Patton spreekt vol voetbalstadion toe
'We hebben het beste eten, de beste moraal en het beste materiaal. God, ik krijg opeens medelijden met die arme rotzakken tegen wie we het opnemen!’ Generaal George Patton moet even wachten tot het gejuich wegsterft. Hij houdt een speech voor een voetbalstadion met 92.000 soldaten uit het 3e Leger van de Verenigde Staten, die hem binnenkort naar Frankrijk zullen volgen om tegen de Duitsers te vechten.
‘Je wint een oorlog niet door te sterven voor je land. Je wint door die andere sukkel te laten sterven voor zijn land’, legt Patton uit. Hij komt uit een familie met een lange militaire traditie, en nu is het eindelijk zijn beurt om uit te blinken. Patton wil dat zijn troepen net zo de oorlog ingaan als hij.
‘Als je over 30 jaar met je kleinzoon op schoot zit, hoef je in elk geval niet te zeggen dat je in de Tweede Wereldoorlog stront hebt geschept in Louisiana.’
Patton moet wachten op zijn debuut
Bij de eerste geallieerde invasie in Normandië in juni 1944 wordt Patton echter nog niet ingezet. Zijn 3e Leger mag pas opdraven als veldmaarschalk Montgomery de weg heeft gebaand.
Dat plan zit Patton helemaal niet lekker.
Montgomery is zijn grote rivaal in de prestigestrijd – en het irriteert Patton mateloos dat de Brit anderhalf jaar eerder alle aandacht kreeg tijdens hun gezamenlijke actie tegen de Duitse generaal Rommel in Noord-Afrika. Ook vindt Patton dat Montgomery ouderwets oorlog voert en het tactische benul van een ‘simpele legerkok’ heeft.
Als de geallieerde opperbevelhebber generaal Eisenhower het 3e Leger dan eindelijk besluit in te zetten, krijgen de Duitsers alle opgekropte frustraties en torenhoge ambities van Patton op hun brood. Met ongekende agressie valt het 3e Leger de Duitse divisies aan die in Normandië de invasie moeten stoppen.
Patton gaat heel anders te werk dan de andere geallieerde legerleiders. Hij vindt dat de artillerie het leger helemaal niet vooruit hoeft te gaan. Hij slaat toe waar de Duitsers dat het minst verwachten. En als hij een bres in de verdediging heeft geslagen, stuurt hij tanks tot ver achter de vijandelijke linies, zodat de vijand moet kiezen tussen terugtrekken of omsingeld worden.
‘Ik ben niet geïnteresseerd in stapels rapporten over stellingen behouden. Laat dat maar aan de Duitsers over, wij gaan vooruit. Aan behouden hebben we niks’, prent Patton zijn officieren in.
Pattons tactiek werkt. Binnen twee weken verslaat het 3e Leger de Duitsers in Bretagne en stoot het 250 kilometer door tot aan Chartres, een uur rijden van Parijs. George Patton is bezig met een persoonlijke triomftocht en stuurt een paar dagen later een kort telegram naar Montgomery: ‘Heb in de Seine gepist.’
In zijn gebruikelijke botte bewoordingen laat Patton zijn grote rivaal weten dat het 3e Leger ver voorligt op de Britten en op elk gewenst moment Parijs kan binnentrekken.
Leger heeft te weinig brandstof
De eer om de hoofdstad te bevrijden valt na politiek getouwtrek te beurt aan de Franse 2e pantserdivisie, onderdeel van het tankkorps van het 3e Leger. De bevrijding kost Patton wel een rib uit het lijf. Hij moet zijn schaarse voorraden delen met de Parijzenaren, die zitten te springen om eten en brandstof.
En juist brandstof is voor Patton altijd een bron van zorg. Zijn tanks en andere pantservoertuigen gebruiken per dag ten minste 1,3 miljoen liter benzine. Maar doordat het 3e Leger zo snel optrekt, weet de bevoorrading geen gelijke tred te houden.
Bovendien verbruiken de andere geallieerde troepen in het noorden van Frankrijk ook miljoenen liters brandstof per dag, waardoor er zelden genoeg is om iedereen te voorzien. Toch weet Patton eind augustus de plaatsen Reims, Troyes en Commercy in het noordoosten van Frankrijk in te nemen.
