Op 26 juli 1941 om één uur ’s nachts vliegt de deur van de kamer van de Finse luitenant Fred Luther open. Een soldaat roept:
‘De Russen!’
Luther voert het bevel over de Finse eenheid die de vuurtoren op het eilandje Bengtskär bewaakt. De 25-jarige luitenant springt zijn bed uit en rent naar het raam. Vanuit de tweede verdieping van het zijgebouw van de vuurtoren ziet hij een paar gedaanten door de lichte zomernacht rennen.
De Fin denkt dat het zijn eigen mannen zijn en roept ‘Beman de stellingen!’ naar hen. Er komt meteen antwoord: een salvo van een Russisch machinepistool gaat dwars door de ruit en Luther moet wegduiken.
Op blote voeten rent hij van de trap naar de rotspunt voor de hoofdingang. Daar proberen drie van zijn soldaten koortsachtig een machinegeweer aan de praat te krijgen. Terwijl ze met het wapen bezig zijn, worden twee van hen doodgeschoten.
De derde wankelt op Luther af en zakt in zijn armen in elkaar.
‘Een voltreffer,’ kreunt de soldaat, en hij sterft.
Bengtskär ligt bijna 25 kilometer van de Finse kust. Het rotsachtige eiland is vier voetbalvelden groot.
De Russen zijn nog maar net aan land gegaan, en er zijn al meerdere Finse soldaten gesneuveld. Maar de bloedige slag om Bengtskär is pas begonnen.
Gelukkig zijn de Finse soldaten wereldberoemd om hun moed sinds de Winteroorlog tegen de Sovjets in 1939-1940. Het legertje dat het eiland moet verdedigen, zal die moed nog hard nodig hebben.
Vuurtoren bespioneert Russen
Uiteindelijk hadden de Finnen het in de Winteroorlog echter af moeten leggen tegen de Russische overmacht. Om vrede te sluiten moesten ze het schiereiland Hanko afstaan aan de Sovjet-Unie, die ook de Karelische Landengte in handen kreeg. Dat gebied was goed voor 11 procent van de Finse landbouw en 20 procent van de industrie. 420.000 Finnen verloren huis en haard.
Toen nazi-Duitsland op 22 juni 1941 de Sovjet-Unie binnenviel, zagen de Finnen hun kans schoon het verloren gebied te heroveren. Finland schaarde zich aan Duitse zijde en de Vervolgoorlog brak uit.
Stalin wist dat zijn marine heer en meester moest zijn in de Finse Golf om te verhinderen dat de Finnen en Duitsers Leningrad via de Oostzee bereikten. De vuurtoren van Bengtskär was hierbij van groot belang.
Vanuit de vuurtoren, 25 kilometer ten zuidwesten van het schiereiland Hanko, konden de Finnen de Russische marinebasis observeren die de toegang tot de Finse Golf controleerde. Russische admiraals wilden van die observatiepost af.
‘Het moet snel gebeuren, geruisloos en zonder de aandacht van de vijand te trekken. Ik wens jullie een goede missie,’ zei de officier die kort na middernacht 70 stormtroepen naar Bengtskär stuurde.
De Russen waren voorzien van automatische wapens, handgranaten en springstoffen. Ze moesten het eiland bestormen, de Finnen gevangennemen en de vuurtoren opblazen, waarna ze weer zouden wegvaren.
De stormtroepen wisten echter niet dat Bengtskär versterkt was. Tijdens de Vervolgoorlog hadden de Russen eilandjes in de Finse scherenkust aangevallen, en daarom was luitenant Luther met ruim 30 man en een 20mm-Madsen-machinekanon op het eiland gestationeerd om de vuurtoren te verdedigen.
Het 20mm-Madsen-machinekanon op Bengtskär kon 250 schoten per minuut afvuren. Op 500 meter afstand doorboorden de projectielen 3 centimeter dikke bepantsering.
De Finnen hadden prikkeldraad uitgerold over grote delen van het eiland en verdedigingsstellingen gebouwd, maar toen de Russen in het begin van de nacht naderden, waren ze in een dichte mist gehuld. Daarom namen de Finnen hun posities op de stellingen niet in.
