Operatie Schoonzoon: Generaal Patton op een geheime, riskante missie
Op 26 maart 1945 stuurt de gevierde Amerikaanse generaal Patton zijn troepen op een geheime missie, die een afleidingsmanoeuvre heet te zijn, maar in feite Pattons schoonzoon moet bevrijden uit een Duits gevangenkamp. Twee bloedige dagen volgen.
Patton riskeerde ontslag als zijn superieuren erachter zouden komen wat het echte doel was van zijn commandotroepen.
Kapitein Abraham Baum kijkt vanaf een heuvel bezorgd neer op het dorp midden in nazi-Duitsland. Het is 27 maart 1945, zeven uur in de ochtend, en de lange officier met de rode stoppelbaard is op een probleem gestuit.
Baum en zijn mannen zijn in het holst van de nacht ruim 50 kilometer in vijandelijk gebied doorgedrongen. De paar Duitsers die zijn konvooi van 57 voertuigen en 314 Amerikaanse soldaten zijn tegenkomen, hebben geen verzet geboden. Maar hier in de plaats Gemünden loert de vijand.
Baums doel, het gevangenkamp bij Hammelburg, ligt 19 kilometer verder, maar eerst moet hij de rivier de Saale nog oversteken. De brug in Gemünden is de beste optie, en daarom stuurt de Amerikaanse kapitein zijn Sherman-tanks nu de smalle straatjes in.
Langzaam rukken de tanks op, maar dan horen de soldaten opeens het sissen van een Panzerfaust, gevolgd door een explosie. De gevreesde Duitse wegwerp-bazooka heeft de voorste tank in brand gestoken, en de bemanning vlucht door de luiken naar buiten.
Meteen openen de verdedigingstroepen van de stad van alle kanten het vuur, en plotseling wordt het middendeel van de brug opgetild om in een enorme rookwolk te verdwijnen. De Duitsers hebben de brug opgeblazen, en het ziet er slecht uit voor Missie Schoonzoon.
Ver van de gevechten vraagt Patton zijn staf keer op keer of er nieuws is van Baum, die hij persoonlijk op de illegale missie heeft gestuurd. Als Patton zijn schoonzoon en diens medegevangenen weet te bevrijden, zullen de media hem prijzen. Maar als de missie faalt, moet Patton misschien zijn biezen pakken.
De straatjes van Gemünden waren zelfs voor kleine Stuarttanks lastig. Doordat de huizen dicht tegen elkaar aan stonden, konden de tanks als ratten in de val komen te zitten.
Patton liegt over doel van de missie
Generaal George S. Patton is de leider van het Amerikaanse 3e Leger, dat eind maart 1945 voor het eerst zijn hoofdkwartier heeft opgezet op Duitse grond.
Pattons schoonzoon, luitenant-kolonel John K. Waters, zit in een Duits krijgs-gevangenkamp 70 kilometer oostelijker.
En de generaal heeft zojuist zorgelijke rapporten gekregen over de situatie van de gevangenen: ze lijden honger en kou en worden op dodenmarsen gestuurd, weg van de Russen en Amerikanen die in het oosten en westen snel oprukken.
Officieel laat de generaal Baum nu een afleidingsmanoeuvre uitvoeren, die de Duitsers ertoe moet verleiden om hun troepen en tanks weg te halen bij Wiesbaden in het noorden, waar het 3e Leger een grote aanval voorbereidt.
Maar in een brief aan zijn vrouw in de VS biecht Patton het echte doel van de operatie op: ‘Ik ben van plan een missie op weg te sturen om John te halen.’
Duits vliegtuig groet Amerikanen
De brug over de Saale is verwoest. Baum trekt zijn troepen terug uit Gemünden en laat ze de rivier volgen in noordelijke richting.
In de kapotgeschoten voorste tank bij de brug ligt een kaart, waardoor de Duitsers snel zullen weten dat Baums mannen op weg zijn naar Hammelburg.
Als Baum 10 kilometer verderop ten slotte een intacte brug vindt, wordt het konvooi door een Duits Fieseler Storch-vliegtuig uitgebreid geobserveerd. Nu weten de Duitsers ook dat ze met een vrij kleine eenheid te maken hebben.
De Amerikanen schieten op het toestel, maar dat blijft op veilige afstand en brengt met zijn vleugel een korte groet aan de eenheid voor het achter de boomtoppen verdwijnt. De omweg heeft de missie zes uur vertraagd.
Als Baum zijn mannen dicht bij de hoofdweg naar Hammelburg even rust laat nemen, hoort hij de Duitse tanks in de verte. De vijand zit hen op de hielen
In de val gelopen
Na een korte pauze rijdt Baum verder, en al snel komt Hammelburg in zicht. Vlak voor de stad slaat het konvooi rechtsaf in de richting van het kamp een paar kilometer verderop. Het doel van de missie lijkt nu heel dichtbij.