Vooral de aanval op Commercy verloopt zoals Patton het graag ziet: ‘Kolonel Clarke leidde een compagnie tanks over de brug over de Moezel en bestookte vier Duitse kanonnen. Ze stormden naar voren als in een western, schietend uit alle macht. Precies zoals we het hun geleerd hebben’, vertelt Patton de oorlogscorrespondenten in zijn hoofdkwartier triomfantelijk.
Luchtsteun is Pattons wapen
Het 3e Leger dankt zijn snelheid niet alleen aan de lef en het tactisch vernuft van de generaal, maar ook aan steun vanuit de lucht. Patton heeft zich in de luchtmacht verdiept en is ook bevriend geraakt met brigadegeneraal Otto Weyland. Zijn 19e Tactische Luchtcommando maakt de snelle opmars van Pattons leger mogelijk.
‘Overdag vlogen de jachtvliegtuigen constant voor de tanks van generaal Patton uit. De toestellen traceerden vijandelijke tanks, troepen en kanonnen en schakelden ze uit nog voordat onze tanks erop stuitten. We sloegen alles wat we hadden geleerd in de wind en maakten gewoon onze eigen regels’, vertelt Weyland over de samenwerking.
Andere geallieerde generaals volgen wel de regels en laten alleen vliegtuigen komen voor grote vijandelijke legers die buiten het bereik van hun geschut zijn. Patton is enthousiast over de unieke prestaties van de luchtmacht en laat zijn complimenten voor de piloten vergezeld gaan van dozen goede Franse wijn, Luger-pistolen en andere souvenirs die het 3e Leger uit de depots van de verdreven bezettingsmacht weghaalt.
De snelle opmars van Patton heeft niet alleen te maken met zijn vurige ambitie om de grootste generaal ooit te worden, er zit ook tactiek achter. Een offensief met een hoog tempo leidt tot minder verliezen bij de aanvallende troepenmacht, omdat de vijand niet de kans krijgt zijn verdediging op orde te krijgen, maar voortdurend wordt opgejaagd.
Achter branie en gevloek ging tere ziel schuil
Als Patton werd gevraagd waarom hij zich zo gedroeg als hij deed, antwoordde hij: ‘Een man die het bevel voert, moet elke dag andere mannen de dood in sturen. Tenzij hij harteloos is, zou hij daarna het liefst in een hoekje gaan zitten huilen. Maar dat kan niet. Daarom steekt hij zijn kin vooruit, hij schreeuwt en vloekt.’ En met een grote grijns voegde hij eraan toe: ‘En wat sommige van mijn opmerkingen betreft: tsja, soms laat ik me gewoon helemaal meeslepen door mijn eigen welbespraaktheid.’
1 Tegen de regels in was de helm glanzend gelakt.
2 De donkere uniformknopen waren door een kleermaker vervangen door exemplaren van blinkend messing.
3 Aan zijn heup droeg hij niet één, maar twee revolvers. Uiteraard speciaal gemaakt en met een ivoren kolf. Hij droeg ze tot Eisenhower het verbood. Beide revolvers waren luxeversies van de modellen Colt Single Action Army en S&W Model 27.
4 Terwijl andere generaals conservatief gekleed gingen, droeg Patton vaak een beige of roze rijbroek.
Julius Caesar wijst Patton de weg
Patton is er een meester in om telkens juist die plek te vinden waar zijn leger een natuurlijke hindernis kan nemen. Zijn geheim schuilt in een boek dat tijdens de reis door Frankrijk steeds met hem meegaat: het bijna 2000 jaar oude werk Over de Gallische Oorlog van Julius Caesar.
Zoals Patton met een kwinkslag zegt: ‘Die rare oude Romein kon als geen ander het terrein lezen. En de dalen en rivieren liggen nu nog steeds waar ze in de tijd van Caesar
lagen. Als ik bij mijn jacht op nazi’s een rivier of heuvel tegenkom, hoef ik me dus alleen maar af te vragen waar die Romeinse rotzak hem overstak. Zoals ik altijd zeg: als het goed genoeg was voor Julius, is het goed genoeg voor George.’
Op 17 september bereikt Patton Metz. Met zijn 43 vestingwerken wordt de stad gezien als de sterkste vestingstad van West-Europa. De Duitsers zullen de stad niet zomaar opgeven. Vanuit Metz zijn de wegen naar het zuiden van Luxemburg en het westen van Duitsland betrekkelijk eenvoudig te verdedigen.
