Waarom heet een molotovcocktail zo?

Deze naam stamt uit de Winteroorlog van 1939-1940, toen Sovjetminister van Buitenlandse Zaken Molotov op de radio ontkende dat zijn land bezig was Finland binnen te vallen.

Hij beweerde dat de Sovjet-Unie alleen voedsel verstrekte aan de Finnen. Daarop ging de bevolking de bommen uit Russische vliegtuigen ‘molotov-broodmanden’ noemen.

Weldra kregen de zelf-gemaakte brandbommen van de Finnen de bijnaam ‘molotovcocktails’.

De molotovcocktail maakte oorspronkelijk deel uit van een bijzondere wapenwedloop. Het wapen was het antwoord op een nieuwe verschijning op het slagveld: de tank.

Pantservoertuigen hadden in de Eerste Wereldoorlog, in 1917, hun entree gemaakt aan geallieerde zijde. De eerste stalen voertuigen op rupsbanden hadden tal van kinderziekten. De motor kookte over of viel uit, en tanks reden zich vast in de bomkraters in het niemandsland. Maar ze zaaiden ook dood en verderf – en vooral angst. Toen de tank eenmaal verschenen was, wilde iedereen hem hebben.

Nu denken we bij het woord molotovcocktail vooral aan onderdrukte volken die voor vrijheid strijden, maar de eersten die gebruikmaakten van een brandbom die op de latere molotovcocktail leek, waren fascisten.

Molotovcocktails kregen hun vuurdoop tijdens de Slag om Seseña in de Spaanse Burgeroorlog.

In de herfst van 1936 naderden de nationalisten van generaal Franco in rap tempo Madrid, dat in handen van de republikeinen was. En zij hadden een troef in handen.

Hun leger was net uitgerust met Russische T-26-tanks. Met 15 exemplaren van het hypermoderne pantservoertuig openden ze een tegenoffensief bij Seseña op 30 kilometer van Madrid.

De Russische tanks waren slagvaardig en effectief, maar de nationalisten hadden een handige truc om de bakbeesten onschadelijk te maken.

In het heetst van de strijd wisten de nationalisten drie tanks te isoleren en uit te schakelen met een nieuw, geïmproviseerd wapen: een eenvoudige brandbom. De voorloper van de molotovcocktail bestond uit slechts drie dingen:

• Een fles.
• Benzine.
• Een ontsteker in de vorm van een lap stof, gedrenkt in brandbare vloeistof.

Nu was de geest uit de fles, en de rest van de oorlog gebruikten nationalisten én republikeinen de Spaanse cocktail.

De Tweede Wereldoorlog begon slecht voor de Britten. Na een paar weken strijd waren de geallieerden onder de voet gelopen door de Duitse blitzkrieg. Alleen dankzij een koortsachtige evacuatie uit Duinkerken in mei en juni 1940 werden niet alle Britse en Franse troepen in de pan gehakt.

Na Duinkerken raakten de Britten in paniek en begonnen ze zich voor te bereiden op een invasie. Ze lieten zich inspireren door de brandbommen uit de Spaanse Burgeroorlog en de Finse molotovcocktails.

Generaal Ironside zette in juni 1940 zijn ideeën over het gebruik van molotovcocktails uiteen aan leiders van de Home Guard, de Britse burgerbescherming:

‘I want to develop this thing they developed in Finland, called the “Molotov cocktail”, a bottle filled with resin, petrol and tar which if thrown on top of a tank will ignite, and if you throw half a dozen or more on it you have them cooked.’

Zo gezegd zo gedaan, en al snel produceerden de Britten grote hoeveelheden brandbommen. Die werden aangeduid als A.W. Bomb, SIP Grenade of NO. 76 Grenade. Er werden maar liefst 6 miljoen Britse molotovcocktails gemaakt. Maar de Duitse invasie kwam er nooit, en het geloof in de effectiviteit van de brandbommen nam geleidelijk af.

De ontwikkeling van de tank heeft niet stilgestaan sinds de Spaanse Burgeroorlog. De bepantsering van moderne tanks is met zijn dikke stalen platen, kevlar en nanotechnologische keramische platen zo goed dat een molotovcocktail meestal nauwelijks schade zal aanrichten.

Als je een tank voor korte of lange tijd onschadelijk wilt maken, heb je veel precisie en geluk nodig.

Het ventilatiesysteem van een tank is op papier een zwakke plek, maar moderne tanks zijn gebouwd om chemische, biologische en zelfs nucleaire aanvallen te kunnen doorstaan.

Een molotovcocktail kan in het beste geval schade aanrichten op onderdelen als antennes, externe wapensystemen en optische apparatuur. Daarnaast kunnen de hitte van de brandbom, de rook die er ontstaat en eventuele paniek de tank voor korte of lange tijd minder effectief maken. Dat biedt gelegenheid om de genadestoot uit te delen met betere wapens of met een stortvloed aan molotovcocktails.

Sinds de jaren 1960 worden molotovcocktails regelmatig gebruikt bij gewelddadige protesten, studentenopstanden en andere ongeregeldheden. Ze dienen vaak als aanvulling bij het gooien van stenen en andere geïmproviseerde projectielen.

Bij dit soort confrontaties hebben de demonstranten of relschoppers doorgaans niet te maken met tanks, maar met politieagenten of soldaten met schilden en helmen. Deze manschappen krijgen soms assistentie van gepantserde voertuigen en waterkanonnen.

De strijd is in deze gevallen minder ongelijk. De meeste mensen hebben wel eens beelden gezien van politievoertuigen die in brand staan na een voltreffer van een molotovcocktail.

De molotovcocktail was vaak het wapen van de underdog. Daarom lijkt het merkwaardig dat ook het sterkste leger ter wereld soms leentjebuur speelt bij de anarchisten. Zo gebruikten Amerikaanse mariniers een versie van de molotovcocktail tijdens de tweede slag om Fallujah in 2004.

Dit conflict speelde zich grotendeels in de stad af, en de US Marines ontwikkelden een eigen variant van de molotovcocktail, die bestond uit één deel wasmiddel en twee delen benzine. De Amerikaanse waspoederbom werd vooral gebruikt om opstandelingen uit de gebouwen te krijgen waar ze zich hadden verschanst.

Als de Amerikanen, die beschikken over de meest geavanceerde wapensystemen ter wereld, het nut inzien van een primitief wapen als de molotovcocktail, kan dat maar één ding betekenen: de dagen van de molotovcocktail zijn nog niet geteld.