178 bommenwerpers vlogen in Duitse val

Zoiets hebben de Amerikanen nog nooit meegemaakt Het hele gebied rond Ploiești ligt bezaaid met verborgen geschut.

Wanhopig vuurt Kane alle 2400 kogels af van de mitrailleur in de neus van zijn B-24. De navigator naast hem zit tot zijn knieën in de patroonhulzen.

‘Je hebt alle munitie opgebruikt!’ roept de navigator boos.

Zeven van de negen bommenwerpers die voorop vliegen in de groep van Kane worden geraakt door het geschut. Maar de toestellen weten in de lucht te blijven en gaan door naar de raffinaderijen.

De schoorstenen van hun doelwit, het complex Astra Română met de codenaam White 4, zijn bijna niet te zien in de zwarte rookwolken die op deze 1 augustus 1943 opstijgen uit Ploiești.

Kanes groep moet het donker in vliegen. De piloten kunnen niet opgeven, want de luchtaanval – een van de meest gewaagde van de Tweede Wereldoorlog – kan de strijd beslissen. Zonder olie uit Roemenië zal een groot deel van Hitlers oorlogsmachine stilvallen.

Maar in het diepste geheim hebben de Duitsers Ploiești zwaar versterkt. In 1943 is het oliecomplex een fort vol verborgen geschut.

Zoals een bemanningslid het later beschreef:

‘We gingen door de poort van de hel.’

Olievelden waren Hitlers levenslijn

In de zomer van 1943 stond de oorlog op het punt zijn vierde jaar in te gaan. Adolf Hitler boekte geen overwinningen meer, en zijn hoop om Stalins olie in de Kaukasus te veroveren was al in duigen gevallen.

Daarom waren de nazi’s meer dan ooit afhankelijk van de Roemeense olie uit de raffinaderijen van Ploiești, 80 kilometer ten noorden van Boekarest.

De geallieerden wisten hoe belangrijk de Roemeense olie was en schatten in dat een luchtaanval de oorlog met zeker zes maanden zou kunnen bekorten. Daarom was Ploiești halverwege 1943 een hoofddoelwit.

Vanwege het Duitse luchtafweergeschut in West- en Centraal-Europa was een aanval vanuit Engeland uitgesloten. Maar vanaf bases in Benghazi in Libië konden Amerikaanse bommenwerpers als de B-24 de 4000 kilometer naar Ploiești afleggen en weer terugkeren.

De missie, Operatie Tidal Wave, zou gevlogen worden door 178 toestellen, die brandbommen en zware bommen van 250 en 500 kilo aan boord hadden. En voor het eerst zouden de B-24’s vanaf zeer geringe hoogte bombarderen.

Dat moest voorkomen dat ze gespot werden door de Duitse radar, en bovendien zouden de in totaal vijf groepen die de zeven raffinaderijen van Ploiești moesten aanvallen, beter doel treffen als ze laag vlogen.

Naar schatting zouden door deze tactiek drie keer zo veel vliegtuigen verloren gaan. Maar de leider van de aanval, generaal Lewis Brereton, vond het een geweldig idee.

‘Hij gaf zelf toe dat hij zich had laten meeslepen door de grootsheid van het plan,’ vertelde een bemanningslid van de groep van John Kane.

In de Libische woestijn bouwde de genie het gebied rond Ploiești in het klein na, zodat de 1753 bemanningsleden konden oefenen.

‘We trainden net zo lang tot we in onze slaap konden bombarderen,’ merkte een deelnemer op.

Ondanks de zorgvuldige planning was er één ding waarover de Amerikanen in het duister tastten: de verdediging van Ploiești.

Duits genie verdedigt Ploiești

In Roemenië was de Duitse generaal Alfred Gerstenberg al drie jaar bezig om Ploiești voor te bereiden op luchtaanvallen. Hij was bevriend met de baas van de Luftwaffe, Hermann Göring.

De twee hadden in de Eerste Wereldoorlog samen gevlogen, en Gerstenberg had veel verstand van luchtverdediging. In 1940 werd hij in Roemenië gestationeerd om de verdediging van Ploiești te perfectioneren.

Als eerste zette hij alle mogelijke spionnen de stad uit, waarna hij het gebied hermetisch afsloot om pottenkijkers buiten de deur te houden. Gerstenbergs enige connectie in Berlijn was Göring, maar dat was voldoende.

