Luftwaffe ontstond in het diepste geheim

De Duitsers hadden de oorlog verloren en moesten het Verdrag van Versailles naleven als ze wilden voorkomen dat hun land van de kaart geveegd werd. ¨

Toen de Duitse luchtmacht op 8 mei 1920 werd opgeheven, bestond ze in de praktijk al lang niet meer. Alle vliegtuigen waren vernietigd of geconfisqueerd.

De overwinnaars waren echter uit op meer dan ontwapening: Duitsland zou zich nooit meer mogen bewapenen, en het verdrag beoogde dan ook de Duitse vliegtuigindustrie de nek om te draaien.

‘Zes maanden na het ingaan van dit verdrag zullen de productie en invoer van vliegtuigen, vliegtuigonderdelen, vliegtuigmotoren en onderdelen daarvan op Duits grondgebied zijn verboden,’ verordonneerde artikel 201.

Deze productiestop was ontworpen om vliegtuigfabrieken failliet te laten gaan, en dat leek te lukken.

De grootste vliegtuigleverancier, Anthony Fokker, zag het niet meer zitten en laadde zijn hele productieapparaat op treinen, die hij naar Nederland liet komen.

Andere fabrieken probeerden het met een bescheiden productie van burgertoestellen of stapten over op de fabricage van landbouwwerktuigen.

Nu de luchtmacht was opgeheven en de vliegtuigindustrie op z’n gat lag, hadden Groot-Brittannië, Frankrijk en de VS hun zin gekregen – maar dat was maar schijn.

Want de inkt van het verdrag was nog niet droog of Duitse officieren begonnen de bepalingen te omzeilen. In het diepste geheim bereidden ze zich voor op de dag dat het leger de ketens kon afschudden en Duitsland weer groot zou maken.

Het Verdrag van Versailles schreef voor dat Duitsland geen generale staf mocht hebben, maar in de chaos van alle herstructureringen viel het de inspecteurs van de vijand niet op dat het opperbevel een nieuw kantoor had geopend: het Truppenamt, de troepenafdeling.

Onder deze dekmantel bracht het leger zijn beste en vindingrijkste mensen bij elkaar, die het werk van de generale staf in het geniep voortzetten. 60 eliteofficieren werden geselecteerd, onder wie zes voormalige piloten.

Ze kwamen verschillende oude strijdmakkers tegen, die het leger officieel verlaten hadden, maar nu ingehuurd waren door het kantoor als civiele specialisten.

Aanvankelijk moest het Truppenamt zich vanwege de beperkte mogelijkheden richten op het opzetten van een verdediging die het land tegen luchtaanvallen beschermde.

Maar op termijn was het doel om Duitsland weer een eigen luchtmacht te geven. Daarvoor waren getrainde piloten nodig, en een vliegtuigindustrie op eigen bodem die de nieuwste ont-wikkelingen op technisch gebied kon volgen.

Omdat de opbouw hiervan niet uitvoerbaar was in Duitsland, stak het Truppenamt zijn voelhoorns uit bij een andere grote verliezer van de Eerste Wereldoorlog.

Net als Duitsland was de Sovjet-Unie na 1918 een paria. De rest van de wereld was bang voor het communistische regime, dat door vijandelijke mogendheden was omgeven.

Voor de Russen was het contact met hun oude vijand Duitsland meer dan welkom.

Op basis van gezamenlijke belangen gingen de Duitse geheime generale staf en het Rode Leger een verstandshuwelijk aan.

Duitsland zou toegang krijgen tot bases op Russisch grondgebied waar het nieuw oorlogsmaterieel kon testen en manschappen kon trainen.

In ruil mocht de gastheer meekijken bij de oefeningen en de Duitse toestellen uitproberen.

In 1926 kwam de eerste ploeg Duitse jachtpiloten aan op de geheime basis in Lipetsk, 400 kilometer ten zuiden van Moskou.

Hier, buiten het blikveld van de westerse geallieerden, konden 300 Duitsers nieuwe vliegtuigen testen, aanvalstechnieken oefenen en trainen in verkenning vanuit de lucht.

Omdat de capaciteit vrij beperkt was, waren alle piloten zorgvuldig geselecteerd op basis van hun prestaties in de cockpit en leiderschapskwaliteiten.

Als ze naar Duitsland terugkeerden, moesten ze de volgende ploeg piloten kunnen trainen en nieuwe tactieken uitwerken.

Veel rekruten van de pilotenschool in Lipetsk hadden tijdens de Tweede Wereldoorlog dan ook een hoge rang in de Luftwaffe.

De eerste piloten waren veteranen uit de Eerste Wereldoorlog, maar de jonge mannen die na hen kwamen, vormden de kern van de nieuwe luchtmacht.

