Hitler wilde de Britten tot slaaf maken

Hitler begint met complimenten aan de Duitse troepen die Frankrijk kort daarvoor onder de voet liepen.

De Britten verloren er 70.000 soldaten en moesten veel materieel achterlaten in Duinkerken toen ze het Kanaal overstaken.

De Führer legt uit dat hij het Britse Rijk nooit heeft willen vernietigen, en hij doet de vijand een gul aanbod.

‘Ik voel me, vanwege mijn geweten, genoodzaakt opnieuw een oproep te doen aan Engeland. Ik zie geen dwingende reden om deze oorlog voort te zetten,’ zegt hij. Tussen de regels door klinkt de boodschap dat de Britten dienen te dansen naar het pijpen van de Duitsers.

Met ‘Deutschland – Sieg Heil!’ besluit Hitler zijn toespraak na twee uur en zeven minuten, waarna zijn partijgenoten in de opera in gejuich uitbarsten.

Nu verwacht de Führer dat Winston Churchill zijn voeten zal kussen.

Maar de dagen verstrijken, en het enige antwoord dat er op het vredesaanbod komt, is een oorverdovende stilte.

Hitler begint boos te worden: als de Britten zich niet willen schikken, dan neemt hij andere maatregelen.

Zijn mensen zijn al druk doende een invasie van Engeland te plannen. Voor het eind van het jaar zal het hakenkruis wapperen boven het land – en hebben de Britten spijt als haren op hun hoofd.

Hitler wil Engeland straffen

Het idee om Groot-Brittannië binnen te vallen ging al in november 1939 rond bij de Duitse legerleiding.

Toen had grootadmiraal Erich Raeder, de bevelhebber van de Duitse marine, de opdracht gekregen een invasieplan uit te werken.

De ervaren marineman zag het idee niet zitten en stelde voor om een zeeblokkade in te stellen tegen de Britten. Hitler steunde hem.

Maar in de eerste helft van 1940 ging het de Duitsers zo voor de wind dat ze in hun overwinningsroes opnieuw dachten aan een verovering van Engeland.

Noorwegen en Denemarken waren in april bezet, en niet lang daarna vielen Nederland, België en Frankrijk. De VS hielden zich afzijdig, en de Sovjet-Unie werkte samen met de Duitsers.

De nazi’s hoefden alleen nog Groot-Brittannië te bezetten, dan hadden ze heel Europa.

De successen op de slagvelden gaven de generaals zelfvertrouwen, en velen pleitten voor een invasie in Engeland.

Hitler en zijn opperbevel hielden begin juli een landing voor mogelijk, en op 16 juli tekende de Führer bevel nummer 16, waarmee het plan in gang gezet werd:

‘Omdat Groot-Brittannië, hoewel zijn militaire positie hopeloos is, zich nog niet bereid heeft getoond een compromis te sluiten, heb ik besloten voorbereidingen te treffen voor een invasie van Engeland, en die indien nodig ook uit te voeren,’ kondigde de Führer aan.

Luchtruim geeft de doorslag

Hitler somde een aantal voorwaarden op voor een succesvolle landingsoperatie: mijnenvegers moesten het Kanaal schoonvegen, de Engelse kustverdediging moest uitgeschakeld worden en de Royal Air Force moest zodanig gedecimeerd worden dat de luchtmacht ‘geen verzet van betekenis’ kon bieden.

De piloten van de Luftwaffe moesten dus in actie komen, en rijksmaarschalk Göring blaakte van het zelfvertrouwen.

Maar Raeder dacht er het zijne van.

‘Vanwege de zwakheid van onze marine kunnen we niet voorkomen dat de vijand onze flank van transportvaartuigen doorbreekt,’ zei hij.

De Führer besefte dat een landing op de Britse Eilanden riskant was, en de nazileider wilde de ontwikkelingen op de voet volgen.

Op 31 juli bepaalde Hitler op een overleg met zijn generaals dat Duitsland zou binnenvallen als de Luftwaffe de Britse RAF zou weten te neutraliseren.

Hermann Göring was door het dolle heen:

‘De Führer heeft mij opdracht gegeven om Engeland met mijn Luftwaffe murw te beuken,’ zei hij trots, en hij beloofde het in vier weken te zullen doen.

Luftwaffe valt de Britten aan

In bevel nummer 16 had Hitler de invasie de codenaam Seelöwe (zeeleeuw) gegeven, omdat de Duitsers vanuit het water op het land zouden klimmen.

Maar eerst moesten de piloten van Göring de RAF uitschakelen, en dat zagen ze wel zitten.