De Russische boten zetten op drie plaatsen op Bengtskär soldaten aan land, en binnen een paar minuten stonden ze al bij de vuurtoren.
Finnen verschansen zich
Luitenant Luther kon snel vaststellen dat zijn mannen volkomen verrast waren. Voordat hij zelf zijn laarzen aanhad, waren drie van zijn landgenoten voor zijn ogen doodgeschoten. Terwijl hij dekking zocht bij de mitrailleurstelling, ontplofte een handgranaat een paar meter van hem vandaan.
‘Er klonkt een harde knal, maar dat gaf ons ook een prettige adrenalinestoot,’ zei hij later.
‘Terug naar het huis!’ riep Luther tegen zijn mannen.
De Russische stormtroepen verrasten de Finnen en omsingelden de vuurtoren.
Tijdens de terugtrekking naar de vuurtoren daalde een kogelregen neer op de Finnen. Terwijl alle ramen sneuvelden, zochten Luther en zijn mannen hun toevlucht achter de dikke muren van de vuurtoren.
Onder een raam lag soldaat Anjalin in dekking, een kleerkast van een vent. Hij bracht een geïmproviseerde springlading aan op een stok. Luther gaf hem bevel om het geheel naar een groep Russen te gooien die zich achter een steen verschuilden.
Een paar seconden later klonk er een explosie en vlogen de ledematen door de lucht. Anjalin kreeg echter niet de tijd om van het succes te genieten: vrijwel onmiddellijk werd hij in zijn hoofd geraakt door een Russische kogel.
Vanwege het lawaai en de beschietingen hadden sommige Finnen Luthers bevel tot terugtrekking niet gehoord. Korporaal Harry Bjelke en drie andere soldaten bemanden nog de vooruitgeschoven post aan de noordkant.
Ze namen iedereen onder vuur die naar de vuurtoren probeerde te komen. Soldaat Torsten Eriksson raakte in anderhalf uur maar liefst 14 Russen.
Een Finse soldaat met een kasapanos-explosief. Volgens de Finse handboeken kon je met 4 kilo TNT een pantservoertuig van 30 ton uitschakelen.
Pas toen een van de mannen van Bjelke doodgeschoten werd, trokken hij en de twee anderen zich terug naar de vuurtoren.
Bengtskär was nu de hel op aarde.
Vier Russische kanonneerboten bestookten het hoofdgebouw met 45mm-granaten. De raamkozijnen werden aan flarden geschoten, maar de dikke granieten muren beschermden Luther en zijn mannen nog.
Via de radio verzocht de luitenant om steun van de zware kanonnen op een naburig eiland, en weldra vlogen de granaten ook de Russen om de oren.
‘Hoewel onze kanonnen van 13 of 14 kilometer afstand vuurden, sloegen de granaten nooit dichter dan 5 à 10 meter bij het huis in,’ vertelde Luther later geïmponeerd.
De jonge luitenant vroeg ook om versterkingen, maar de eerste ploeg hulptroepen kon pas rond 2.30 uur landen vanwege de Russische beschietingen.
Zware scheepskanonnen leverden steun vanaf Örö, maar dit was riskant: ze schoten 444 kilo zware granaten af op Bengtskär.
Ondanks het bombardement van de Finse kanonnen wisten de Russen de begane grond van het hoofdgebouw binnen te dringen. In alle haast moesten Luther en zijn mannen zich terugtrekken op de eerste verdieping.
De Russen waren nu heel dichtbij, en de Finnen hadden maar weinig munitie kunnen meegrissen. Het grootste deel van hun granaten en patronen was beneden blijven liggen.
Toen een Russische officier al die munitie zag, riep hij: ‘Geef jullie over!’
Maar dat waren de Finnen geenszins van plan.
Versterkingen komen aan
Terwijl de Russische troepen buiten de ramen beschoten, probeerden anderen de trap in het hoofdgebouw van de vuurtoren op te komen. Een aantal Finnen sneuvelde, en Luther voelde een hevige pijnscheut toen een granaatsplinter hem in zijn buik raakte en een kogel dwars door zijn arm ging.
