Vrouwen op oorlogspad

De ‘Rode Dood’ terroriseerde het Oostfront

Aan het Oostfront joeg één naam de Duitsers de stuipen op het lijf. Ljoedmila Pavlitsjenko was in juni 1941 bij het Rode Leger gegaan, en na een korte training ging ze als scherpschutter naar het front. Hier doodde ze meer dan 300 Duitsers, en ze werd gehaat en gevreesd door de vijand.

Nadat Pavlitsjenko gewond was geraakt door een mortiergranaat, werd ze overgeplaatst naar Moskou, waar ze als luitenant verantwoordelijk was voor de training van andere Russische sluipschutters.

De ‘Rode Dood’, zoals Pavlitsjenko werd genoemd, was een van de 2000 vrouwelijke sluipschutters in het leger van Stalin. Slechts 500 van hen overleefden de oorlog. In het jaar dat Pavlitsjenko aan het front zat, werd ze de dodelijkste vrouwelijke sluipschutter uit de geschiedenis – en dat is ze nog steeds.

Secretaresses werden wrede kampbewaarders

Aufseherin – dat was de functietitel van enkele van de wreedste beulen van de Tweede Wereldoorlog. Later werd bekend dat vrouwelijke kampbewakers tot de meest sadistische nazibeulen van de oorlog hadden behoord.

In 1942 kwamen de eerste vrouwelijke bewakers vanwege een mannentekort naar Auschwitz. Aan het einde van de oorlog was een op de tien bewakers vrouw.

De vrouwelijke beulen kwamen meestal uit de lagere middenklasse en hadden eerder gewerkt als naaister, kapster, lerares of secretaresse. Ze werden gerekruteerd via advertenties in de Duitse kranten, waarin vrouwen werd gevraagd om zich uit vaderlandsliefde aan te sluiten bij de SS.

In de kampen konden ze hun sadistische neigingen botvieren en kregen ze vaak relaties met hun mannelijke collega’s – waar de leider van de SS, Heinrich Himmler, geen moeite mee had.

Prinses in legergroen

In september 1939 raakte Groot-Brittannië betrokken bij de Tweede Wereldoorlog, en vanwege de dreiging van nazi-Duitsland overwoog de Britse regering om prinses Elizabeth voor haar eigen veiligheid naar Canada te sturen.

Maar de koninklijke familie weigerde het land te verlaten en bleef om de Britse bevolking te steunen. En zo werd de jonge Elizabeth een boegbeeld voor veel Britten. Al in 1940 maakte ze op haar 14e haar eerste radio-uitzending, waarin ze kinderen die uit de steden waren geëvacueerd een hart onder de riem stak.

Toen ze bijna 18 was, voerde het parlement een wetswijziging door, waardoor ze kon optreden als officieel adviseur in het geval dat haar vader iets overkwam of als hij in het buitenland was. Een jaar later, tegen het eind van de oorlog, werd ze benoemd tot erelid van de Auxiliary Territorial Service en ging ze in dienst onder nummer 230873. Ze werkte als chauffeur en monteur en speelde een grote rol in de Britse propaganda.

Wraakzuchtige Russin kocht een tank

Toen Maria Oktjabrskaja’s man sneuvelde aan het Oostfront, zon ze op wraak. Haar haat voor de Duitsers werd zelfs zo groot dat ze in haar dorp genoeg geld inzamelde om een T-34-tank te kopen, en ze wist de lokale communistische leider over te halen om zelf het bevel te mogen voeren over de tank. Volgens de Sovjetpropaganda sneuvelde Oktjabrskaja in 1944 tijdens de bevrijding van Leningrad.

Historici vragen zich nog af of dit verhaal propaganda is of niet, maar feit is dat een andere vrouwelijke tankcommandant, Aleksandra Samoesenko, een onderscheiding kreeg voor haar moed op het slagveld en haar inzet tijdens de Slag om Koersk – waar ze uit pure woede en zonder steun van haar eenheid drie Duitse Tiger-tanks aanviel en uitschakelde.

Toen de commandant van haar bataljon later stierf, nam Samoesenko zijn rol over en voerde ze het bevel over de eenheid in 1943 en 1944. Samoesenko stierf nadat ze gewond raakte in het Duitse dorp Zülzefirz, 70 kilometer van Berlijn, tijdens het Pommerenoffensief.

