Claus von Stauffenberg schreef op een tafelpoot na geschiedenis

Op 7 april 1943 rijdt Claus Graf Schenk von Stauffenberg door het woestijnlandschap bij Mezzouna in Tunesië.

De 35-jarige Duitse luitenant-kolonel is gestationeerd in de Noord-Afrikaanse woestijn om met nazi-Duitsland tegen de geallieerden te vechten.

Plotseling scheren er 20 Britse vliegtuigen over en worden de Duitse troepen bedolven onder een kogelregen.

Von Stauffenbergs auto wordt doorzeefd en hij verliest zijn linkeroog, twee vingers van zijn linkerhand en zijn hele rechterhand.

De volgende drie maanden brengt Von Stauffenberg door in een militair ziekenhuis in München. Sinds de smadelijke nederlaag bij Stalingrad het jaar daarvoor, gelooft Von Stauffenberg niet meer dat Adolf Hitler Duitsland naar de overwinning in de Tweede Wereldoorlog kan leiden.

De mislukte campagne in Noord-Afrika is de druppel die de emmer doet overlopen voor de gedesillusioneerde en inmiddels invalide officier. Von Stauffenberg staat dan ook op uit zijn ziekenhuisbed als verzetsstrijder.

Met een zwart ooglapje en een ernstige uitdrukking op zijn gezicht verlaat Von Stauffenberg het hospitaal. Hij twijfelt niet langer: Adolf Hitler moet worden gedood, anders loopt het slecht af met het Duitse rijk.

Zoals Claus von Stauffenberg na zijn verblijf in het ziekenhuis schrijft in een brief aan zijn vrouw Nina von Lerchenfeld:

‘Ik heb het gevoel dat ik iets moet doen om het rijk te redden. Ik zal de kinderen en vrouwen van de gesneuvelde soldaten nooit in de ogen kunnen kijken als ik niet alles doe om dit zinloze bloedvergieten te voorkomen.’

Claus von Stauffenberg kwam op 15 november 1907 nog net niet ter wereld in officiersuniform.

Zijn vader was hofmaarschalk van de koning van Württemberg en zijn moeder, een telg van een Pruisisch officiersgeslacht, was hofdame van de koningin.

Het gezin Von Stauffenberg woonde op de tweede verdieping van het Oude Kasteel in Stuttgart, waar de koninklijke familie van Württemberg resideerde tot de Eerste Wereldoorlog uitbrak en de Duitse monarchie in 1918 werd ontbonden om plaats te maken voor de nieuwe Weimarrepubliek.

Vanaf zijn 13e ging Claus von Stauffenberg naar het Eberhard-Ludwigs-Gymnasium in Stuttgart. Op de muren prijkte de zin Dulce et decorum est pro patria mori – het is mooi en eervol om te sterven voor het vaderland. Dit motto lag Von Stauffenberg zijn hele leven na aan het hart.

Als jonge man droomde Claus von Stauffenberg ervan architectuur te studeren of professioneel cellist te worden. Maar in 1926 liet hij zijn plannen voor een academische carrière varen en sloot hij zich aan bij het 17e Ruiter- en Cavalerieregiment van Bamberg, waar zijn familie een lange staat van dienst had.

Von Stauffenberg ontmoette er de dichter Stefan George. In zijn werk Das neue Reich uit 1928 beschrijft George een nieuw soort samenleving, geregeerd door een hiërarchische aristocratie en geleid door een wijze en charismatische Führer.

Deze politieke ideologie was de jonge Von Stauffenberg op het lijf geschreven. Net als veel andere Duitse aristocraten had hij een broertje dood aan de Weimarrepubliek.

Volgens Von Stauffenberg moest Duitsland de ketenen van het Verdrag van Versailles van zich afschudden en een eind maken aan de herstelbetalingen, die het ooit zo sterke land in een schuldenspiraal hadden gestort.

Toen de charismatische Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam, hoopte Claus von Stauffenberg dat de nieuwe leider Duitsland weer groot kon maken.

Von Stauffenberg werd nooit lid van de nazipartij, maar net als de overgrote meerderheid van de Duitsers steunde hij de nazileider wel.

Volgens Von Stauffenbergs regimentscommandant Hans Walzer was de jonge patriot een aanwinst voor het sterk groeiende leger van het Derde Rijk. In een brief beschreef Walzer zijn kersverse luitenant in gloedvolle bewoordingen:

‘Hij (Von Stauffenberg, red.) is een betrouwbaar en onafhankelijk karakter met een eigen wil en oordeelsvermogen. Hij heeft een briljant intellect en beschikt over uitstekende tactische en technische vaardigheden.’

Zowel privé als onder zijn collega’s in het leger stond Claus von Stauffenberg bekend als een uiterst charmante en welbespraakte man die makkelijk vrienden maakte.

Hij was goed thuis in de Duitse cultuur en literatuur, zag er knap en ‘arisch’ uit en was een vurige patriot. Een rolmodel dus voor de nieuwe generatie die Duitsland volgens de nazi’s moest herbouwen.

