Gigantische operatie: Geallieerden veroveren Sicilië

Toen de asmogendheden zich hadden teruggetrokken uit Noord-Afrika, lag een geallieerde invasie ergens in het door de Duitsers bezette Europa voor de hand.

Tot het moment dat de schepen in juli de havens in Noord-Afrika verlieten, werd er in Europa vrijwel uitsluitend aan het Oostfront gevochten, maar nu moeten de Duitsers gedwongen worden om op twee fronten strijd te leveren.

Sicilië is strategisch belangrijk

Begin 1943 ziet het Brits-Amerikaanse opperbevel in dat een invasie van het bezette Frankrijk nog niet mogelijk is.

Een nieuw front kan dan ook alleen in Zuid-Europa geopend worden, en om meerdere redenen is Sicilië de aangewezen plek.

Vanuit de vele havens en vliegvelden van het eiland kunnen de Duitsers en Italianen het scheepsverkeer op de Middellandse Zee van en naar het Midden-Oosten onder vuur nemen.

Als de geallieerden Sicilië innemen, zal er een eind komen aan de aanvallen en hebben ze toegang tot de vliegvelden en havens, die ze kunnen gebruiken voor de invasie van het Italiaanse vasteland.

De Straat van Messina, die Sicilië van het Italiaanse vasteland scheidt, is maar 3 kilometer breed.

Het continent is dus binnen bereik als de geallieerden op het eiland landen.

Bovendien zou het verlies van Sicilië de druk op de Italiaanse leider Mussolini opvoeren. Met een beetje geluk kan het Italië de kop kosten.

Duitsers om de tuin geleid

Helaas voor de Amerikanen en Britten snappen de asmogendheden echter ook dat Sicilië van groot strategisch belang is.

‘Alleen een volslagen idioot zal niet beseffen dat Sicilië het doel is,’ stelt de Britse premier Winston Churchill aan de vooravond van de invasie vast.

En hij heeft gelijk, want na het verlies van Noord-Afrika zijn Duitse en Italiaanse troepen hard aan de slag gegaan met het versterken van de verdediging van het eiland.

Als de geallieerden kans willen maken om Sicilië te veroveren, moeten ze ervoor zorgen dat die verdediging verzwakt wordt.

Daartoe zetten ze een van de beroemdste misleidingsoperaties aller tijden in gang: Operatie Mincemeat.

Een lijk vermomd als Britse officier wordt in zee gedumpt bij de Spaanse kust.

Een visser vindt het en waarschuwt de Spaanse autoriteiten, want aan de pols van de dode man zit een map vast met topgeheime papieren.

De inhoud van de map wordt naar Duitsland gestuurd en door deskundigen bestudeerd.

De conclusie is helder: de geallieerden bereiden een invasie van Sardinië en Griekenland voor, en die zal binnen korte tijd beginnen.

De asmogendheden zijn opgelucht dat ze dat nu weten en verplaatsen voltallige divisies en tonnen zwaar geschut naar Sardinië en Griekenland.

De geallieerde legertop gelooft zijn ogen bijna niet. De Duitsers zijn met open ogen in de val getuind.

Een kleine twee maanden later kan de invasie van start gaan – op Sicilië.

Soldaten worden zeeziek

Een paar uur na middernacht op 10 juli 1943 gaat de invasievloot voor anker bij de Siciliaanse kust.

Grote netten worden over de reling van de schepen gegooid, en een voor een klauteren de soldaten langs de scheepszijden aan boord van de landingsvaartuigen.

Door de hoge golven geven veel doodsbange en zeezieke soldaten over op de bodem van de boten, en andere glijden weer over die glibberige smurrie uit.

Het duurt even voor iedereen zijn plaats heeft ingenomen.

Korte tijd later vertrekt de eerste golf van landingsvaartuigen naar de landingsplekken op de Siciliaanse stranden.

Daar staan 300.000 Italiaanse soldaten en 40.000 Duitse elitetroepen klaar om het belangrijke eiland te verdedigen.