‘Het is een kwestie van een paar weken voordat we de RAF op de knieën hebben.

Over 14 dagen hebben de Britten geen vliegtuig meer over,’ voorspelde een Messerschmitt-piloot aan een Amerikaanse journalist toen Göring op 13 augustus het startschot gaf voor Operatie Adlerangriff (adelaarsaanval).

Op de eerste ‘adelaarsdag’ staken bommenwerpers en jachtvliegtuigen het Kanaal over, maar het verwachte succes bleef uit: de Luftwaffe verloor 47 toestellen, terwijl de RAF er maar 13 kwijtraakte.

De Britten hadden nog niet de helft van het aantal vliegtuigen van de Luftwaffe, maar het waren wel snelle Spitfires en Hurricanes. Deze nieuwe toestellen maakten het de Duitsers knap lastig.

De Luftwaffe bleef echter aanvallen, en dankzij hun overwicht wisten Görings piloten veel schade aan te richten aan de Britse bases.

Hangars en werkplaatsen werden aan gruzelementen gebombardeerd, en startbanen veranderden in een maanlandschap vol kraters.

Bovendien raakten de Britse piloten uitgeput, want ze moesten wel vijf tot zeven keer per dag opstijgen.

‘Nooit in de geschiedenis van de oorlogvoering hebben zovelen aan zo weinigen zoveel te danken gehad,’ zei Churchill over zijn piloten.

Ook in het Duitse kamp zaten de piloten er psychisch doorheen. Ze leden aan ‘Kanaalziekte’: de angst om opgeslokt te worden door het water van het Kanaal als ze na een missie boven Engeland op de terugweg naar Frankrijk door hun brandstof heen raakten.

En het was zwaar om zoveel landgenoten te zien sterven.

‘We zagen de ene kameraad na de andere verdwijnen. Er ging geen dag voorbij zonder dat er een lege stoel in de mess bij kwam,’ vertelde een Duitse piloot.

Maar Göring was blij met het resultaat van de aanvallen en zag dat de RAF-bases een voor een uitgeschakeld werden.

Eind augustus dachten de Duitsers dat de Britten nog maar 300 vliegtuigen hadden, maar ze hadden verkeerde informatie.

De RAF had nog bijna 600 toestellen, en de productie draaide op volle toeren.

Landingsvaartuigen gebouwd

Terwijl de Luftwaffe de RAF aan de grond probeerde te houden, begonnen de voorbereidingen op Operatie Seelöwe.

Op 15 september moesten 260.000 soldaten aan land gaan in Zuid-Engeland.

De ingenieurs van het Derde Rijk waren druk bezig met het produceren van vaartuigen voor deze lastige missie.

Omdat er weinig tijd was, konden er geen speciale vaartuigen worden ontwikkeld.

Gewone rivierboten moesten via de kanalen van België, Nederland en Frankrijk opstomen richting de havensteden aan de Franse Kanaalkust.

Al deze boten werden naar een werf gehaald, waar de genie van de Wehrmacht klaarstond met lasapparatuur.

De vaartuigen moesten worden voorzien van een klep in de boeg, waardoor tanks en troepen zo snel mogelijk van boord konden gaan tijdens de landing.

De grootste rivierboten boden plaats aan vier tanks of meer dan 100 man. De vaartuigen die vooral infanteristen zouden vervoeren, werden aan de zijkanten versterkt met beton om beter bestand te zijn tegen het geschut van de vijand.

Een belangrijk voordeel van de boten was dat ze een platte bodem hadden, waardoor ze tot aan het strand konden komen, maar ze waren alleen ontworpen om over rustig rivierwater te varen.

‘Ze waren totaal niet stabiel en wiegden als een gek heen en weer, ook bij een klein beetje zeegang,’ vertelde de Duitse soldaat Alexander Hoffer.

Hij en zijn kameraden hadden meer vertrouwen in andere typen vaartuigen waar meer dan 7000 ingenieurs druk aan werkten.

Een van hun maaksels was de Siebelfähre, die uit twee pontons bestond, bij elkaar gehouden door een dwarsplatform en uitgerust met twee stuks luchtafweergeschut en twee motoren van BMW. Ook bouwden ze de amfibische tank Schwimmpanzer met drijvers aan de zijkanten, en de tank Tauchpanzer III, die met behulp van een lange snorkel over de zeebodem kon rijden.

‘Een Sonderführer (onderofficier met speciale taak, red.) legde uit dat zulke onderwatertanks de aanval zouden ondersteunen. Toen waren we allemaal gerustgesteld,’ aldus Hoffer.

