Fascist stal Mussolini’s lijk: De laatste reis van de dictator

Italië probeert in deze tijd in het reine te komen met zijn fascistische verleden, en deze lijkroof is het laatste waar het land op zit te wachten.

Daarom zetten de autoriteiten en de recherche alles op alles om het stoffelijk overschot van de dictator op te sporen.

Mussolini vlucht voor geallieerden

Mussolini’s lichaam had sinds april van het jaar daarvoor in het geheime graf op de Musocco-begraafplaats gelegen toen het werd ontvreemd.

In die maand bevond de dictator zich in het Noord-Italiaanse Salò toen geallieerde troepen van alle kanten naderden.

Mussolini probeerde met een Duits konvooi naar Zwitserland te vluchten, maar na twee dagen was hij er gloeiend bij.

Een groep Italiaanse partizanen hield op 27 april het konvooi aan bij het dorp Dongo op de westoever van het Comomeer. Toen ze de voertuigen doorzochten, troffen ze Mussolini in een vrachtwagen aan.

Zijn minnares Clara Petacci was er ook bij, en de partizanen namen hen beiden mee.

Die avond maakte partizanenleider Sandro Pertini bekend dat Benito Mussolini was gevangengenomen.

‘Hij moet worden afgemaakt als een schurftige hond,’ zei Pertini op de Milanese radio.

‘Ga op pad en schiet hem dood,’ beval hij twee vertrouwelingen, die de volgende ochtend vertrokken naar Dongo. Om 16.10 uur die middag zetten ze Mussolini en Petacci tegen een muur op een binnenplaats bij een villa in het dorp Giulino di Mezzegra en deden ze wat hun was opgedragen.

‘Richt op mijn hart,’ waren Mussolini’s laatste woorden.

Burgers leven zich uit op lijken

De partizanen executeerden tegelijkertijd ook een aantal andere fascisten uit het konvooi. Later die avond laadden ze de lichamen op een vrachtwagen en reden ze naar Milaan. In de vroege ochtend kwamen ze aan bij het Piazzale Loreto, een plein aan de rand van de stad, en gooiden ze de lijken op straat. Al snel was er een menigte samengedromd.

Wraaklustige burgers trapten op de lijken, sloegen de schedels in met knuppels en plasten op de doden. Een vrouw schoot vier keer met een revolver op de voormalige dictator.

‘Dit is de wraak voor mijn vier dode zonen,’ riep ze.

Pas toen de partizanen de doden aan hun enkels aan een metalen balk van een benzinestation hingen, bedaarde de menigte.

De volgende dag beslisten de net gearriveerde Amerikaanse troepen dat de lichamen weg moesten. Om te voorkomen dat er een cultus zou ontstaan rond de dode dictator, werd Il Duce in een naamloos graf gelegd op de Musocco-begraafplaats in Milaan.

Op 29 april, een dag na de dramatische gebeurtenissen op het Piazzale Loreto, capituleerden de Duitse strijdkrachten in Italië.

Met het eind van de oorlog brak er een turbulente tijd aan. Fascisten werden in gevangenissen of kampen opgesloten, en dat schoot delen van de bevolking in het verkeerde keelgat. En in het platgebombardeerde land tierden werkloosheid, armoede en onvrede welig.

Een van de ontevreden Italianen was 25-jarige Domenico Leccisi, een industriearbeider die zonder werk zat.

Leccisi was een fan van Mussolini en vond dat Italië zijn beleid moest voortzetten in plaats van hem uit de geschiedenis te wissen. Met een aantal medestanders richtte hij daartoe in het geheim de Democratische Fascistische Partij op.

De partij gaf een blad uit, maar Leccisi had grotere plannen.

De gedrongen Mussolini was tijdens zijn leven een symbool van het sterke Italië geweest. Als Leccisi het graf kon vinden en Il Duce terug kon brengen, zouden de Italianen hopelijk begrijpen waarom ze het verleden moesten accepteren, redeneerde hij.