‘We hadden nog nooit gevochten en we waren bang. We hadden geen idee wat ons te wachten stond,’ vertelde de Amerikaanse soldaat Alfred Hook toen hij na de oorlog geïnterviewd werd.

De strategische plannen voor de invasie waren gemaakt door de bevelhebber van de Amerikaanse troepen in Europa, Dwight D. Eisenhower, samen met de Britse officier Harold Alexander.

Volgens de planning moet Sicilië veroverd worden vanuit het zuiden.

Na de landing zullen de troepen zich dorp voor dorp een weg over het eiland vechten.

Het 8e Britse Leger onder bevel van generaal Bernard Montgomery moet op de zuidoostkust landen en met de hulp van Canadese eenheden naar het noorden oprukken.

Uiteindelijk zullen ze samen de grote en strategisch belangrijke stad Messina in proberen te nemen.

Om Montgomery’s flank te dekken landen Amerikaanse soldaten onder leiding van generaal George S. Patton ten westen van de Britten, op de stranden bij de plaats Gela.

Daarvandaan moeten ze in noordwestelijke richting oprukken. In totaal moeten 150.000 man tijdens de eerste dag van de operatie aan land gaan.

200 soldaten verdrinken

De invasie begint met een grootscheepse luchtoperatie.

Volgens plan worden Amerikaanse luchtlandingstroepen bij Gela gedropt om een veilige zone voor de troepen van Patton te creëren.

Gelijktijdig gaan Britse troepen met zweefvliegtuigen aan land om een aantal strategisch belangrijke bruggen aan de zuidoostkust van het eiland in te nemen.

Als de vliegtuigen met parachutisten iets over middernacht het grote eiland naderen, staat er een stevige bries, waardoor toestellen en luchtlandingstroepen uit koers geblazen worden.

Vanwege de harde wind kunnen de soldaten niet op de geplande landingszones worden gedropt en belanden ze heel ergens anders.

‘Ik werd bijna 90 kilometer van het geplande gebied gedropt en kwam ver buiten de Amerikaanse zone terecht,’ vertelde een paratroeper van de Amerikaanse luchtmacht later.

De man was urenlang bezig om uit te zoeken waar hij was voordat hij aan zijn eigenlijke opdracht kon beginnen.

Ook de Britse zweefvliegers zit het niet mee. Het zijn vooral ervaren troepen uit Noord-Afrika, maar slechts 12 van de in totaal 144 zweefvliegtuigen weten hun doel te bereiken.

Maar liefst 69 toestellen worden door de wind gegrepen en storten neer in de Middellandse Zee.

Ruim 200 Britten komen om het leven voordat de invasie echt is begonnen.

De weg is dus nog niet vrijgemaakt als de landingsvaartuigen koers zetten naar de zuidoostkust van Sicilië, al hebben de geallieerde schepen Duitse en Italiaanse stellingen onder vuur genomen.

Duitse vliegtuigen zaaien chaos

‘5, 4, 3, 2, 1!’ schreeuwt de commandant van het landingsvaartuig waar de Amerikaanse soldaat Jake Jacobson in zit.

Ze hebben deze operatie tot uit den treure geoefend en iedereen weet wat het signaal betekent.

Zonder om te kijken rent de jonge infanterist over de klep van de boot, de vijandelijke kogelregen in.

Het kustgebied bij Gela, waar het 7e Amerikaanse Leger aan land gaat, is het best bewaakte stuk kust van het eiland.

In verborgen stellingen achter duinen en rotsblokken liggen Italiaanse schutters de invasiemacht op te wachten.

Wanneer de Amerikanen uit de landingsvaartuigen springen en over het vlakke land rennen, is het prijsschieten voor de verdedigers.

‘Soms hoorden we de schoten helemaal niet, maar zagen we alleen onze kameraden neervallen. We konden niets voor hen doen,’ vertelde Jake Jacobson na de oorlog vol verdriet.