Wat Abraham Baum niet weet, is dat kapitein Heinrich Köhl de Amerikanen in de gaten houdt. De Duitse veteraan zit in zijn Panzerjäger 38, een pantservoertuig dat is ontwikkeld om tanks uit te schakelen. Köhl heeft er zeven onder zijn commando, en deze bevinden zich op strategische punten in een zwaar versterkte defensieve opstelling.
Kapitein Köhl is een doorgewinterde aanvoerder met vele jaren ervaring aan het oostfront. Maar zijn troepen zijn zo groen als gras: de Panzerjägers worden bemand door 17-jarige rekruten die nauwelijks weten hoe ze de jagers moeten bedienen.
En de voertuigen zelf waren nog niet van camouflagekleuren voorzien voor ze van de fabriek naar het front werden gestuurd.
Daarnaast maakt Köhl zich er zorgen over dat Baums Shermantanks voorzien zijn van krachtige 105mm-kanonnen, die gemakkelijk door de 60 millimeter dikke voorkant van de jagers dringen.
‘Als je moet plassen, doe je het maar in je broek,’ luidt het laatste bevel van Köhl aan zijn troepen, want nu gaat het beginnen. Hij draait zich om naar zijn schutter en geeft het aanvalsteken.
‘Pak die Sherman op twee uur,’ luidt de order. De jonge, nerveuze schutter richt gehoorzaam het 75mm-kanon van de Panzerjäger op het doelwit. Als het Amerikaanse konvooi op 300 meter afstand is, valt het eerste schot.
Köhl vloekt als hij ziet dat de granaat ver voor de Shermantank inslaat. Het ervaren Amerikaanse konvooi drukt direct het gaspedaal in en beantwoordt het vuur. Even later vliegen de granaten over en weer en is het slagveld in een inferno veranderd. Baum geeft twee 105mm-Shermantanks het bevel om de opmars van de rest te dekken.
De tanks leggen een rookgordijn en rijden schietend op de Duitse tankjagers af. Binnen de kortste keren staan twee vijandelijke voertuigen in lichterlaaie, en even later breekt de hel pas echt los als een granaat van een Shermantank een vrachtwagen van de Duitsers raakt die benzine vervoert.
Ook de Amerikanen lijden verliezen: er worden wel vijf halfrupsvoertuigen uitgeschakeld, waaronder dat met de brandstofvoorraad voor de missie. Ook raken er drie jeeps en verschillende Shermantanks beschadigd.
Na twee uur vechten trekt Köhl zijn resterende Panzerjägers terug uit de strijd. Het konvooi van Baum overleeft de aanval, zij het sterk verzwakt, en kan verder naar het gevangenkamp.
Luchtsteun moet de weg banen
De bewakers van Kamp Hammelburg bieden hevig verzet als Baums konvooi door de poort rijdt, maar om 18.30 uur geven de laatsten zich over. Eindelijk kan Baum het nieuws versturen waar Patton in zijn hoofdkwartier al uren op wacht.
‘De missie is volbracht. Graag luchtsteun.’
Baum vertelt er niet bij dat Pattons schoonzoon zwaargewond is geraakt bij de gevechten in het kamp. Een bewaker heeft Waters in zijn heup geschoten, en hij redt het slechts dankzij het resolute optreden van een Servische arts in het kamp, die hem opereert met primitieve middelen: een tafelmes en servetten.
De bloedingen worden gestelpt, maar Waters is er zo slecht aan toe dat hij niet meer kan worden verplaatst. Baum ziet in dat zijn konvooi zonder Pattons schoonzoon terug moet keren naar het hoofdkwartier. De missie dreigt voor generaal Patton op een fiasco uit te lopen, ook al weet hij dat op dit moment nog niet.
De Duitsers zijn de Amerikaanse commandotroepen intussen ongemerkt genaderd. Kapitein Baum heeft nog slechts de helft van zijn eenheid over.
De soldaten zijn moe en het staat nog te bezien of de tanks genoeg benzine over hebben om weer achter de geallieerde linies bij Aschaffenburg te komen. Daar komt bij dat Baum erop had gerekend in het kamp zo’n 300 krijgsgevangenen aan te treffen, maar het blijken er meer dan 1300 te zijn.
Zijn konvooi heeft niet voor iedereen plaats, en Baum ziet zich gedwongen om de krijgsgevangenen te vertellen dat een aantal van hen moet achterblijven of moet proberen op eigen gelegenheid geallieerd gebied te bereiken.
De onbezonnen bevrijdingsactie van George Patton in Hammelburg liep uit op een fiasco.