Zo wist de generaal de beste mensen van de Luftwaffe naar Ploiești te krijgen, onder wie veel technische experts. In 1943 bevonden zich 75.000 personeelsleden van de Duitse luchtmacht in Roemenië.

Met hun hulp installeerde Gerstenberg radars rond Ploiești en op de Balkan, waar hij ook een systeem van luchtwaarnemers opzette. Daarnaast stelde de onvermoeibare generaal meer dan 40 batterijen met 237 stuks luchtafweergeschut op rond Ploiești.

Ook werden er honderden mitrailleurstellingen gebouwd, verborgen in nephooibergen, huizen en kerktorens.

Ondertussen gingen de geallieerden ervan uit dat Ploiești over hoogstens 100 stuks luchtafweergeschut beschikte, en dat die bemand werden door middelmatig Roemeens personeel.

In werkelijkheid werd 80 procent van het geschut bediend door goed getrainde Duitse soldaten, die dagelijks uitgebreid oefenden onder Gerstenberg. Mannen die mopperden, liepen kans om linea recta naar het Oostfront te worden gestuurd: de trein daarheen kwam door Ploiești.

Verder verzamelde Gerstenberg ruim 100 Duitse en Roemeense gevechtsvliegtuigen op bases rond de raffinaderijen. Ploiești was dus één grote val voor geallieerde piloten die het waagden het gebied aan te vallen.

Luchtvloot valt uiteen

Op 1 augustus 1943 omstreeks 4.00 uur ’s ochtends stegen de bommenwerpers op van hun basis in Libië, en al snel vloog de armada boven de Middellandse Zee. Negen van de 178 toestellen moesten al vroeg rechtsomkeert maken wegens technische problemen.

Bij Korfoe begon het vliegtuig met de radionaam Wongo Wongo uit groep 376, de voorste van de luchtvloot, plotseling hevig te slingeren in de lucht. De andere toestellen moesten scherpe bochten maken om het te ontwijken.

Luitenant John Kane zag het gebeuren vanuit groep 98, die erachter vloog:

‘Het vliegtuig stortte in zee en explodeerde in een zwarte wolk. We keken verbijsterd toe en zagen hoe groep 376 uit elkaar viel. De toestellen gingen alle kanten op.’

Groep 376 wist weer bij elkaar te komen, maar toen de luchtvloot de Joegoslavische bergen bereikte, raakten de twee voorste groepen, 376 en 93, de overige drie kwijt.

Omdat de vijf formaties radiostilte moesten betrachten, vonden ze elkaar niet meer terug. Het gevolg was dat de drie laatste ver achterop waren geraakt toen de aanval begon.

Een verrassing was de operatie toch al niet meer, want al rond 10.00 uur werden de Duitsers getipt door radarstations in Servië en Bulgarije en wisten ze hoe laat het was.

Toen observatieposten in de Transsylvaanse Alpen een uur later ook melding maakten van de luchtvloot, wist Gerstenberg in Roemenië zeker dat er een grootschalige aanval op Ploiești aan zat te komen.

De Amerikanen zouden een warm onthaal krijgen.

Chaos boven Roemenië

In het luchtruim boven Roemenië brak er opnieuw totale verwarring uit in groep 376 toen de commandant, Keith Compton, te vroeg van koers veranderde. Bij het dorp Florești had hij een bocht moeten inzetten naar Ploiești, maar dat deed hij al boven de stad Târgoviște. De andere toestellen volgden hem.

Eén vliegtuig in de formatie van Compton ontdekte de fout echter, en piloot John Palm stuurde zijn B-24 terug naar Ploiești. In zijn eentje scheerde hij over bomen, heggen en telefoonpalen, tot hij, als eerste Amerikaanse vliegtuig, op het vijandelijke geschut stuitte.

Een 20mm-granaat boorde zich in het toestel en doodde een bemanningslid.

In een poging zijn vliegtuig in de lucht te houden en te ontkomen, gaf John Palm opdracht om de zware bommen te laten vallen. Maar de Duitse Messerschmitt-piloot Hans-Wilhelm Schöpper had hem in het vizier.

‘Ik vloog maar 40 meter achter hem. Ik viel van achteren aan en schoot zijn rechtervleugel in brand,’ vertelde Schöpper.

Korte tijd later stortte de bommenwerper neer. Palm en een paar anderen overleefden het.

Intussen had Compton door dat hij niet op Ploiești afkoerste. Zijn groep van 28 vliegtuigen die als eerste hadden moeten aanvallen, moest nu een grote boog maken om een nieuwe poging te doen.

