In april 1945 kwamen Amerikaanse en Russische soldaten elkaar tegen bij de Elbe in Duitsland. Ze vlogen elkaar in de armen en in de twee kampen heerste een jubelstemming nu de nazi’s eindelijk verslagen waren. De vreugde was echter van korte duur.
Beide partijen lapten de afspraken die in Jalta en Potsdam waren gemaakt aan hun laars, en in 1946 zei de Amerikaanse president Harry Truman: ‘Tenzij we Rusland bejegenen met ijzeren vuist en stevige taal, zal er nog een oorlog uitbreken.’
VIDEO – Truman lanceert zijn containmentpolitiek:
Al snel was de wereld in een kapitalistisch en een communistisch blok verdeeld. Ruim 40 jaar was de spanning tussen de grootmachten te snijden en waren ze verwikkeld in een enorme wapenwedloop.
Beide wilden ze de supermacht van de wereld worden, en hoewel het een paar keer kantje boord was, werd de Koude Oorlog gelukkig nooit warm.
Dit zijn zes redenen die dat verklaren:
1. KERNWAPENS
Kernwapens waren te erg
Toen de Sovjet-Unie in 1949 haar eerste kernproef uitvoerde, had de VS niet langer het monopolie op de atoombom en dreigde een kernoorlog.
De Amerikanen ontwikkelden de doctrine van ‘massale vergelding’: een aanval van de Sovjet-Unie zou een veel grotere reactie uitlokken.
Aan het eind van de Koude Oorlog hadden de VS en de Sovjet-Unie samen ruim 60.000 kernwapens.
Op die manier zou een oorlog in niemands belang zijn, omdat de verwoestingen zo omvangrijk zouden zijn dat geen van de partijen het zou overleven.
2. CUBACRISIS
Cubacrisis was een waarschuwing
In oktober 1962 plaatsten de Sovjets raketten die de VS konden raken op Cuba. Die werden uiteindelijk na een paar spannende dagen weggehaald, maar de wereld is nooit zo dicht bij een kernoorlog geweest.
De Cubacrisis brak uit toen Amerikaanse spionagevliegtuigen raketinstallaties ontdekten op het eiland.
Er werden een aantal technologische en diplomatieke maatregelen genomen om een herhaling te voorkomen. Zo kwam er een hotline tussen Washington en Moskou en gingen de twee landen voorzichtiger met elkaar om.
LEES OOK: Cubacrisis – 13 dagen op het randje van een kernoorlog
3. VREDESBEWEGINGEN
De wereld wilde geen oorlog
De constante oorlogsdreiging leidde tot een tegenbeweging die streed voor vrede en toenadering tussen de supermachten. In 1968 bereikte de vredesbeweging een hoogtepunt toen honderdduizenden mensen demonstreerden tegen de Amerikaanse oorlogshandelingen in Vietnam.
Vredesbewegingen beïnvloedden het openbare debat.
Vooral de hippiebeweging, waar ook veel beroemde kunstenaars zich toe rekenden, maakte zich sterk voor vrede en had aanhangers in de hele westerse wereld. De vele vredesactivisten bewerkstelligden dat de volkeren van het Westen gekant waren tegen nieuwe oorlogen.
4. BONDGENOOTSCHAPPEN
Allianties hielden grootmachten in balans
De meeste Europese landen waren lid van de NAVO, het westerse bondgenootschap, of het Warschaupact, de communistische alliantie.
Hierdoor zou elke aanval op een lidstaat automatisch tot de Derde Wereldoorlog leiden, wat niemand wilde. Daarom vielen de supermachten elkaar nooit rechtstreeks aan.
5. INDIVIDUELE BESLUITEN
Niemand was bereid op de knop te drukken
Het was een paar keer kantje boord, maar een oorlog werd afgewend toen de verantwoordelijken voor het afvuren van de kernwapens niet op de knop wilden drukken. Zo rinkelden op 26 september 1983 alle alarmbellen in een Russische militaire bunker.
Luitenant-kolonel Stanislav Petrov hield het hoofd koel en oordeelde dat het om een vals alarm moest gaan. Dit besluit redde de wereld van een kernoorlog.
Vele jaren later zei Petrov: ‘Ik was ervan overtuigd dat de Amerikanen een oorlogszuchtig volkje waren, maar niet suïcidaal. Ik herinner me dat ik dacht: zo’n grote idioot is nog niet geboren, zelfs niet in de VS.’
6. INDIRECTE OORLOGEN
In de derde wereld werd wel gevochten
Hoewel er nooit een grote oorlog uitbrak waarbij de VS, Europa en de Sovjet-Unie betrokken waren, heerste er wereldwijd geen vrede. In veel landen werden staatsgrepen gepleegd, vaak heimelijk gesteund door de VS of de Sovjet-Unie, zoals in Chili en Libanon. Vaak kregen plaatselijke legers steun van een van beide blokken.
Meer dan 250.000 Amerikaanse soldaten sneuvelden in de strijd tegen communisten.
De grootste oorlog van deze tijd was die in Vietnam, waar de Amerikanen 14 jaar lang vochten tegen door de Russen bewapende Noord-Vietnamezen.
Gedurende de hele Koude Oorlog woedden er in de derde wereld oorlogen. Het waren indirecte krachtmetingen tussen beide supermachten, die een rechtstreekse confrontatie niet aandurfden.