‘Idealen zijn vreedzaam. De geschiedenis is gewelddadig,’ zegt Brad Pitt in zijn rol als tankcommandant Don ‘Wardaddy’ Collier in de claustrofobische oorlogsfilm Fury van David Ayer uit 2014.
Drie jaar strijdt hij al met zijn kameraden tegen de nazi’s vanuit de buik van de Amerikaanse M4 Sherman-tank met de bijnaam ‘Fury’.
Het getekende gezicht van de tankcommandant verraadt dat hij de hel heeft gezien – en daar zijn vredelievende idealen heeft begraven. Hij is met zijn bemanning naar Duitsland gestuurd om een einde te maken aan de wanhopige laatste stuiptrekkingen van de nazi’s.
Het team heeft een nieuwe boordschutter, de pianospelende studiebol Norman, die het grootste deel van de oorlog achter een typemachine heeft doorgebracht. Het wordt de nieuweling al gauw duidelijk dat ook hij zijn morele scrupules zal moeten opgeven als hij de oorlog wil overleven.
Video: Bekijk de trailer van Fury
Veteranen memoreren tankgevechten
Fury is losjes gebaseerd op ooggetuigenverslagen van Amerikaanse oorlogsveteranen – onder wie de grootouders van regisseur David Ayer, die ook in de Tweede Wereldoorlog vochten.
De historische authenticiteit heeft enigszins te lijden van het feit dat de plot is opgebouwd uit een lappendeken van anekdotes, maar de beelden van gepantserde tanks die door de modder ploegen en artilleriegranaten die de aarde op haar grondvesten doen schudden, komen hard binnen.
Sinds Saving Private Ryan en Band of Brothers zijn de gruwelen van de oorlog niet meer zo realistisch en meedogenloos in beeld gebracht . Benen en armen worden afgereten en fosforgranaten veranderen soldaten in levende fakkels.
Geallieerden executeerden Duitsers op het slagveld
Film: SS-officier wordt in koelen bloede geëxecuteerd
De Amerikanen aan boord van de ‘Fury’ hebben weinig sympathie voor de SS. Zo dwingt Wardaddy het nieuwe bemanningslid Norman om een gevangengenomen SS’er te liquideren.
Feit: Geallieerden spaarden de SS niet
De Amerikaanse soldaten schrokken er niet voor terug gevangengenomen SS’ers dood te schieten. Op 22 april 1945 werden in Lippach 36 SS’ers vermoord, ook al hadden ze zich overgegeven.
Hoewel de naam van Brad Pitt bovenaan het affiche staat, zijn de tanks de onbetwiste sterren van de film. De met bloed en modder besmeurde gevaarten zijn geen slechte imitaties, maar de echte exemplaren uit de Tweede Wereldoorlog, uitgeleend door oorlogsmusea in heel Europa. En dat voel je. Als de camera de bemanning in de buik van de tank van heel dichtbij volgt, kun je het bloed, de modder en het roestige metaal bijna proeven.
Bijzonder is dat de film de enige nog operationele Tiger-tank ter wereld mocht lenen. Die is eerder alleen te zien geweest in de Britse oorlogsfilm They Were Not Divided uit 1950.
Tanks kregen vaak een naam
Film: Bemanning noemt haar tank ‘Fury’
De personages in de film houden van hun tank, waarin ze al sinds 1942 vechten. Ze hebben hem ‘Fury’ genoemd, en dat staat in grote letters op de loop van het kanon.
Feit: ‘Fury’ heeft niet bestaan
De ‘Fury’ zelf is fictief, maar geallieerde bemanningen gaven hun tank vaak een bijnaam. ‘Fury’ is gedeeltelijk gebaseerd op de Canadese tank ‘Bomb’, die vanaf D-Day tot het einde van de oorlog actief was.
De superioriteit van de Duitse tank wordt schitterend getoond in een scène waarin de Tiger drie kleinere Sherman-tanks ontmoet, waaronder de Fury. De kogels ketsen af op het metalen monster, dat zelf zijn vijanden doorzeeft. Na een paar minuten is alleen de Fury nog niet aan flarden geschoten. En de Amerikanen winnen door de lichter gepantserde achterkant van de Tiger aan te vallen – de geijkte manier waarop de machtige tank kon worden verslagen.
Maar de geallieerde tactiek in de scène komt niet helemaal overeen met de werkelijkheid. Een Tiger-tank werd zelden frontaal aangevallen door Sherman-tanks, want dat was je reinste zelfmoord. Toch stormen de drie tanks in de film roekeloos dwars over een veld op de Duitse kolos af.
Hoofdpersoon is gebaseerd op een ware killer
Film: Wardaddy is een moordmachine
Tankcommandant Don ‘Wardaddy’ Collier vecht al jaren aan het front. Zoals hij het zelf zegt: ‘Ik begon in Afrika met het doden van Duitsers. Toen Frankrijk. Toen België. Nu dood ik Duitsers in Duitsland.’
Feit: Wardaddy was nog heftiger
Brad Pitts personage is gebaseerd op de Amerikaanse tankcommandant Lafayette G. Pool, bijgenaamd ‘Wardaddy’. In de Tweede Wereldoorlog vernietigde hij met zijn Sherman 258 pantservoertuigen en 12 Duitse tanks.
Een indrukwekkende film die je raakt
Bij een vertoning van de film aan oorlogsveteranen, zei een van hen: ‘Dit is de meest realistische oorlogsfilm die ik ooit heb gezien.’
Maar hij kan nauwelijks op het slot van de film hebben gedoeld, want de laatste 40 minuten zijn pure Hollywood-onzin. Wanneer de tank van de Amerikanen het op een landweg begeeft als ze tegenover een legertje zwaarbewapende Duitse troepen staan gesteund door een Tiger-tank, besluiten Wardaddy en zijn mannen om de strijd toch aan te gaan.
Hier verandert Fury in een actiefilm die zo over the top is dat Rambo elk moment zou kunnen opduiken. Plotseling is de afgeleefde Sherman-tank zo goed als onverslaanbaar. De Duitse soldaten schieten links en rechts om de Sherman heen, terwijl Brad Pitt en co. de vijand met het grootste gemak neermaaien terwijl ze strooien met oneliners.
Maar het einde doet de algehele indruk niet teniet. Fury staat nog steeds overeind als een oorlogsfilm die je raakt en die het claustrofobische leven in een tank op indrukwekkende wijze weergeeft.