‘We zijn van de route af. Bommen los!’ riep Compton over de radio.

Vliegtuigen vallen lukraak aan

Groep 93, onder leiding van luitenant Baker, was de groep van Compton gevolgd. Baker ontdekte de navigatiefout, en na zes minuten dirigeerde hij zijn 37 bommenwerpers terug naar Ploiești.

Vanwege de nieuwe koers moest de groep over de stad Ploiești vliegen om het doelwit te bereiken. Maar vanaf bijna elk dak werden de laagvliegende toestellen beschoten. Daarom zochten de bemanningen intuïtief naar nieuwe doelwitten.

Het gevolg was dat de piloten kriskras door elkaar vlogen op zoek naar raffinaderijen om te bombarderen, terwijl de granaten overal om hen heen ontploften.

Hell’s Wench, het toestel van Baker, was een van de eerste die door een flakbatterij in een vliegende vuurbal werden veranderd.

‘De cockpit stond in lichterlaaie,’ aldus een bemanningslid van een bommenwerper in de buurt.

Een ander vliegtuig werd zo hevig onder vuur genomen dat het in tweeën brak en neerstortte in een dorp buiten Ploiești.

De meest tragische crash vond plaats toen een B-24 werd beschoten door de Roemeense jachtpiloot Carol Anastasescu. Het 30 ton zware toestel stortte neer op een vrouwengevangenis, waar 61 burgers omkwamen.

Vervolgens viel de Roemeen een andere bommenwerper aan, die zich fel verdedigde. Anastasescu’s vliegtuig werd in brand geschoten, maar hij vloog te laag om zijn schietstoel te kunnen gebruiken.

Toen hij een eenzame bommenwerper zag, nam hij een besluit: ‘Ik wilde snel een einde maken aan de ondraaglijke pijn.’

Vastberaden boorde hij zijn vliegtuig in de B-24:

‘Ik voelde een vreselijke hitte, en dat was dat.’

Bij de botsing werd Anastasescu uit de cockpit geslingerd, en hij viel zo’n 50 meter naar beneden. Uren later werd hij gevonden in een berg veevoer – in leven.

Kane vliegt inferno binnen

Aan boord van de Hail Columbia zag de commandant van groep 98, John Kane, hoe groot de chaos was boven Ploiești. De verdwaalde groep 93 had al delen van het doelwit gebombardeerd dat Kane moest aanvallen.

Laag boven de grond kwamen de toestellen van groep 98 en 44 gevaarlijk dicht bij elkaar. De Amerikanen werden zwaar onder vuur genomen.

‘Alles op de grond kwam omhoog en bestookte ons,’ vertelde Kane.

Het ergst waren de beschietingen door een trein met luchtafweergeschut. Aan het hoofd van de formatie voerde Kane de snelheid op, en om 12.12 uur zat hij boven Ploiești, dat wel een uitbarstende vulkaan leek.

‘We wisten dat het een ramp was. Maar we vlogen er rechtstreeks in,’ zei Kanes navigator Norman Whalen.

Kane vloog dwars door zwarte rookwolken, net zo lang tot het oliecomplex Astra Română plotseling zichtbaar werd.

De piloot zat zo laag dat de explosie van bommen van een ander vliegtuig de Hail Columbia door elkaar schudde. De vlammen drongen de cabine binnen en verschroeiden het haar op Kanes arm.

‘Motor nummer vier is geraakt,’ meldde de copiloot.

Op de kracht van drie motoren dirigeerde Kane zijn toestel naar Astra Română, en om 12.13 uur liet hij zijn 1000-ponder op het doelwit vallen.

Terwijl Kane klom, werd de B-24 naast hem geraakt door een granaat, waarna hij tegen een sperballon vloog. De rechtervleugel werd eraf gescheurd, en het vliegtuig stortte neer op de raffinaderij.

Van alle kanten kwamen er nu vliegtuigen naar Ploiești. De Duitse generaal Gerstenberg, die zich midden in de stad bevond, nam aan dat de Amerikanen het zo hadden gepland en was onder de indruk van de geavanceerde aanvalsstrategie.

Een aantal toestellen botste echter op elkaar. Luitenant Patch van Kanes groep raakte op een haar na een andere bommenwerper, die was getroffen. Hij stortte zo dicht bij Patch neer dat ‘de munitie als popcorn ontplofte in de zwarte, met rook gevulde cockpit’.