Het is vanaf het begin één grote chaos, en binnen de kortste keren wordt het nog veel erger.

Duitse jachtvliegtuigen zijn opgestegen en bombarderen doelgericht de geallieerde oorlogsschepen die uit de kust liggen.

Dit voert de druk op de Amerikanen op, die manschappen en materieel aan land moeten zetten voordat de schepen verwoest worden.

Gelukkig hebben de Amerikanen een gloednieuw voertuig meegenomen naar Sicilië: de DUKW, door de soldaten the duck genoemd.

VIDEO: Se optagelser fra landgangen

Dit pas ontwikkelde amfibievoertuig maakt zich al gauw onmisbaar: met een snelheid van 80 kilometer per uur, zelfs op het zand van de Siciliaanse stranden, brengt de DUKW troepen en wapens aan land.

De eerste fase van de veldtocht door Sicilië is volbracht, zij het met hangen en wurgen.

Soldaten zijn blij met slecht weer

Hoewel de Amerikanen ook verder landinwaarts op hevig verzet stuiten, is de situatie niet zo hopeloos als ze hadden gevreesd.

Het slechte weer heeft onder de luchtlandingstroepen veel slachtoffers gemaakt, maar nu zijn de infanteristen ermee in hun nopjes.

De verdedigers konden namelijk niet geloven dat er met deze harde wind een aanval zou kunnen plaatsvinden en waren daardoor slecht voorbereid op de vijandelijke landing.

Jake Jacobson en zijn kameraden zien dan ook hoe de Italiaanse verdedigingstroepen genoodzaakt zijn zich naar het midden van het eiland terug te trekken.

In de ochtend van 11 juli maakt Patton een soort triomftocht door Gela, maar de vreugde is van korte duur, want in de verte doemt een stofwolk op van Duitse Tiger-tanks.

Om de Amerikaanse opmars te stuiten heeft de Italiaanse commandant Alfredo Guzzoni zijn troepen gehergroepeerd en zijn beste divisie, genoemd naar de Duitse rijksmaarschalk Hermann Göring, op de Amerikanen af gestuurd.

Als de 60 ton zware bakbeesten naderen, voelen de Amerikanen in Gela de grond onder hun voeten trillen.

‘Maak ze stuk voor stuk af, die smeerlappen!’ roept Patton om zijn mannen op te hitsen. Hij helpt persoonlijk met het klaarmaken van de mortieren.

‘Het was angstaanjagend, want we konden nergens schuilen. De Duitse 88mm-kanonnen bliezen alles op. We leerden toen echt wat bidden was, en we baden veel,’ aldus Jacobson.

De gebeden van de soldaten worden verhoord, want een radio-operator heeft een schip gealarmeerd dat niet getroffen is door de Duitse jachtvliegtuigen. Nu helpt het de Amerikanen uit de brand.

‘De kanonnen reten de Duitse tanks open alsof het sardineblikjes waren,’
vertelde Jacobson later.

Het is een pak van zijn hart wanneer de Duitse pantserdivisie rechtsomkeert moet maken.

Gela is nu veiliggesteld, er is een bruggenhoofd en de beste divisie van de vijand trekt zich terug.

‘God heeft mij vandaag wis en waarachtig beschermd,’ schrijft generaal Patton opgelucht in zijn dagboek als hij die avond aan zijn bureau zit.

In een brief aan zijn vrouw Beatrice vertelt hij meer over het drama van die dag: ‘Ik stond er midden tussenin en genoot er geweldig van!’

Tegenslag voor de Britten

Generaal Montgomery stuit met zijn Britse en Canadese eenheden op veel minder verzet in het zuidoosten van het eiland dan de Amerikanen bij Gela.

De Britse luchtlandingstroepen, die in de nacht van 13 op 14 juli de belangrijke brug van Primosole moeten innemen, hebben echter minder geluk.