Verpleegsters vochten aan het front

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten honderdduizenden verpleegsters in het leger, vaak heel dicht bij de frontlinies. Ze deden dienst aan boord van een oorlogsschip of werkten bij de luchtmacht of de landmacht. Hier maakten ze de verschrikkingen van de oorlog van dichtbij mee en hadden ze te maken met zwaargewonde mannen en stervende kinderen. Veldhospitalen werden regelmatig aangevallen en ingenomen door de vijand, waardoor ze zelf ook regelmatig in levensgevaar verkeerden.

Het werk in de vaak onderbemande veldhospitalen, waar honderden soldaten met de meest gruwelijke verwondingen werden binnengebracht om behandeld te worden of om te sterven, was loodzwaar voor het personeel.

Vrouwen achter het stuur

Een van de minder gevaarlijke en prettigste banen was het werk als vrachtwagenchauffeur, om materieel en voorraden te transporteren – of als testpiloot van gevechtsvliegtuigen voordat ze naar het front werden gestuurd.

In een tijd dat vrouwen vaak geen grote machines mochten bedienen, was het een doorbraak dat ze in het leger mochten rijden en vliegen.

Ook in nazi-Duitsland mochten vrouwen vliegen. Een van de beste piloten was Hanna Reitsch, overtuigd SS-lid, piloot bij de Luftwaffe en kind aan huis bij de nazikopstukken. Zij testte de eerste straaljagers en vloog in april 1945 een reddingsmissie om Hitler te bevrijden uit de Führerbunker in Berlijn. Dat mislukte omdat de Führer weigerde de bunker te verlaten. Daarna vertrok Reitsch met het laatste vliegtuig uit Berlijn.

Pilotes terroriseerden Duitsers

Elke nieuwe soldaat die aan het Oostfront arriveerde, wist al snel wat het onheilspellende woord ‘nachtheks’ betekende.

Dit was namelijk de bijnaam van de vrouwen van het Russische 588e Nachtbommenwerpersregiment. Dat werd opgericht in 1940, ook al mochten vrouwen officieel niet deelnemen aan de strijd. Toch kreeg het Rode Leger een regiment ‘vliegende heksen’ toen de Russische piloot Marina Raskova haar persoonlijke contacten met Jozef Stalin gebruikte en toestemming kreeg om een bommenwerpersregiment met uitsluitend vrouwelijke piloten op te richten.

Het regiment werd berucht om zijn nachtelijke aanvallen. De pilotes lieten hun motoren stationair draaien en vlogen geruisloos richting de vijand. Alleen het geluid van de luchtverplaatsing kon de naderende bommenwerpers verraden, en de Duitse soldaten vergeleken dit met het geluid van een bezem die door de lucht vloog – waardoor de piloten de bijnaam ‘nachtheksen’ kregen.

Vrouwen waren de perfecte spion

Seks, slimheid en stalen zenuwen. Dit waren de meest gebruikte wapens van vrouwelijke spionnen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Terwijl de Duitsers grote delen van Groot-Brittannië hadden geïnfiltreerd met supermooie vrouwelijke spionnen, smokkelden hun geallieerde collega’s geheime berichten, ondersteunden ze het verzet en hielpen ze ontsnapte geallieerde soldaten om te vluchten.

De Gestapo richtte zich vooral op de Britse Nancy Wake. Zij zat achter een gigantisch netwerk dat chaos zaaide in het bezette Europa en hielp ontsnapte krijgsgevangenen om via Spanje naar Groot-Brittannië te vluchten. Wake was zelfs zo bekwaam en belangrijk dat ze bovenaan de lijst met meest gezochte personen van de Gestapo stond, en er stond een beloning van 5 miljoen frank op haar hoofd.

Uiteindelijk stuurde ze zo’n 7000 Franse verzetsstrijders aan, coördineerde ze verschillende aanslagen en deed zelfs mee aan verzetsacties waarbij ze – naar verluidt – meerdere Duitsers met haar blote handen doodde. Een Franse collega-verzetsstrijder noemde Wake ‘de meest sexy vrouw die ik ken – tot ze gaat vechten. Dan is ze als vijf mannen’.