14 van de vliegtuigen van Kanes groep werden neergehaald boven het olierijke gebied. De Amerikanen wisten wel 50 bommen op het doelwit te gooien voor ze weer boven de maïsvelden klommen.

‘We verlieten het doelwit zo laag dat onze staartschutter geroosterde maïskolven kon eten,’ grapte een bemanningslid op de terugweg.

Ze waren echter nog niet veilig thuis.

Jagers gaan achter Amerikanen aan

Rond 12.20 uur lieten de laatste vliegtuigen hun bommen vallen op Ploiești. Zo ook de verdwaalde groep van Compton, die lukraak doelwitten had gebombardeerd. Toch waren er in nog geen half uur 500 bommen op het gebied gevallen. Overal waren vlammen en rook te zien.

Veel vliegtuigen waren zwaar gehavend. Motoren waren eraf gevallen, rompen waren doorboord en vleugels waren kapotgeschoten. En ze werden op de hielen gezeten.

De trage bommenwerpers werden ingehaald door razendsnelle Messerschmitts en Roemeense IAR-jachtvliegtuigen. Een van de piloten was de Roemeen Ioan Bârlădeanu, die een groot aantal toestellen van groep 44 in het oog kreeg.

‘Het leek wel alsof ik er honderden voor me had. Ik had nog nooit zo’n grote formatie gezien,’ zei hij.

‘Ik drukte op de vuurknop tot mijn hand pijn deed. Eén aanhoudend salvo. Ik zag de explosie bij de motor, en hij begon vuur en rook te spuwen. Hij vloog nog een paar seconden, tot hij snelheid verloor en neerstortte. Mijn God, ik was overweldigd,’ aldus de Roemeense piloot.

De vliegers van de Luftwaffe hadden meer ervaring. Kane was al een motor kwijtgeraakt en voelde zich ‘als een kreupele vis op de vlucht voor een haai’ toen zijn Hail Columbia op twee Messerschmitts stuitte:

‘De jagers kleefden aan ons als slakken aan een boomstam. We werden doorzeefd met kogels.’

De staartschutter verdedigde zijn maten met alles wat hij had, en tot hun opluchting verdwenen de jagers plotseling. Maar nu was er nog een motor kapot, de rechtervleugel was verwoest en twee propellers waren beschadigd.

Kane wist dat hij Libië niet meer kon bereiken.

B-24’s komen niet thuis

Kane was bij lange na niet de enige die Noord-Afrika niet zou halen. Veel piloten meldden via de radio dat ze in de problemen zaten. De leider van groep 98 had een duidelijke boodschap.

‘Kane hier. Iedereen die geraakt is, moet naar Turkije,’ klonk het via de radio.

De Hail Columbia bereikte korte tijd later de bergen van de Balkan in Bulgarije. De mannen hielden hun adem in toen ze de bergtoppen ternauwernood wisten te ontwijken.

‘Ik zweer dat ik de buik over de berg hoorde schrapen,’ riep de staartschutter.

Al snel vlogen ze boven Turkije, waar zeven piloten een noodlanding maakten.

Om gevangenschap te voorkomen, hielden Kane en zijn bemanning de Hail Columbia met veel pijn en moeite in de lucht tot ze boven Cyprus zaten. De mannen hadden een restje brandstof gevonden in een tank in het laadruim – net genoeg voor het extra half uur.

12 vliegtuigen landden op Cyprus. Zeven andere kwamen op Malta terecht, terwijl negen kisten op Sicilië aan de grond werden gezet. Eentje had zo laag gevlogen boven Ploiești dat er een korenaar aan het bomluik was blijven hangen. In een ander toestel zaten 376 kogelgaten.

Slechts 88 bommenwerpers haalden de thuisbasis in Libië.

Daar bleven veel stoelen onbezet bij het avondeten. Er waren 54 vliegtuigen verloren gegaan, en 208 bemanningsleden waren gevangengenomen. 308 mannen waren gesneuveld.

Hun afscheidsbrieven werden naar het thuisfront gestuurd. Er was een hoge prijs betaald voor de luchtaanval op Ploiești.

Later bleek dat er zo veel reservecapaciteit was dat de productie van olie voor Hitlers oorlogsmachine nauwelijks daalde.

De aanval was wel een opsteker voor de U.S. Air Force. Heel Europa had het over de helden die hadden bewezen dat Amerikaanse bommenwerpers van heel dichtbij konden aanvallen en zo, bij wijze van uitzondering, duizenden burgerslachtoffers hadden voorkomen.