‘Nadat ik er tijdens een slapeloze nacht over had nagedacht, besloot ik het stoffelijk overschot van Mussolini te stelen,’ vertelde Leccisi later.

Krijgsgevangene wijst de weg

De meeste Milanezen wisten wel dat Mussolini op Musocco lag. Maar waar precies, daar kwam Leccisi pas achter toen hij op 20 april 1946 een praatje maakte met twee Duitse krijgsgevangenen die op de begraafplaats werkten.

Een van hen wees Leccisi het graf, en op 22 april kort voor middernacht sloeg hij met twee vrienden toe. De drie schepten de aarde weg tot ze op de eenvoudige houten kist van de dictator stuitten.

Leccisi rukte het deksel van de kist en herkende meteen het gezicht van Il Duce. Spontaan nam hij zijn muts af en drukte hij die tegen zijn borst.

Terwijl de eerste zonnestralen de graven beschenen, droegen Leccisi en zijn helpers het lijk naar de achterbak van hun auto. Ze lieten een lange laars achter – een symbool van Mussolini. Zo zou iedereen weten wie er uit het graf was gehaald.

Vervolgens reden de mannen naar het bergdorp Madesimo, waar ze een huis hadden gehuurd.

Lichaam belandt in klooster

Al snel krioelde het op de begraafplaats van de politie en de journalisten. In het graf lag een papiertje met een verklaring, ondertekend door de Democratische Fascistische Partij.

De boodschap luidde dat Mussolini’s lichaam zou worden teruggegeven aan de Italiaanse natie als de autoriteiten toestemming gaven het te begraven op de Capitolijn, de heuvel waar de belangrijkste tempel van het oude Rome stond, ‘in het Rome dat Mussolini ooit groot maakte’.

‘Er komt een tijd dat de kist van Benito Mussolini, gekust door de zon, een zegetocht door de straten van Italië zal maken,’ stond er.

Tot die dag moest Leccisi het lichaam ergens verbergen, eerst in de garage van een huis dat hij had gehuurd.

Maar op 29 april werd een van zijn handlangers aangehouden op het station van Milaan. De politie had geruchten opgevangen over de plannen van de fascisten, en Leccisi besefte dat het een kweste van tijd was voor hij tegen de lamp zou lopen.

Op 7 mei deed hij het lichaam in twee rubberen zakken en reed hij het naar het klooster Convento di Sant’ Angelo bij Milaan. Hij vroeg twee monniken, die hij zijdelings kende, Mussolini te verstoppen.

Eerst weigerden de geestelijken, maar ze lieten zich over de streep trekken toen Leccisi zei: ‘Een dode begraven is een menselijke en christelijke daad, die de kerk niet kan weigeren.’

Politici vrezen Mussolini

Half juni werden meer dan 30.000 fascisten vrijgelaten. Leccisi zag het als een teken dat de ‘wederkomst’ van Mussolini effect had gehad.

De vreugde was echter van korte duur. Op 31 juli werd de fascist aangehouden in een koffiebar. Leccisi bleek te zijn verraden door een van zijn handlangers, en de politie kende ook de namen van de twee monniken.

Een maand later klopten er politieagenten op de kloosterpoort, en binnen vonden ze Mussolini’s lichaam. Het zat nog in de zakken, die in een houten kist onder een altaar lagen.

Op 25 augustus brachten agenten het lijk naar het kapucijnenklooster Cerro Maggiore in Lombardije – ook de politie vond een klooster een goede plek om het te verbergen.

Daar bleef Mussolini 11 jaar lang.

Pas in 1957 overhandigde de premier het lichaam aan Mussolini’s weduwe Rachele. Op 30 augustus dat jaar werd de dictator in het familiegraf in Predappio gelegd.

Toen was Leccisi alweer vrij. In 1946 had hij zes jaar cel gekregen, maar hij had maar 21 maanden uitgezeten. In 1953 werd hij als neofascist in het Italiaanse parlement gekozen.