Duits oefenterrein ligt in de weg
Om Köhls tankjagers niet weer tegen te komen, besluit Baum een andere weg terug te nemen, in westelijke richting. Wat de kapitein echter niet weet, is dat die weg rechtstreeks naar een militair oefenterrein leidt, dat de Duitse soldaten kennen als hun broekzak.
Hier staan overal observatieposten, vanwaar de Duitsers elke beweging van de Amerikanen in de gaten houden. En bij alle uitvalswegen hebben de Duitse soldaten wegversperringen aangebracht. De val staat klaar om dicht te klappen rond het konvooi.
Baum stuurt de overige Sherman-tanks vooruit om een goede vluchtroute te zoeken. Deze worden eerst bij de plaats Höllrich door de vijand verrast en dan bij Hessdorf, waar twee van de tanks buitenspel worden gezet door Duitse antitankraketten.
Baum beseft dat de situatie hopeloos is, maar hij heeft geen keus. Zijn eenheid moet door de Duitse linies heen zien te breken, maar zal de krijgsgevangenen moeten achterlaten.
De kapitein brengt de rest van zijn troepen bijeen op een heuvelrug op het oefenterrein, vanwaar bijna alle krijgsgevangenen ontgoocheld de enkele kilometers lange terugreis naar Kamp Hammelburg aanvaarden.
Uitputting velt Baums mannen
Het is inmiddels 28 maart, drie uur ’s nachts, en op de heuvelrug neemt Baum de situatie op: hij is veel troepen kwijt en beschikt alleen nog over drie gewone Shermantanks, vier lichte Stuarttanks en drie Shermantanks met 105mm-kanonnen.
Zo’n 110 soldaten zijn nog in staat om te vechten, maar die zijn zo vermoeid dat ze telkens wanneer het konvooi stopt, in slaap vallen.
Ze hebben nog genoeg brandstof om het 3e Leger te bereiken – als dit in de afgelopen twee dagen volgens plan is opgerukt. Als het weer licht wordt, wil Baum een laatste poging doen om in de richting van het zuiden uit de ijzeren greep van de Duitsers te ontsnappen.
Op het moment dat het konvooi in beweging komt, vallen de Duitsers aan. Vanuit het oosten
naderen Köhls vijf Panzerjägers samen met 60 genietroepen. Vanuit het westen rukken 70 soldaten met Panzerfaust op en vanuit het noorden komt een scherpschutterskorps van 80 man dichterbij.
De Amerikanen kunnen geen kant op en de Duitsers vuren gecoördineerd en effectief. Na een paar minuten zijn alle Amerikaanse voertuigen getroffen. Soldaten springen in paniek uit de vrachtauto’s, terwijl de tanks er in het wilde weg op los schieten. Tevergeefs.
Het konvooi is omsingeld en kan zich niet meer verdedigen. Baum weet dat de slag verloren is. ‘Elke man moet zich zo goed mogelijk proberen te redden. Vorm groepjes van vier en vlucht,’ luidt zijn laatste order.
Naamplaatje is levensgevaarlijk
De Amerikaanse soldaten gaan er als een haas vandoor en proberen naar een naburig bos te vluchten. Om 8.40 uur houden de gevechten op.
Afgezien van enkele soldaten die zich in het bos hebben weten te verstoppen, is heel Baums eenheid uitgeschakeld. De missie is faliekant mislukt, alle voertuigen zijn verloren gegaan en 32 mannen zijn gesneuveld.
Baum is het bos in gevlucht, waar hij zich met een paar andere soldaten een groot deel van de dag weet schuil te houden. Tegen de avond worden ze echter ontdekt door een vijandelijke patrouille, die bezig is het gebied stukje voor stukje uit te kammen.
Een Duitse sergeant ziet de soldaten en trekt zijn pistool. Hij richt het wapen op Baum en haalt de trekker over. Het schot treft Baum in zijn kruis en verwondt de Amerikaanse kapitein aan zijn bovenbeen.
‘Klootzak, je hebt bijna een van m’n ballen geraakt,’ schreeuwt Baum tegen de vijandelijke soldaat, die verrassend genoeg Engels blijkt te verstaan. De sergeant is geboren in Amerika, maar als overtuigde nazi is hij naar Duitsland gegaan om voor Hitler te vechten. Hij komt niet meer bij van het lachen.
Nu de sergeant is afgeleid, rukt Baum snel zijn naamplaatje af en gooit het op de bosgrond, voordat de jodenster die daarop staat hem nog dieper in de problemen kan brengen.
Missie Schoonzoon is jammerlijk mislukt, en de ironie wil dat Baum wordt vastgezet in Kamp Hammelburg – een paar uur nadat hij de gevangenen daar voor even had weten te bevrijden.
John Waters begroet zijn schoonvader Patton na zijn bevrijding uit een Duits gevangenkamp.