven de golven westwaarts om niet ontdekt te worden door de radar van de Japanners. De bemanning had vier uur de tijd om zich zorgen te maken.

‘Doolittle had gezegd dat als we Japan bij daglicht bombardeerden, we volgens zijn berekeningen circa 50 procent van de toestellen zouden verliezen,’ aldus Greening.

Daarom zouden ze volgens plan ’s nachts toeslaan. Vanwege het vroege vertrek was de aankomsttijd echter rond het middaguur, wanneer Japanse jagers en kanonnen ze makkelijk onder vuur konden nemen.

Indien ze het er heelhuids afbrachten, wachtte er een nieuwe uitdaging. Omdat ze eerder waren opgestegen, was de tocht met 300 kilometer verlengd en hadden ze meer brandstof nodig.

Het was niet meer zeker of ze nog wel het einddoel in China konden bereiken.

Een broodje eten boven Japan

Naarmate de B-25’s Japan naderden, kwamen ze steeds meer Japanse vissersboten en vrachtschepen tegen. Sommige bemanningen dachten dat ze landgenoten waren en zwaaiden.

Een enkeling had door dat de toestellen vijandelijk waren en maakte wilde uitwijkmanoeuvres. Toen kwam de kustlijn in zicht. Nu was het niet ver meer naar het doel.

Aan boord van het vliegtuig van Greening probeerde de copiloot de stemming erin te houden:

‘Kapitein, zullen we een sandwich nemen? Als we thuiskomen, kunnen we vertellen dat we een broodje aten terwijl we Tokio bombardeerden.’

Greening nam tegen heug en meug een hapje terwijl Japanse huizen en wegen onder hen door schoten.

‘Volgens mij had ik nog nooit zo laag gevlogen. We slingerden door rivierdalen en vlogen tussen de bomen door in plaats van eroverheen,’ aldus Greening.

Ineens hoorde hij het zware, ritmische gedreun van de mitrailleurs boven op het vliegtuig. Greening dacht even dat de schutter in een vlaag van verstandsverbijstering zijn wapens testte.

Hij wilde de man al de wind van voren geven toen hij door de zijruit vier Japanse jagers in het oog kreeg. De voorste stond in brand, want Melvin Gardner, de schutter, had raak geschoten.

‘Niet veel later stortte er nog een jachtvliegtuig brandend neer, het slachtoffer van Gardners dodelijke precisie,’ schreef Greening. De laatste Japanners namen afstand om zich dat lot te besparen.

Maar Gardner bleef op hen vuren, en het duurde niet lang of de munitie was bijna op. De schutter moest de trekker loslaten en toekijken hoe de Japanse jagers zijn bommenwerper weer naderden.

Greening overwoog om zijn bommen te laten vallen, want dat zou het toestel 900 kilo lichter maken, waardoor het de snelheid flink op kon voeren. Maar toen kreeg hij de Baai van Tokio in zicht.

Hij, de copiloot en de bommenrichter tuurden naar het doelwit waarvoor ze de Stille Oceaan waren overgestoken. Doolittle vloog al bijna boven de miljoenenstad met het voorste vliegtuig.

Zijn mannen hadden verderop Japanse jachtvliegtuigen gezien, maar vooralsnog vormde geschut op de grond de grootste bedreiging.

Het vuur was echter niet hevig, want hoewel de Nitto Maru Task Force 16 al uren eerder had ontdekt, was de komst van Doolittle een verrassing.

De Japanners hadden pas veel later een aanval verwacht, als Japan binnen het bereik van jachtbommenwerpers lag. De Amerikaanse sterpiloot vloog laag en spotte zijn doel: een wapenfabriek.

‘Ik trok op tot 350 meter en gaf bevel om het bommenluik te openen. Schutter Fred Braemer liet de vier brandbommen snel achter elkaar vallen.

Het was 12.30 uur, en ik ging weer op dakhoogte vliegen en gleed door de mist en rook in de voorsteden om in zuidelijke richting over de zee te draaien,’ vertelde Doolittle.

Zijn deel van de missie zat erop. Of de bommen doel hadden getroffen wist de bemanning nog niet, maar het laadruim was in ieder geval leeg. Doolittle zette koers naar China terwijl de overige B-25’s hun doelwitten naderden.

Explosies doen vliegtuig schudden

Vlak na Doolittle bereikten drie vliegtuigen van Task Force 16 Tokio. Een ervan was in de problemen geraakt: een brandstoftank was lek en de mitrailleurs zaten vast.

Toen Japanse jachtvliegtuigen korte tijd later in de aanval gingen, had de piloot geen keus. Hij liet zijn bommen in de Baai van Tokio vallen en maakte dat hij wegkwam.

De B-25 was niet bijster snel, maar hij kon de verouderde jagers die de Japanse hoofdstad verdedigden wel voor blijven. Drie aanvalsgolven waren al over Tokio gevlogen toen Greening aankwam in de vierde.