De 120 meter lange stalen brug vormt de enige weg over de rivier de Simeto, die het 8e Britse Leger moet oversteken om langs de oostkust op te rukken.

Opnieuw worden de paratroepers door rampspoed getroffen.

Nadat ze boven Sicilië door de vijand onder vuur waren genomen, worden ze als gevolg van miscommunicatie ook beschoten door geallieerde schepen.

Van de 1900 paratroepers weten er slechts 300 hun landingsplek te bereiken.

En de Britten krijgen meer tegenslagen te verduren: de Italianen hebben net gezelschap gekregen van Duitse elite-soldaten die speciaal zijn ingevlogen uit Frankrijk om de brug te verdedigen.

Wat een snelle actie had moeten zijn, draait uit op een drie dagen durende nachtmerrie voor beide partijen.

‘Overal lagen lichamen. Duitse en Britse. We moesten ze op elkaar leggen om er dekking achter te zoeken,’ zei een Britse soldaat na de oorlog.

Pas op 16 juli, als de Britten eindelijk versterking krijgen van Amerikaanse Sherman-tanks, weten ze de brug in te nemen. Maar er zijn veel slachtoffers.

‘Het heeft me vele jaren gekost om er weer bovenop te komen. Ik had jarenlang last van nachtmerries,’ vertelde een van de soldaten ver na dato.

Duitsers versterken Messina

Na de verovering van de Primosole-brug zijn de Britse eenheden een stuk dichter bij Messina.

Maar dat zien de Duitsers ook in, en zij hergroeperen zich en zetten een versterkte verdedigingslinie op bij de vulkaan Etna en het oostelijke deel van Sicilië.

Duitse elitetroepen worden naar het gebied verplaatst en opnieuw komt de divisie Hermann Göring in actie.

De nazi’s willen koste wat kost voorkomen dat de havenstad valt.

De race naar Messina begint

De linie bij de Etna houdt stand, en het 8e Britse Leger zit wekenlang vast aan de oostkust.

Terwijl de lichamen zich opstapelen tussen de rotsen en de stank van dood zich verspreidt in de hitte, denken de Britten terug aan Noord-Afrika, waar velen van hen gevochten hebben.

Hoewel de Britse opmars stilgevallen is, verandert de invasieleider, Harold
Alexander, niet van strategie. Messina is nog steeds voor Montgomery.

Ten westen van de Britse posities gaat het de Amerikanen voor de wind.

De Duitsers zitten vooral op het oostelijk deel van het eiland; de rest wordt voornamelijk verdedigd door Italianen.

Die zijn na het verlies van de Primosole-brug het geloof in de overwinning kwijt.

‘Negen van de tien Italianen zijn lafaards en willen niet vechten,’ stelt een Duitse tankgeneraal geërgerd vast.

De Amerikaanse generaal Patton is woedend dat Montgomery nog steeds het alleenrecht op Messina heeft, en in strijd met zijn orders stoot hij door naar de Siciliaanse hoofdstad Palermo. Als hij Messina niet krijgt, dan maar Palermo.

Op 22 juli nemen de Amerikanen de 2700 jaar oude stad bijna zonder slag of stoot in. Ze maken duizenden Italiaanse krijgsgevangenen.

In Palermo worden de geallieerden onthaald door de bevolking, die de oorlog zat is, en in de VS wordt generaal Patton door de pers de hemel in geprezen. Hij is de held van de dag.

Patton voelt zich gesterkt door zijn grote triomf en ziet al snel zijn kans schoon om zelf Messina te veroveren via de noordelijke kustweg van het eiland en een bergweg die iets zuidelijker loopt.

‘Dit is als een paardenrace waarbij de eer van het Amerikaanse leger op het spel staat.

We moeten en zullen Messina vóór de Britten innemen,’ zegt hij.

Asmogendheden verlaten Sicilië

Nu de hoofdstad is gevallen, moeten de asmogendheden inzien dat Sicilië niet meer te behouden is.