Generale repetitie mislukt

Half augustus, toen er zoveel boten in de Franse havens lagen dat het volgens een commandeur ‘niet meeviel om nog een stukje water te zien’, begonnen de Duitsers aan een generale repetitie.

De landing moest gesimuleerd worden met 50 rivierboten en andere vaartuigen bij Boulogne-sur-Mer. Het draaide uit op een mislukking. ‘Een regelrecht fiasco,’ zei admiraal Theodor Krancke.

‘De boten kwamen niet ver genoeg op het strand, de troepen moesten met het water tot hun borst aan land waden en waren doorweekt.

Wapens, munitie en voedsel werden met veel moeite aan land gebracht, als het überhaupt lukte.

De verdediging had de hele invasiemacht met gemak kunnen wegvagen met enkele machinegeweren,’ was zijn conclusie.

Omdat er duidelijk nog veel meer moest gebeuren voordat Operatie Seelöwe van start kon gaan en de RAF nog een heleboel vliegtuigen in de lucht had, stelde Hitler de landing uit tot eind september, zonder een precieze datum te noemen.

De Führer was echter geenszins van plan de invasie af te blazen, wat hij op 4 september benadrukte in het Sportpalast in Berlijn in het bijzijn van een enthousiaste menigte:

‘In Engeland vragen ze zich steeds maar af: waarom komt hij toch niet? Maar ze kunnen gerustgesteld zijn. Hij komt. Hij komt.’

Hitler verandert van strategie

Tijdens zijn toespraak in het Sportpalast deelde Hitler de Britten mee dat hij in staat was ‘hun steden weg te vagen’.

De nazileider was woedend omdat de RAF zo brutaal geweest was om bommen op Berlijn te gooien. Dat was echter vooral een vergeldingsactie geweest, want de Luftwaffe had, wellicht per ongeluk, Londen gebombardeerd.

Hoe de vork ook in de steel zat, Hitler en Göring zonnen op wraak.

De Luftwaffe zou zich niet meer richten op luchtmachtbases, maar zou Britse steden platgooien.

Vanaf de duinen bij Pas-de-Calais aan de Franse westkust genoot Göring op 7 september van de aanblik van meer dan 300 vliegtuigen die vertrokken waren met bestemming Londen.

De toestellen lieten hun dodelijke lading los boven de Britse hoofdstad, waar overal branden uitbraken. Toen het duister was ingevallen, was het vuur in Londen op ruim 15 kilometer afstand te zien.

De aanval, waarbij 448 doden vielen, vormde het begin van de Blitz, zoals de Britten de bombardementen van de nazi’s noemden.

De nieuwe strategie moest het Britse moreel voorafgaand aan de invasie breken.

En terwijl het bommen regende, was de nazitop al aan het nadenken over het toekomstige bestuur van het bezette Groot-Brittannië.

Britten moeten onderdrukt worden

Het was de bedoeling van de Duitsers om de Britten harder aan te pakken dan andere onderworpen volkeren.

In een directief over het ‘militaire bestuur van Engeland’ van 9 september 1940 bepaalde de Duitse legertop: ‘De gezonde mannelijke bevolking tussen de 17 en 45 jaar moet geïnterneerd en zo veel mogelijk afgevoerd worden.’

Dat hield in dat 11 miljoen mannen – een kwart van de Britse bevolking – naar kampen op het continent gestuurd zouden worden.

De SS’er Walther Darré, een van de beleidsmakers van de nazi’s op het gebied van rassen- en territoriumkwesties, beloofde ‘deze vernietigingstaak zonder enige vorm van sentimentaliteit’ te zullen vervullen.

Jonge Britse vrouwen hing nog meer ellende boven het hoofd. Een anonieme ex-nazi vertelde 15 jaar na de oorlog dat er in Groot-Brittannië een arisch ras moest ontstaan door vrouwen onder te brengen op 12 landgoederen als seksslaven voor vruchtbare Duitse mannen.

‘We hoopten dat er in Schotland een extra hoog percentage Germaans uitziende meisjes was,’ voegde de ex-nazi er in 1960 aan toe.

Er zijn geen documenten bewaard gebleven uit de nazitijd die zijn beweringen ondersteunen.

Het opperbevel had ook pamfletten gedrukt die boven Groot-Brittannië zouden worden afgeworpen als de landing was begonnen.

De Britten zouden kunnen lezen dat ‘elke vorm van sabotage en verzet, actief of passief, tegen de gewapende Duitse strijdkrachten bestreden zal worden met de strengst mogelijke maatregelen. Dergelijke vijandelijke handelingen worden meteen met de dood bestraft.’