Hij moest een raffinaderij in de Baai van Tokio raken, maar kon die niet vinden. Omdat hij werd achtervolgd door twee jachtvliegtuigen, had hij geen tijd om naar zijn doelwit te zoeken.

Greening stond op het punt om zijn bommen op een willekeurige plek te laten vallen toen hij een olie-installatie zag:

‘Ik steeg tot 215 meter om onze “eieren” af te werpen. De jagers waren zo dichtbij dat we niet hoger konden.’

Op deze geringe hoogte werd het toestel hevig door elkaar geschud toen de bommen ontploften. De copiloot knalde met zijn hoofd tegen het plafond en het bloed droop over zijn gezicht.

Zonder bommen konden de Amerikanen afstand nemen van de jagers. Greening zette koers naar China.Een voor een lieten de Amerikaanse vliegtuigen hun bommenlast vallen.

De marinebasis van Yokosuka buiten Tokio werd geraakt door één B-25. Het vliegdekschip Ryuho, dat in aanbouw was, kreeg een voltreffer en raakte zo zwaar beschadigd dat het pas een half jaar later in gebruik kon worden genomen.

Ook de steden Kobe en Nagoya werden bestookt. De Japanners moesten weten dat de Amerikanen ziedend waren.

De lucht boven Japan werd gevuld met granaten door het afweergeschut en jachtvliegtuigen zaten de Amerikanen op de hielen, maar de B-25’s verdwenen even snel als ze waren opgedoken.

Met volle mond naar China

Wonder boven wonder werd geen enkele van de 16 bommenwerpers neergehaald boven Japan. Het gevaarlijkste deel van de missie zat erop, en de bemanning kon een klein beetje ontspannen.

Toen pas merkte Greening dat hij nog een mond vol brood had: hij was vergeten om de hap die hij op weg naar Tokio had genomen door te slikken.

Volgens plan zouden de vliegtuigen de bijna 900 kilometer brede Oost-Chinese Zee oversteken en op bases ten zuidwesten van Shanghai landen.

Maar omdat de vlucht vanaf de USS Hornet naar Japan 300 kilometer langer dan gepland was, was er wellicht niet genoeg brandstof.

Zelfs als de B-25’s de overkant van de zee zouden halen, konden ze vermoedelijk niet landen. Ze hadden bij daglicht aan moeten komen, maar ze waren zo vroeg dat ze in het donker de Chinese kust naderden.

De Amerikanen werden pas de volgende dag verwacht, en de landingsbanen waren niet verlicht. Aan boord van de toestellen bespraken de mannen de situatie.

Greening en de meeste anderen besloten dat er maar één uitweg was: met hun parachutes uit de vliegtuigen springen.

Hij schakelde de autopiloot in, stond op en begaf zich naar het luik, waar de anderen al stonden te wachten.

‘Voordat de bommenrichter sprong, bracht hij het saluut en zei: “Tot ziens kapitein, bedankt voor de tocht.” Toen stapte hij naar buiten en verdween in de nacht,’ schreef Greening.

De meeste B-25’s kwamen net ver genoeg om niet op door Japan bezet gebied terecht te komen. Na min of meer geslaagde sprongen werden ze naar Chinese bases gebracht.

Slechts twee bemanningen vielen in Japanse handen, en één B-25 maakte een noodlanding in de Sovjet-Unie, waar vijf Amerikanen werden geïnterneerd.

Doolittle rekent op zware straf

In de VS evalueerde het leger het verloop van de gewaagde missie.

‘Als luchtoperatie beschouwd was de actie geen succes. Alle missies met een verlies van meer dan 10 procent zijn geen succes, en in dit geval lijken alle vliegtuigen verloren te zijn,’ legde een generaal uit aan president Roosevelt.

De Amerikanen hadden 16 gloednieuwe bommenwerpers opgeofferd om Japan een klein beetje schade toe te brengen.

Ondertussen maakte Doolittle zich op een basis in China zorgen. Hij voelde zich verantwoordelijk voor de grote materiële verliezen. De schutter Paul Leonard probeerde hem een beetje op te vrolijken:

‘Wat denk je dat ze met je zullen doen als je thuiskomt, kolonel?’ vroeg hij.

Doolittle haalde zijn schouders op:

‘Ik word voor de krijgsraad gebracht en gevangengezet.’

‘Nee, ze bevorderen je tot generaal en geven je een medaille!’ riep Leonard.

En dat was precies wat er gebeurde. De waarde van de aanval was niet in geld uit te drukken. Japan was weliswaar niet noemenswaardig getroffen, maar het waagstuk van Doolittle had het Amerikaanse moreel een flinke boost gegeven.

De Amerikanen geloofden weer in de overwinning, en Doolittle werd onderscheiden en gepromoveerd.