Ze moesten al in staat zijn om te vliegen, en om genoeg rekruten te werven wist de Duitse legertop nogmaals behendig het Verdrag van Versailles te omzeilen.

Gezonde jonge Duitsers, vooral officieren, werden opgeroepen lid te worden van zweefvliegclubs, die in de jaren 1920 overal in Duitsland opgericht werden.

Met motorloze vliegtuigjes konden de jachtpiloten in spe hun vaardigheden op een goedkope manier trainen in een land zonder vliegtuigindustrie.

Na aankomst in Lipetsk namen de jonge piloten voor het eerst plaats in een echt gevechtsvliegtuig.

De toestellen waren nauwelijks getest, en er verongelukten dan ook geregeld piloten. Hun lichamen werden in een kist met het opschrift ‘machineonderdelen’ naar huis gestuurd.

Een van de Duitse fabrikanten die in het geniep nieuwe toestellen testten, was Hugo Junkers.

Zijn fabriek in Duitsland bouwde burgervliegtuigen, maar hij ging gevechtsvliegtuigen fabriceren via allerlei buitenlandse brievenbusfirma’s, eerst in de Sovjet-Unie en vanaf 1925 in Zweden onder de naam AB Flyg­industri.

De meeste onderdelen werden in Duitsland gemaakt, waarna Junkers ze naar Zweden bracht. De toestellen werden in elkaar gezet en verkocht aan luchtmachten in Zuid-Amerika, Azië en Europa.

Toen Hitler rijkskanselier werd, kreeg de luchtmacht veel meer prioriteit. Er werd een ministerie van Luchtvaart in het leven geroepen onder de machtige Hermann Göring – een gerenommeerd piloot uit de Eerste Wereldoorlog en de nummer twee in de nazihiërarchie.

De aanstelling van Göring bleek een schot in de roos. Dankzij zijn positie stroomde het geld binnen bij de een-heden van de luchtmacht en breidde de capaciteit van de fabrieken zich uit.

Maar Göring hield zich verder afzijdig. Hij was nauwelijks achter zijn bureau in zijn ruime ministeriële werkkamer in Berlijn te vinden, want hij woonde liever parades en partijen bij.

De afwezigheid van de minister kwam zijn staf goed uit: het was 10 jaar geleden dat Göring voor het laatst achter een stuurknuppel gezeten had, en hij was niet op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen.

De deskundigen konden dus rustig doorwerken, maar ze mochten nog niet in de openbaarheid treden, want Hitler wilde zijn macht verstevigen voordat hij Groot-Brittannië en Frankrijk voor het hoofd durfde te stoten door het Verdrag van Versailles aan de dijk te zetten.

Vanaf maart 1935 werd de Luftwaffe officieel, omdat Hitler toen alle militaire beperkingen van het verdrag verwierp.

De Britten, Fransen en Amerikanen lieten hem zijn gang gaan. Nu kon Duitsland zich openlijk bewapenen.

Voortaan was de regel binnen het Duitse leger: kan er iets vliegen, dan valt het onder het bevel van Hermann Göring.

Het kersverse krijgsmachtonderdeel had een opperbevelhebber nodig, en de keus viel op generaal Walther Wever.

Hij moest richting geven aan de Luftwaffe. Volgens Wever was samenwerking met de rest van het leger de sleutel tot de overwinning.

Bommenwerpers moesten vijandelijke bases verwoesten en transportroutes blokkeren, zodat de vijand zijn troepen niet meer kon verplaatsen: ‘De luchtmacht zal ons leger in staat

stellen om een allesverwoestende veldslag te winnen door vijandelijke reserves, zelfs hele reservelegers, weg te houden van het slagveld,’ sprak Wever tegen een groep Luftwaffe-officieren.

Hij vond dat de vijandelijke industrie een voor de hand liggend doelwit was, en geloofde niet dat de luchtmacht een oorlog op eigen houtje kon winnen door steden te bombarderen.

Volgens enkele strategen was dat juist dé manier om de vijand in korte tijd tot overgave te dwingen.

De woorden van Wever vormden een nauwkeurige beschrijving van de manier waarop de Luftwaffe te werk zou gaan in de Tweede Wereldoorlog.

Ze eiste geen hoofdrol voor zichzelf op, zoals de Britse Royal Air Force en de Amerikaanse luchtmacht, maar werkte nauw samen met de Wehrmacht.

De koers van de Luftwaffe was uitgestippeld, en de basis was gelegd voor grote overwinningen en smadelijke nederlagen. Al in 1936 maakte de luchtmacht zijn debuut.

