Een reeks geplande herdenkingen van de 200e sterfdag van Napoleon Bonaparte op 5 mei zijn scherp bekritiseerd en dreigen hun eigen Waterloo te vinden. Activisten noemen het ‘een misdaad’ om de voormalige keizer te herdenken, die zij een racist, seksist, despoot en massamoordenaar noemen.
De woede komt vooral voort uit het feit dat Napoleon in 1802 de slavernij opnieuw invoerde, die acht jaar eerder tijdens de revolutie was afgeschaft. Medewerkers van de Grande Halle de la Villette, waar een grote expositie over Napoleon is gepland, dreigen met een staking, en de Franse autoriteiten hebben uit vrees voor vandalisme de beveiliging opgevoerd.
Maar was Napoleon nou een schurk of een held? Oordeel zelf.
Napoleons grote daden
Hij was een militair genie, maakte een einde aan de privileges van de elite en verspreidde de ideeën van vrijheid en gelijkheid in Europa.
-
Genie op het slagveld
Napoleon won 53 van de 60 grote veldslagen die hij uitvocht. Zijn oorlogszuchtige reputatie ten spijt begon hij slechts twee oorlogen, terwijl een coalitie van vijanden hem zeven keer de oorlog verklaarde. Toen zijn aartsrivaal de hertog van Wellington werd gevraagd wie de grootste generaal van zijn tijd was, zei hij: ‘Van deze tijd, van voorbije tijden, van elke tijd, Napoleon.’
-
Redder van de republikeinse idealen
Zonder Napoleon zouden de Franse Republiek en haar waarden van vrijheid en gelijkheid waarschijnlijk niet hebben voortbestaan.
-
Iedereen werd voor de wet gelijk
Hij voerde de Code Napoléon in – het omvangrijkste wetboek sinds de val van het Romeinse Rijk. De privileges van de aristocratie werden afgeschaft, banen mochten alleen nog worden toegekend op grond van de bekwaamheid van de sollicitant en scheiden werd legaal. Veel andere landen namen de Code Napoléon over.
-
Onderwijshervormer
Napoleon voerde grootschalige schoolhervormingen door, waarop het huidige onderwijsstelsel in Frankrijk en een groot deel van Europa is gebaseerd.
-
Hulp aan religieuze minderheden
Napoleon voerde godsdienstvrijheid in en schafte wetten af die de joden ertoe verplichtten in getto’s te leven. Hij breidde ook hun carrièremogelijkheden en rechten op privébezit uit.
-
Grondlegger van de egyptologie
Bij de verovering van Egypte in 1798 nam Napoleon wetenschappers mee om mummies, tempels en nog veel meer te onderzoeken. Alles werd vastgelegd in een monumentaal 24-delig werk, dat de basis werd van het vakgebied van de egyptologie. Tijdens de expeditie werd ook de beroemde Steen van Rosetta gevonden, die de sleutel vormde tot de ontcijfering van de hiërogliefen.
Maar Napoleon was niet alleen een groot veldheer en een hervormer. Zijn oorlogen kostten miljoenen levens, hij creëerde een totalitaire politiestaat en bracht de slavernij terug:
Napoleons wandaden
-
Europa werd een bloedbad
Napoleon verleidde de Fransen met propaganda en had daardoor nooit gebrek aan soldaten voor zijn oorlogen, die 6 miljoen mensen het leven zouden hebben gekost, onder wie circa 1 miljoen Fransen.
-
Slavernij werd teruggebracht
Frankrijk had in 1794 alle slaven vrijgelaten, maar na een aantal opstanden voerde Napoleon in 1802 de slavernij in de Franse koloniën weer in. Hij hoopte o.a. dat de Franse kolonisten hierdoor zouden terugkeren naar de koloniën, waar ze de Franse belangen beter dan de zwarte mensen zouden kunnen verdedigen tegen de Britten.
-
Rebellen in koloniën werden afgeslacht
Toen de slaven op Haïti in 1802 rebelleerden, stuurde Napoleon een leger dat hen volgens historicus Claude Ribbe moest uitroeien, zodat er volgzamere slaven konden worden geïmporteerd.
-
Vrouwenemancipatie was onbelangrijk
Napoleon hield veel principes van de Franse Revolutie in ere, maar niet allemaal. Zo herintroduceerde hij een systeem waardoor rijke mensen militaire dienst konden ontlopen en deed hij niets om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen.
-
Despotisch gedrag
Onder Napoleon ontstond er een bijna totalitaire staat. Spionnen hielden de bevolking in de gaten en de pers werd gecensureerd. Alleen al in Parijs daalde het aantal kranten van ruim 60 in 1799 tot vier in 1814.
-
Leger werd de dood in gestuurd
Tegen het advies van zijn raadgevers in viel Napoleon in 1812 Rusland aan. Door zijn blinde en in dit geval sterk overdreven geloof in zijn eigen kunnen stierven bijna 500.000 Franse soldaten in een bittere strijd tegen honger, kou en ziekte.