Op 27 juli wijzigen ze van strategie: de verdedigers zullen niet langer proberen de geallieerden van het eiland te verdrijven, maar steken de Straat van Messina over naar het vasteland, met zo veel troepen en materieel als maar mogelijk is.

De Duitsers en Italianen die nog vechten, moeten hun best doen om de strijd te rekken, zodat de overige troepen de zee over kunnen steken.

De strijd gaat door

Jake Jacobson is een van de soldaten die Patton volgen over de kronkelige weg door de noordelijke bergen van Sicilië.

Hij ondervindt aan den lijve dat de strijd nog niet gestreden is. In het dorp Troina wordt zo hevig gevochten dat er honderden Amerikanen gewond raken en geëvacueerd moeten worden.

Op 3 augustus gaat Patton op bezoek bij een veldhospitaal van het leger.

De generaal is onthutst als hij de gewonde soldaten ziet. Velen van hen zijn ledematen kwijtgeraakt.

Hij kan echter geen begrip opbrengen voor mannen die met psychische problemen kampen.

Als hij Messina wil bereiken vóór Montgomery, die intussen voortgang heeft geboekt aan de oostkust, is het alle hens aan dek.

Daarom is de generaal sceptisch als hij wordt geconfronteerd met een soldaat die aan shellshock lijdt.

‘Ik kan dit niet meer aan,’ weet de soldaat uit te brengen. Woedend gaat Patton op de man af en sleurt hem zijn tent uit.

‘Moet je eens luisteren, laffe klootzak. Je gaat terug naar het front!’ roept hij, en hij geeft de soldaat een trap.

Een paar dagen later ontsteekt Patton opnieuw in woede tijdens een bezoek aan een veldhospitaal.

Hij trekt zelfs zijn pistool en dreigt een man dood te schieten wegens lafheid.

‘Shellshock bestaat niet!’ schreeuwt de generaal volgens een oorlogsverslaggever die getuige is van de uitbarsting.

Na het incident draagt Eisenhouwer zijn generaal op om zijn excuses aan te bieden aan de twee soldaten.

Terwijl het Amerikaanse leger het gedrag van Patton in de doofpot probeert te stoppen, gaat de opmars door.

‘Patton wilde leiden en de eerste zijn. Hij bleef maar gas geven,’ vertelde de infanterist Alfred Hook na de oorlog.

Jake Jacobson zag hoe de generaal ‘als een waanzinnige door de dorpen stormde’.

Half augustus is de overwinning op Sicilië eindelijk binnen bereik.

Patton wint de race naar Messina

De schemering is al ingevallen als de eerste eenheden van het 7e Leger van Patton op 16 augustus 1943 in Messina aankomen.

De Amerikanen zijn op hun hoede en trekken uiterst omzichtig door de kronkelige straten en steegjes, maar er is geen Duitser te bekennen.

De volgende ochtend kunnen de Amerikanen de stad voor veroverd verklaren.

Generaal Patton is in zijn nopjes als hij op 17 augustus om 10.00 uur door de straten rijdt en zich laat toejuichen als de grote bevrijder.

Slechts een paar uur later arriveren de eerste Britse troepen, die moeten vaststellen dat ze te laat zijn.

Met een Britse stiff upper lip verbijt de opperbevelhebber zijn teleurstelling en groet hij zijn Amerikaanse collega plechtig: ‘Dat was nog eens een spannende race.

Sta mij toe u hartelijk te feliciteren,’ zegt Montgomery.

De strijd om Sicilië is gewonnen, maar de vijand is erin geslaagd veel troepen en materieel te evacueren.

Ruim 110.000 manschappen, 10.000 voertuigen en tonnen munitie zijn naar het Italiaanse vasteland gebracht.

Voor de Amerikaanse generaal maakt dat echter bar weinig uit. Hij heeft gedaan waar hij voor gekomen is.

Messina is in geallieerde handen, en de weg naar Italië en de rest van het Europese continent ligt open.