In 1939 was Von Stauffenberg van de partij toen Duitsland Polen binnenviel, en hoewel hij het jaar daarvoor, in november 1938, het geweld tegen joden door de nazi’s tijdens de Kristallnacht had veroordeeld, was enig racisme de jonge officier blijkbaar niet vreemd. In een brief aan zijn vrouw schreef Von Stauffenberg over de Polen:

‘De bevolking is een stelletje ongeregeld, veel joden en veel mensen van gemengd ras. Een volk dat zich alleen prettig voelt onder de knoet. Het is van groot belang om te beginnen met een systematische kolonisatie van Polen. Maar ik ben ook niet bang dat dat niet zal gebeuren.’

Van 1939 tot 1941 was Von Stauffenberg een gehoorzame officier die het beleid van de nazi’s volgde.

Maar toen Adolf Hitler zichzelf eind 1941 tot opperbevelhebber benoemde, begon Von Stauffenbergs enthousiasme voor de Führer te bekoelen.

Von Stauffenberg nam deel aan de invasie van de Sovjet-Unie in 1941, maar moest inzien dat Hitler zich misrekend had.

In de winter van 1941 lanceerde het Rode Leger een tegenoffensief, waardoor de Duitse blitzkrieg vastliep en er een langdurige strijd op leven en dood uitbrak tussen de grootmachten.

‘Stalingrad is, voor zover ik kan zien, nog niet verloren, maar toont een leiderschap dat, als het niet verandert, ongetwijfeld zal leiden tot de grootste ramp van de hele oorlog,’ zei Von Stauffenberg in 1942.

Hij was geschrokken van berichten over duizenden Duitse soldaten die in de Russische winter doodvroren omdat Hitler weigerde te erkennen dat de oorlog aan het Oostfront langer duurde dan gepland.

Na de luchtaanval bij Mezzouna in Tunesië in 1943, waarbij Von Stauffenberg gewond raakte, wist de gedesillusioneerde officier het zeker: Hitler stond de toekomst van Duitsland in de weg.

Zodra de dictator uit beeld was, moest de Wehrmacht de controle over het land overnemen, vond Von Stauffenberg. Hij had gezien hoe een zwakke democratie (de Weimarrepubliek) Duitsland onherstelbare schade kon toebrengen.

Volgens Von Stauffenberg moest er een autoritaire regeringsvorm komen waarin het leger de dienst uitmaakte, zoals in het voormalige keizerrijk.

Als hij zijn zin had gekregen, zou Duitsland waarschijnlijk een militaire dictatuur zijn geworden.

Toen Claus von Stauffenberg uit het ziekenhuis was, werd hij benaderd door Henning von Tresckow, een officier van het reserveleger die Hitler ook uit de weg wilde ruimen.

Von Tresckow stelde Von Stauffenberg voor aan generaal Friedrich Olbricht, de leider van een kleine kring van anti-nazi’s in het leger. Samen begonnen ze de moord op Hitler te plannen.

‘Het gaat niet langer om de Führer, noch om het vaderland of om mijn vrouw en vier kinderen, maar het gaat om het hele Duitse volk,’ schreef Claus von Stauffenberg.

Onder de naam Operatie Walküre wilden de opstandige officieren Hitler ombrengen door een bom te plaatsen in diens hoofdkwartier, de Wolfsschanze.

Zodra Hitler dood was, zouden de officieren de staat van beleg afkondigen, waardoor het leger de macht kon grijpen. Soldaten zouden de SS en de politie ontwapenen en ministers en partijleiders in hechtenis nemen om zo het naziregime uit te schakelen.

Op 1 juli 1944 vielen de laatste stukjes van Operatie Walküre op hun plaats.

Claus von Stauffenberg kreeg de rang van kolonel en werd stafchef van het reserveleger, wat hem toegang gaf tot militaire besprekingen met Hitler in de Wolfsschanze.

Op 20 juli woonde Von Stauffenberg een overleg bij met Hitler en andere nazikopstukken. Hij had een koffer bij zich met een tijdbom.

Op een bepaald moment zette Von Stauffenberg de koffer onder de eikenhouten tafel in de vergaderruimte, op een paar meter afstand van Hitler.

Von Stauffenberg verliet het vertrek, en kort daarna ging de bom af. Hitler stond met zijn bovenlichaam over de tafel gebogen en werd afgeschermd van de explosie door een massief eikenhouten tafelpoot.

De Führer kwam er met een paar schrammen vanaf, maar vier officieren werden gedood en 20 anderen raakten gewond. Operatie Walküre was mislukt, en later die dag werden Von Stauffenberg en zijn kompanen gearresteerd.

‘De kring van deze verraders is extreem klein. Ze hebben niets te maken met de Duitse Wehrmacht en het Duitse leger. Het is een zeer kleine verzameling criminele elementen, die nu zonder genade zullen worden uitgeroeid,’ zei Hitler na de aanslag tegen het Duitse volk.

Op 21 juli 1944 werd Claus von Stauffenberg op 36-jarige leeftijd voor een vuurpeloton gebracht. Hij liet zijn vrouw Nina en hun vijf kinderen achter.

Von Stauffenberg was zijn leven lang een patriot geweest en bleef dat tot het laatst. Zijn laatste woorden waren: ‘Leve het vaderland.’