Op 8 november 1923 stapt Hitler ’s ochtends binnen bij de redactie van het dagblad Völkischer Beobachter in München. Het gebouw van de propagandakrant van de NSDAP is ook de plek waar Hitler vaak zijn naaste partijgenoten ontmoet.
‘Waar is kapitein Göring?’ roept Hitler, terwijl hij door de gang ijsbeert.
Hermann Göring is nog niet gezien. Het jaar daarvoor was hij benoemd tot hoofd van de Sturmabteilung (SA), Hitlers paramilitaire knokploeg. Hij komt vaak laat, maar vandaag is Hitler ongeduldig.
‘De tijd voor actie is aangebroken,’ zegt hij ongeduldig tegen twee partijgenoten op de redactie.
In de komende uren worden de laatste plannen gemaakt voor de staatsgreep die Hitlers macht in München en de rest van Duitsland veilig zal stellen.
Hitler wil chaos benutten
Vijf jaar na de Eerste Wereldoorlog, in de herfst van 1923, heerst er anarchie in Beieren en de rest van Duitsland. Na een half decennium van politieke chaos en economische neergang is de inflatie hoog opgelopen.
Op 25 oktober 1923 kost een brood 1,8 miljard mark, en twee weken later is de prijs al gestegen tot 32 miljard mark. Het spaargeld van de bevolking is niets meer waard en de burgers hebben het vertrouwen in het gevestigde systeem verloren.
Groepen politici en militairen die de macht willen grijpen, zien hun kans schoon om gebruik te maken van de instabiliteit.
In Italië maakte Benito Mussolini het jaar ervoor gebruik van sociale spanningen om de macht te grijpen toen hij met zijn zwarthemden naar Rome marcheerde.
‘Als Duitsland een Mussolini had, zouden de mensen op hun knieën vallen.’ Adolf Hitler aan een journalist in 1923
Hitler raakt geïnspireerd door de Italiaanse fascistische leider en wil hem imiteren.
‘Als Duitsland een Mussolini had, zouden de mensen op hun knieën vallen,’ zei hij in de herfst van 1923 tegen een journalist.
In rechts-radicale kringen in München wordt al langer gepraat over een staatsgreep, en vanaf het spreekgestoelte in de bierhallen belooft Hitler zijn volgelingen de confrontatie te zoeken met Berlijn en ‘de zegetocht voor de redding van Duitsland te beginnen’.
Hitlers revolutionaire slogans gaan erin als koek bij de 15.000 SA’ers: de bruinhemden staan te trappelen om in actie te komen. De andere rechtse paramilitaire groepen die verzameld zijn in de door Hitler gecontroleerde Kampfbund, zijn even geestdriftig.
Mussolini’s Mars op Rome inspireerde Hitler en zijn nazi’s tot de Bierkellerputsch in München.
Mussolini marcheerde naar Rome
De succesvolle machtsovername door Benito Mussolini in Italië was een voorbeeld voor Hitler. De fascistenleider wist de macht over te nemen door slechts te laten zien hoe sterk hij was.
Bovendien heeft Hitler contacten in het leger. Zijn partijgenoot kapitein Ernst Röhm – die zo goed bevriend is met de NSDAP-leider dat ze elkaar tutoyeren – levert wapens aan de paramilitaire eenheden.
Een nog grotere troef in Hitlers coupplannen is Erich Ludendorff. De oudere generaal geniet respect onder soldaten voor zijn prestaties tijdens de Eerste Wereldoorlog, en Hitler hoopt dat de oorlogsheld, die zijn bondgenoot is, hem de steun van de Reichswehr kan bezorgen tijdens de staatsgreep.
Details komen op hun plaats
Op 8 november 1923 zou Hitler met Göring en Röhm de puntjes op de i hebben gezet.
De coup moet die avond beginnen in de Bürgerbräukeller, een van de grootste bierhallen van München, waar rijkscommissaris Gustav von Kahr zal spreken. Kahr leidt Beieren in een soort triumviraat met de bevelhebber van het Beierse leger, Otto von Lossow, en politiecommissaris Hans von Seißer.
‘De regering van de novembermisdadigers in Berlijn is voor afgezet verklaard. Een provisorische Duitse nationale regering is gevormd,’ maakten de nazi’s op plakkaten bekend.
Alle drie behoren ze tot de rechtervleugel en willen ze dat de Weimarrepubliek wordt afgeschaft. De steun van het drietal voor Hitlers staatsgreep is essentieel om tot een sterke rechtse regering voor heel Duitsland te komen.
Hitler wil de bierhal omsingelen met zijn persoonlijke lijfwacht, de Stoßtrupp-Hitler, die onder leiding van Göring de politieagenten bij het gebouw zal overmeesteren. Hitler moet dan Kahr en de anderen overhalen om een nieuwe nationale regering te steunen met hemzelf als leider.
Zodra het driemanschap zijn steun heeft uitgesproken, moet het codebericht ‘veilig afgeleverd’ per telefoon worden overgebracht vanuit de Bürgerbräukeller naar de Löwenbräukeller aan de andere kant van de binnenstad.
Daar heeft kapitein Röhm bijna 2000 man verzameld, die na het bericht bevel krijgen om strategisch belangrijke posities in München te bezetten – waaronder het centraal station, het ministerie van Oorlog en de commandopost van de Reichswehr. Zo wil Hitler de controle over de stad krijgen.
Als hij München stevig in handen heeft, zal Hitler aankondigen dat de revolutie is begonnen. De samenzweerders verwachten dat soldaten uit Noord-Duitsland zich dankzij de goede naam van Ludendorff bij hen voegen als ze aan hun mars naar de hoofdstad beginnen.
Berlijn zal zich overgeven aan Hitler zoals Rome zich overgaf aan Mussolini – dat is de bedoeling. Maar deze Bierkellerputsch wordt allesbehalve een zegetocht voor de nazi’s.