Zijn mannen verbonden de wonden, maar de luitenant moest het bevel overdragen aan korporaal Bjelke. Die overlegde met Luther toen hij hun laatste granaat in zijn handen had.
‘Gooi hem maar,’ antwoordde de uitgeputte Luther.
De 25-jarige Fred Luther voerde het bevel over Bengtskär. In het heetst van de strijd moest hij moeilijke beslissingen nemen.
Nu hadden de verdedigers alleen nog geweren en steekwapens, maar tot hun opluchting verschenen er bij het krieken van de dag Finse schepen aan de horizon. De versterkingen werden zwaar onder vuur genomen door de Russen, en pas na anderhalf uur vechten wisten de eerste Finnen aan land te gaan.
Met gevaar voor eigen leven gaf Bjelke de versterkingen aanwijzingen vanuit een raam op de derde verdieping, vanwaar hij het hele eiland kon overzien.
83 Finse soldaten rukten langzaam op vanaf de westkant van het eiland. Het was nog geen 30 meter naar de vuurtoren, maar ze deden er ruim een uur over. De Russen op de begane grond beten fel van zich af, en pas om 9.15 uur waren ze verslagen.
‘Het was een van de zwaarste nachten van mijn leven,’ zei Luther later.
Hoewel de hele vuurtoren weer in Finse handen was, werd er nog de hele dag gevochten. De Russen stuurden zelfs nog twee boten met troepen naar Bengtskär, maar ze werden opgewacht door Finse vaartuigen. Een voor een werden de Russen gevangengenomen.
Rode Leger wil enorme marinebasis beschermen
25.000 Russen hebben het schiereiland Hanko bezet. Hiervandaan controleren ze de toegang tot de Finse Golf, maar vanaf Bengtskär observeren de Finnen het Russische verkeer. De Russen willen van die uitkijkpost af.
Elitetroepen ingezet
Vanaf het bezette eiland Gustavsvärn ten zuiden van Hanko vertrekken Russische boten met 60 tot 70 man naar Bengtskär. Het is de bedoeling de Finnen ’s nachts te verrassen.
Finnen slaan alarm
Op het laatste moment ontdekt een wachtpost de Russische landing op Bengtskär. Al snel klinken er overal explosies en mitrailleurvuur.
Verdediging krijgt artilleriesteun
De Finse luitenant Fred Luther en zijn mannen verschansen zich in de vuurtoren en vragen om artilleriesteun van kanonnen op de eilanden Örö en Granholm. Met kompas en radio sturen ze de beschieting van de kale rotsen aan.
Russen zetten spoorkanon in
Als de bestorming van de vuurtoren is afgeslagen, nemen een kanon op het door de Russen bezette Russarö en een spoorkanon in Hanko Bengtskär onder vuur. De granaten maken vooral veel slachtoffers onder de Russische aanvallers.
De volgende ochtend vroeg, 27 juli, kon de schade opgemaakt worden. Volgens een Finse soldaat lag Bengtskär bezaaid met lichamen in plassen bloed.
Bengtskär vijzelt moreel op
Tijdens het gevecht om Bengtskär kwamen in totaal 36 Russische soldaten om. 28 werden er gevangengenomen. Aan Finse zijde sneuvelden 31 man en vielen 45 gewonden, onder wie korporaal Bjelke, die zijn rechterhand en een oog was kwijtgeraakt tijdens een Russische luchtaanval.
De rust daalde weer neer over Bengtskär, maar de heroïsche strijd die de Finnen op het eilandje hadden gevoerd, was een flinke boost voor het Finse moreel.
Tijdens de Vervolgoorlog heroverden de Finnen de gebieden die ze in de Winteroorlog waren kwijtgeraakt, waaronder Hanko. Maar toen Hitler tegenslagen te verduren kreeg aan het Oostfront, verloor Finland de meeste van deze gebieden ook weer. Hanko bleef echter Fins.