In Spanje verzetten de fascisten zich tegen de linkse regering, met een drie jaar durende burgeroorlog als gevolg.

Adolf Hitler besloot zich in de strijd te mengen, en de Luftwaffe kreeg de leiding. Günther Scholz was een van de piloten die erbij waren in Spanje.

Hij diende er een jaar als officier, waarin hij bombardementen uitvoerde, escortmissies vloog en luchtduels uitvocht.

‘Soms vlogen we meerdere missies per dag, wat het uiterste van piloot en toestel vergde,’ schreef hij later.

­‘Acties op geringe hoogte waren zeer gevaarlijk. Er vloog heel wat lood in het rond.’

Voordat de Duitsers opstegen, liepen ze vaak helemaal naar het front om hun doelwit van dichtbij te bekijken.

Hierna boden ze steun aan de grondtroepen, wat een van de beste en meestgebruikte tactieken van de Luftwaffe werd.

In de Spaanse Burgeroorlog voerden Duitse vliegtuigen een aanval uit die de reputatie van Duitsland geen goed deed: op 26 april 1937 werd de stad Guernica in puin gelegd.

De internationale pers veroordeelde de Duitse actie scherp en sprak van een terreurdaad.

De omstandigheden rond de aanval zijn nooit helemaal duidelijk geworden, maar massale bombardementen om het moreel van de vijand te breken hoorden niet bij de strategie van Wever.

Guernica werd vermoedelijk op verzoek van Franco verwoest, en de Duitse piloten van het Legioen Condor voerden de gewenste actie uit zonder zich te bekommeren om slachtoffers onder de burgerbevolking.

In Spanje testte de Luftwaffe tactieken en materieel en werden grote problemen opgelost voor Duitsland de confrontatie zocht met zijn aartsvijanden.

Het jachtvliegtuig Heinkel He 51, dat als de trots van de Luftwaffe beschouwd werd, bleek een rammelbak.

Het was zo slecht tegen de vijandelijke, Russische vliegtuigen opgewassen dat de piloten dekking zochten in de formaties bommenwerpers die ze eigenlijk moesten beschermen. Hierop werd de ontwikkeling van de veel effectievere Messerschmitt Bf 109 versneld.

De Luftwaffe had in Spanje ook ondervonden dat precisiebombardementen met onder meer de nieuwe Stuka beter werkten dan wie dan ook had durven dromen.

De ervaring bevestigde het idee van de Duitse strategen dat de grondtroepen van de vijand het voornaamste doelwit moesten zijn, en dat de luchtmacht van de toekomst zich daarop moest richten.

In het voorjaar van 1939 was de Spaanse Burgeroorlog voorbij, en al een paar maanden later brak de Tweede Wereldoorlog uit. De Luftwaffe was nu perfect toegerust voor het type luchtoorlog dat de leiding had ontwikkeld.

De Messerschmitt Bf 109 was beter dan bijna alle toestellen waartegen het jachtvliegtuig het in de eerste oorlogsjaren opnam.

De Stuka en lichte bommenwerpers maakten korte metten met doelwitten die Duitse pantsereenheden de weg versperden.

En mobiele werkplaatsen volgden de grondtroepen op de voet, zodat vliegtuigen razendsnel gerepareerd konden worden.

De tegenstander kon het tempo van de Wehrmacht en Luftwaffe niet bijbenen toen Duitsland Polen, West-Europa en Scandinavië onder de voet liep.

Vanwege de tegenslag haalde Hermann Göring de teugels strakker aan, maar dat verergerde de situatie alleen maar.

Hij deed Hitler absurde toezeggingen en nam wanhoopsmaatregelen als zich een probleem voordeed dat hij van tevoren had kunnen zien aankomen.

Nog vóór het eind van de oorlog in 1945 was de Luftwaffe niet operationeel meer.

De restanten van de luchtmacht bleven aan de grond – zonder brandstof, piloten en reserveonderdelen.

Ondertussen werden de steden platgebombardeerd door de geallieerden, die vrij spel hadden.

Voor Günther Scholz eindigde de oorlog in Stavanger, waar hij de Noorse tak van de luchtmacht had geleid.

De laatste keer dat hij vloog in het uniform van de Luftwaffe, was als krijgsgevangene – met Britse brandstof in de tank. De Britten wilden Duitse toestellen terug naar Duitsland brengen, en Scholz bestuurde een kist vol gewonde soldaten en Noorse moffenmeiden.

Na de oorlog

Na de oorlog ging Scholz aan de slag in de fabriek van zijn schoonouders. Zijn eigen ouders waren omgekomen tijdens een bombardement op Maagdenburg. Günther Scholz overleed in 2014 als laatste piloot van het Legioen Condor.