De strijd was verloren. Generaal Murakami Yoshiteru liep over de verdedigingsmuur. Hij zag hoe de keizerlijke prins Morinaga de vrijheid tegemoet reed.
Vlak daarvoor had de prins zijn wapenuitrusting uitgetrokken, zodat hij kon ontsnappen zonder herkend te worden. En daar stond Yoshiteru, gekleed in Morinaga’s uitrusting vol keizerlijke symbolen en insignes. Het enige wat hij kon doen, was de prins zoveel mogelijk tijd geven om te ontsnappen.
Prins Morinaga verdween achter de horizon, ver weg van het kamp. Het was tijd. Yoshiteru ging naar beneden, waar de laatste soldaten wanhopig probeerden om zich staande te houden.
Als de vijand erachter zou komen dat de prins gevlucht was, zouden ze direct troepen achter hem aan sturen.
Maar Yoshiteru had nog een laatste afleidingsmanoeuvre. Door de uitrusting die hij droeg, was er daarbeneden niemand die kon zien dat hij niet de echte prins was. Nu zou hij zoveel mogelijk chaos proberen te creëren.
Terwijl hij de luide stem van de prins zo goed mogelijk nadeed, riep Yoshiteru naar de vijandelijke troepen:
‘Ik, nakomeling van de godin Amaterasu Oomokami, tweede zoon van keizer Go-Daigo, de 95e keizer na Jimmu, prins van de eerste rang, ben afgezet door een opstandige minister. Om mijn wraak in de hel veilig te stellen, pleeg ik nu zelfmoord. Kijk mij aan: ik zal jullie voorbeeld zijn wanneer jullie, als deze oorlog is afgelopen, zelf gedwongen worden om jullie buik open te snijden!’
Met deze woorden trok Yoshiteru zijn wapenuitrusting uit. Alleen nog gekleed in zijn zijden broek, trok hij zijn zwaard.
Iedereen keek naar hem. Hij hield het koude staal tegen zijn maag en stak het zwaard door zijn blote huid. In één beweging sneed hij zijn buik open.
Vervolgens stak hij zijn handen in zijn buikholte, trok de ingewanden eruit en gooide ze naar de soldaten die beneden stonden te kijken. Opnieuw trok Yoshiteru zijn zwaard, plaatste het met een laatste, geforceerde glimlach in zijn mond en liet zich voorover vallen. Hij was dood.
Alle vijandelijke soldaten waren ervan overtuigd dat het prins Morinaga was die zojuist een einde aan zijn leven had gemaakt, en iedereen wilde zijn hoofd meenemen naar de legerleiding – als bewijs dat hij echt dood was.
Maar wat niemand wist, was dat de echte prins al lang gevlucht was.
Zo vertelt een Japans verhaal over Murakami Yoshiteru die in 1333 seppuku pleegde. Hij was echter de eerste noch de laatste die voor de eervolle zelfmoord koos.
Wat was seppuku?
Seppuku, ook harakiri genoemd, betekent letterlijk ‘de buik opensnijden’.
Hiervoor zijn in de loop van de geschiedenis veel verschillende wapens gebruikt. Bijvoorbeeld het klassieke samoeraizwaard, de katana, of het wat kortere wakizashi-zwaard.
Later werd de eervolle zelfmoord standaard uitgevoerd met het kortere mes tantō.
Seppuku wordt ook wel omschreven als de meest pijnlijke manier om zelfmoord te plegen. Als je maag wordt opengesneden, kan het namelijk nog uren duren voordat je uiteindelijk sterft.
En alhoewel seppuku bedoeld was om het uithoudingsvermogen en de kracht van een samoerai te bewijzen, werden er wel methodes ingevoerd om het lijden te verkorten.
Hoe wordt seppuku uitgevoerd?
In het begin pleegden samoerai seppuku zonder hulp van anderen.
Nadat ze hun buik hadden opengesneden met een mes of zwaard, brachten ze het zwaard naar hun hoofd – meestal het voorhoofd of de mond – waarna ze zich voorover op het zwaard lieten vallen, als een soort genadeslag.
Tot aan het allerlaatste moment moesten samoerai moedig en sterk blijven, en hun vijanden verachten – zoals blijkt uit het voorbeeld hierboven.
Het was dus heel belangrijk dat ze niet schreeuwden van de pijn, maar zichzelf tot aan het allerlaatste moment onder controle hadden.
Was seppuku zelfmoord of straf?
Vanaf het jaar 1600 ontstond er een hele ceremonie rondom seppuku.
Tot dan was seppuku een kans om eervol te sterven als je iets schandelijks had gedaan, maar nu werd de traditionele zelfmoord een eervolle doodstraf voor samoerai.
Het ritueel van seppuku werd dan ook flink veranderd en gestandaardiseerd. Zo werd er bijvoorbeeld een secondant geïntroduceerd die de genadestoot moest geven.
De samoerai die seppuku zou begaan, werd gekleed in een witte kimono, kreeg een laatste maaltijd en proostte met zijn secondant met een beker sake. Vaak schreef hij ook eerst een overlijdensgedicht.
Vervolgens ontblootte de samoerai zijn buik, vouwde een lapje stof om het midden van het lemmet van zijn tantō-zwaard, stak het mes in zijn buik en sneed deze van links naar rechts open.
Vervolgens boog hij het hoofd, waarop de secondant hem met een nauwkeurige slag van zijn katana onthoofdde. De kunst hierbij was om hem niet helemaal te onthoofden, maar een stukje huid over te laten, zodat het hoofd niet op de grond viel, maar in de schoot van de overledene terechtkwam.
Waarom pleegden samoerai seppuku?
Er waren een aantal redenen om voor seppuku te kiezen.
Zo kwam het regelmatig voor dat machtige samoerai op het slagveld seppuku pleegden als de strijd verloren was. In tegenstelling tot wat wij in Europa deden, werden er in Japan bijna nooit gijzelaars genomen om losgeld te eisen. Samoerai die gevangen waren genomen, werden meestal direct na de veldslag gedood, en vaak op een gruwelijke manier.
Ook werd seppuku als doodstraf gebruikt. Deze methode was vernederend dan onthoofding of ophanging – die vooral gebruikt werden bij criminelen.
Zo konden samoerai met opgeheven hoofd de dood in de ogen kijken, voordat ze het mes in hun buik staken.
Ze kozen vaak voor seppuku om te voorkomen dat ze gemarteld, vernederd en geëxecuteerd zouden worden.
Het stelde ook de erfenis van de nabestaanden veilig, want terechtgestelde misdadigers raakten hun bezittingen kwijt. De familie van geëxecuteerde krijgsgevangenen werd niet gecompenseerd voor het verlies, wat verder wel gebruikelijk was.
Sommige criminele samoerai begingen ook een soort ‘preventieve’ zelfmoord, om te voorkomen dat ze geëxecuteerd zouden worden.
Zo konden ze hun erfenis veiligstellen – als ze geëxecuteerd zouden worden, werden namelijk al hun bezittingen geconfisqueerd. En de familieleden van geëxecuteerde krijgsgevangenen kregen geen compensatie, die ze wel kregen als de gevangene seppuku had gepleegd.
Ook pleegden samoerai vaak seppuku na het overlijden van hun meester; als teken van loyaliteit, of omdat hun enige inkomstenbron was verdwenen en ze zonder hem niet konden overleven.
De rituele zelfmoord verdween na het einde van de 19e eeuw, toen de samoerai werden afgeschaft en Japan een grootschalige modernisering onderging.