Hij verzorgt zijn tuin en geniet van zijn pensioen in een witgepleisterd huisje aan de rand van Leipzig. Maar de ogenschijnlijk gewone en broze bejaarde herbergt een duister geheim.
Dat vermoedt de openbaar aanklager in Berlijn althans, die de 79-jarige Manfred N. beschouwt als een ijskoude Stasi-moordenaar. 49 jaar geleden zou hij de 38-jarige Pool Czeslaw Kukuczka in de rug hebben geschoten bij de grensovergang Bahnhof Friedrichstrasse in Berlijn. Nu wordt hij beschuldigd van moord.
Manfred N. praat niet met journalisten, maar Duitse krant Bild Zeitung sprak met zijn vrouw.
‘Ik zou er 100 flessen champagne om verwedden dat hij zal worden vrijgesproken. Als er één ding is waar ik zeker van ben, dan is het wel dat mijn man geen moordenaar is! Alles zal worden opgehelderd.’ En ze vervolgt: ‘Ons is aangeraden om niet over de zaak te praten.’
Op naar de vrijheid met een bom
Manfred N. was 31 jaar oud ten tijde van het misdrijf en werkte voor de Stasi – Departement 6 van het Ministerie van Staatsveiligheid – als verantwoordelijke voor paspoortcontrole en toerisme.
Volgens de aanklacht verscheen Kukuczka op de Poolse ambassade in Oost-Berlijn met een bom op zijn buik om een reis naar West-Berlijn af te dwingen. De chantageactie ging aanvankelijk goed. De Poolse burger kreeg zijn zin en werd door een Stasi-medewerker voorzien van reisdocumenten, een visum en een uitreiskaart.
Kukuczka werd vervolgens begeleid naar de sectorovergang op het station Friedrichstrasse.
Czeslaw Kukuczka was lang niet de enige die door de Stasi werd vermoord. Geschiedkundigen kennen zeker 70 bevestigde gevallen. De Stasi gebruikte vaak gif of saboteerde de remmen van auto’s.
Maar het was een schijnbeweging. Manfred N. kreeg volgens de aanklacht de opdracht om Kukuczka ‘uit te schakelen’. Nadat die op 29 maart 1974 ’s middags door de grenscontrole op het station was gekomen, werd het plan uitgevoerd.
‘Terwijl de man onbekommerd passeerde, werd hij op 2 meter afstand in de rug geschoten door een burger met een donkere jas en zonnebril,’ meldden getuigen later.
Volgens het oorspronkelijke Stasi-rapport over de zaak slaagden de ‘operatieve krachten’ erin om Kukuczka rond 15.00 uur uit te schakelen ‘zonder veel aandacht te trekken van andere reizigers’. Zes dagen na Kukuczka’s dood werd in een Stasi-rapport opgemerkt dat hij twee grenswachten had bedreigd met een wapen.
Rechtbank bepaalt of de zaak wordt voortgezet
Na de schoten werd de zwaargewonde Kukuczka naar het Stasi-gevangenisziekenhuis in Berlijn gebracht. Hij werd om 18.32 uur dood verklaard.
Kukuczka was naar Oost-Berlijn gekomen om naar het Westen te vluchten. Als brandweerman in Polen was zijn inkomen ontoereikend om zijn vrouw en drie kinderen te onderhouden. Zijn vrouw wist niets van zijn vluchtplannen en tientallen jaren lang had de familie geen idee of – en hoe – hij was gestorven.
De rechtbank in Berlijn zal nu beslissen of de aanklacht overeind blijft. Er zijn twijfels over de aard van de misdaad.
Volgens het Openbaar Ministerie gaat het om moord met voorbedachten rade. Maar als de rechtbank besluit dat het doodslag was, zal de zaak worden geseponeerd omdat dergelijke zaken in Duitsland na 30 jaar zijn verjaard. De verdediging zal waarschijnlijk aanvoeren dat de Stasi de Pool moest elimineren omdat de dienst geloofde dat hij een bom bij zich had, aldus bild.de.