Gestapohoofd Reinhard Heydrich benoemde zijn naaste medewerker Franz Six tot hoofd van de politie in Engeland.

Six vertelde na de oorlog dat ‘alle Britten verhoord zouden worden over hun achtergrond en ideeën’. Daartoe wilden de nazi’s internerings- en verhoorkampen opzetten bij elke stad

Waarschijnlijk waren de Duitse soldaten ook hard opgetreden tegen burgers tijdens de gevechten. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een brief van tankcommandant Karl Fuchs, die aan zijn moeder schreef:

‘De dagen van die Engelse sukkels zijn geteld. Ze zullen de Duitse steden en vreedzame dorpen niet meer kunnen aanvallen. We hebben allemaal het idee dat we geen genade zullen tonen als we er eenmaal zijn, om wie het ook gaat. Al die sukkels zijn hetzelfde.’

De meeste Duitsers waren in de propaganda getrapt. Ze geloofden dat de RAF aan het eind van zijn Latijn was en dat Groot-Brittannië weldra opgenomen zou worden in het Derde Rijk.

Tijdens een bezoek aan Rome half september was minister van Buitenlandse Zaken Von Ribbentrop zeker van zijn zaak:

‘De landing is goed te doen. Er is nauwelijks een Engelse verdediging. Eén Duitse divisie is voldoende om de doorslag te geven.’

Maar een rampzalige aanval op Londen schudde de nazi’s ruw wakker.

Görings offensief is een fiasco

Hitler had grote verwachtingen gehad van de nachtelijke missies van de Luftwaffe boven Zuid-Engelse steden, maar die hadden nauwelijks resultaat.

Hoewel de Engelsen het zwaar te verduren hadden tijdens de Blitz, nam hun strijdlust – tegen Hitlers verwachting in – alleen maar toe. Bovendien had de RAF een adempauze gekregen.

Alle radarstations werden herbouwd, startbanen gerepareerd en kapotte vliegtuigen opgelapt. En de vliegtuigproductie was flink opgevoerd: terwijl de nazi’s tussen juni en september 1940 775 nieuwe Messerschmitts hadden gebouwd, produceerden de Britten 1900 jachtvliegtuigen.

Göring had geen idee hoe sterk de RAF nog was en voerde de aanvallen op om de vijand de doodsteek toe te dienen.

Op zondag 15 september zetten 500 Duitse bommenwerpers en 620 jachtvliegtuigen koers naar Londen.

De Britse radar pikte de dreiging echter op, en 630 jachtvliegtuigen stegen op om de vijand een warm onthaal te geven.

Al boven Zuid-Engeland beseften de Duitsers dat ze de klos waren. De Messerschmitts hadden slechts brandstof voor 10 minuten vliegen boven Londen, en de trage bommenwerpers waren kwetsbaar toen hun escorte omgekeerd was.

Plotseling bevonden ze zich moederziel alleen boven Zuid-Engeland, omringd door Spitfires en Hurricanes.

De Britten haalden 60 Duitse toestellen neer en beschadigden er nog eens 20 op wat bekend zou worden als Battle of Britain Day. De Daily Telegraph sprak van ‘de grootste dag voor de RAF’.

Aan de andere kant van het Kanaal was weinig reden tot een feestje. Göring was woest: ‘De jagers hebben gefaald!’

Na nog eens twee dagen met zware verliezen boven Engeland werd de invasie steeds minder realistisch.

Führer zet zeeleeuw in de ijskast

Hitler besefte dat de RAF nog steeds een groot gevaar vormde voor de invasiemacht. Op 17 september stelde hij de landing voor onbepaalde tijd uit, tot grote opluchting van grootadmiraal Erich Raeder:

‘Het was een goede zaak dat de invasie niet doorging, want de tegenslag die deze zou hebben veroorzaakt, zou catastrofaal zijn geweest.’

Hitler kwam begin 1941 vermoedelijk zelf ook tot die conclusie, want hij blies het invasieplan nooit meer nieuw leven in. Operatie Seelöwe had al meer dan genoeg gekost.

Miljoenen marken en manuren waren verspild aan materieel dat nooit ingezet zou worden.

En de Britse luchtmacht had de wereld getoond dat de gevreesde oorlogsmachine van het Derde Rijk niet onoverwinnelijk was.

De piloten van de Royal Air Force voorkwamen niet alleen een invasie, maar overtuigden ook de VS ervan dat Groot-Brittannië een sterke bondgenoot zou zijn.

Ook al had Hitler de invasie afgeblazen, hij had een belangrijke slag verloren in Engeland.