1. MACHTSWISSELING
VS werden leider van het Westen
Na de Tweede Wereldoorlog lag Europa er kapotgebombardeerd en verarmd bij, terwijl de VS floreerden. De oorlog was niet naar Amerika gekomen, en de wapenproductie had de industrie en economie een boost gegeven.
In de loop van de oorlog nam de industriële productie met 96 procent toe, en in 1945 maakten de VS meer dan de helft van alle industrieproducten ter wereld.
Intussen had de oorlog de kijk op de betrekkingen met Europa veranderd. Eerst hielden de Amerikanen zich het liefst afzijdig, maar nu zagen ze een hoofdrol in het naoorlogse Europa als noodzakelijk en wenselijk.
Terwijl Duitsland in puin lag en het Britse Rijk uit elkaar viel, namen de VS de rol van leider van het Westen op zich.
Hier kun je meer lezen over hoe de VS na de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste westerse natie werden.
2. WEDEROPBOUW
Amerikanen gaven geen wapenhulp
Na de Tweede Wereldoorlog waren de VS bereid de portemonnee te trekken om Europa weer op de been te helpen.
Er moesten stabiele – en Amerikagezinde – democratieën komen met een sterke economie, zodat de landen vreedzaam handel konden drijven en producten konden afnemen van de VS.
Ook wilden de Amerikanen voorkomen dat de Europese landen weer militair sterk werden. Minister van Financiën Henry Morgenthau stelde zelfs voor om de industrie van Duitsland plat te leggen en er een landbouwstaat van te maken.
Zo ver kwam het niet, maar de 13,3 miljard dollar (150 miljard euro nu) die via het Marshallplan naar Europa stroomde, had uitsluitend een civiele bestemming.
Het gevolg was dat de Europese economieën floreerden dankzij handel met de VS, maar in militair opzicht waren ze minder sterk dan voorheen en moesten ze steun zoeken bij de Amerikanen.
Lees hier meer over de betekenis van het Marshallplan voor het Amerikaanse leiderschap.
3. LAGE BEGROTINGEN
Den amerikanske præsident, Harry S. Truman, underskriver Atlantpagten den 24. august 1949 omgivet af repræsentanter fra medlemslandene.
Europa hield hand op de knip
Vanwege de gespannen verhoudingen tussen de VS en de Sovjet-Unie sloten de VS, Canada en tien Europese landen in 1949 het defensiepact NAVO.
Toen het communistische Noord-Korea in juni 1950 het Amerikagezinde Zuid-Korea binnenviel, zagen de VS dat als een nieuw voorbeeld van het oprukkende communisme.
Daarom verlegden de Amerikanen in Europa de nadruk van economische naar militaire ontwikkeling. Met een sterke defensie moest West-Europa een bolwerk tegen het communisme vormen.
De Europeanen waren er echter aan gewend dat de Amerikanen betaalden en wilden hun defensiebegrotingen niet verhogen.
Sindsdien ligt de Europese bijdrage aan de NAVO op een veel lager niveau dan de Amerikaanse. Zo bleef Europa afhankelijk van het Amerikaanse leger.
Lees hier meer over de ontwikkeling van de defensiebijdrage van de NAVO-landen.
4. PACIFISME
Pacifisme funest voor defensiebereidheid
In de jaren 1960 leidde de vrees voor een kernoorlog tot een sterke pacifistische beweging in Europa. Vredesbewegingen hielden grote betogingen tegen de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie.
Aan het eind van het decennium was de weerstand tegen de Amerikaanse oorlog in Vietnam een belangrijk element van de rebellie van de jeugd.
Ook hierna werd er op grote schaal gedemonstreerd voor ontwapening. Zo betoogden er in 1983 in het Londense Hyde Park 300.000 mensen tegen kernwapens.
De vredesbeweging sijpelde ook door in de politiek, en in veel parlementen werden pacifistische partijen gekozen, zoals de PSP in Nederland. Dit leidde tot lagere defensiebegrotingen, terwijl die van de VS bleef stijgen.
Hier lees je meer over de vredesbewegingen in Engeland en de rest van Europa.
5. WAPENIMPORT
Tyskland valgte i 1958 den amerikanske F-104 “Starfighter” som sit vigtigste kampfly. Her ses tyske piloter under træning i USA.
Europa werd afhankelijk van Amerikaanse wapens
Handel in oorlogstuig was een lucratieve business in de Koude Oorlog.
Zo leverde de verkoop van gevechtsvliegtuigen en marineschepen aan vooral Duitsland, Groot-Brittannië en Japan de Amerikanen gemiddeld 2 miljard dollar per jaar op.
Een van de Amerikaanse wapenexporteurs was vliegtuigbouwer Lockheed. Dit bedrijf boekte in 1966 een winst van maar liefst 58,9 miljoen dollar (circa 500 miljoen euro nu).
Wapenproducenten lobbyden op grote schaal om de export te verhogen.
Ook de Amerikaanse regering had echter belang bij de handel en stimuleerde de Europese landen economisch en politiek om Amerikaanse spullen te kopen.
Het was makkelijk voor de Europeanen om de Amerikaanse wapens te kunnen kopen, maar hierdoor ontstond er nooit een grootschalige eigen wapenindustrie en bleef Europa militair afhankelijk van de VS.
Lees hier meer over de Amerikaanse wapenindustrie.