Snelheid en verrassingsaanvallen zijn tot nog toe Pattons sterkste wapens geweest, maar nu krijgt hij te maken met een vast front en een onverzettelijke vijand. De slag draait uit op een ramp voor het 3e Leger. Na drie maanden vechten bij Metz zijn 29.000 Amerikanen gewond geraakt of gesneuveld.
‘Die verdomde Duitse schoften hebben me mijn eerste bloedneus bezorgd’, schrijft Patton in het rapport aan zijn superieur, generaal Omar Bradley.
‘Ik wil een vergeldingsaanval vanuit de lucht uitvoeren en hoop dat u me de grootste, smerigste bommen kunt leveren, zodat we de vesting tot een gat in de grond kunnen reduceren.’
De geallieerden hebben echter niet genoeg voorraden en Patton krijgt zijn vurig gewenste bombardement niet. Hij wordt zelfs bekritiseerd wegens de zware verliezen en krijgt van Eisenhower een rechtstreeks bevel om met een klein leger Metz te omsingelen en met de rest verder te trekken naar Duitsland.
Patton krijgt hulp
Patton rukt dan ook op naar de Duitse westgrens. Het volgende grote obstakel is de Siegfriedlinie, door de Duitsers de Westwall genoemd. Hier moet Patton een bres in zien te slaan. Hij heeft echter te kampen met zware sneeuwval en bittere koude. En Weyland kan geen luchtsteun geven, want in een sneeuwstorm zien de piloten niets.
Midden in alle ellende krijgt Patton een telefoontje dat alles omgooit. De beller is Weyland, die net terug is van een bespreking met Eisenhower.
‘George, ik heb net – namens jou – toegezegd dat het 3e Leger een enorme operatie onderneemt’, zegt Weyland.
‘Wat dan?’, vraagt Patton.
‘We moeten door de Siegfriedlinie breken, optrekken naar Berlijn en de oorlog winnen. Alle vliegtuigen in het luchtruim van Europa steunen je.’
Patton is in zijn nopjes. Eindelijk krijgt hij dezelfde back-up als Montgomery. Eindelijk kan hij zich ontplooien en een plaats in de geschiedenis verwerven, naast veldheren als Napoleon en Caesar.
‘Ik ben dol op oorlog, verantwoordelijkheid en spanning. Vrede wordt een hel.’ Patton in een brief aan zijn vrouw.
Ardennenoffensief gooit roet in het eten
‘Operation Tink’ gaat meteen van start, en Weylands vliegtuigen beginnen met de eerste tactische bombardementen op de Siegfriedlinie en het gebied erachter. Maar op 16 december zetten de nazi’s een verrassende tegenaanval in op de Amerikanen in de Ardennen – het glooiende bosgebied waar Luxemburg, België en Duitsland samenkomen.
Patton legt zijn plannen stil en trekt noordwaarts. 200.000 Duitse troepen dreigen het 9e en 1e Leger van de Amerikanen terug te dringen, de havenstad Antwerpen te veroveren en de aanvoerlijnen naar de geallieerde legers af te snijden.
Bij een crisisberaad op 19 december met Eisenhower, Bradley en alle andere bevelhebbers verzekert Patton hen ervan dat hij al over drie dagen zes divisies – 60.000 mannen – kan inzetten in een aanval tegen de Duitsers.
De andere generaals grinniken, want Pattons 3e Leger bevindt zich ver van de Ardennen, en zijn oorlogsmachine is nu ingesteld op een aanval naar het oosten. Maar Patton houdt woord. Met een van de meest indrukwekkende logistieke operaties uit de militaire geschiedenis verandert het 3e Leger van richting en bereikt de Ardennen in recordtijd.
Slecht weer, verwarring en de felle Duitse tegenstand maken de Slag om de Ardennen lang en bloedig. Elke ochtend rijdt Patton naar de eenheden die frontaal in gevecht zijn met de Duitsers. Zijn aanwezigheid inspireert de soldaten en draagt bij aan belangrijke doorbraken. Anders dan veel van zijn collega’s volgt Patton het advies op van generaal
Sherman, een held uit de Amerikaanse Burgeroorlog: ‘Een leider moet aan het front zijn bij zijn troepen. Het brein achter de operatie moet altijd zichtbaar zijn, en zijn energie voelbaar.’
Montgomery krijgt alle steun
Eind januari is het Duitse offensief ten langen leste afgeslagen, en Patton richt de blik weer oostwaarts. Hij hoopt dat Operation Tink nieuw leven kan worden ingeblazen, maar helaas. Op 29
januari 1945 besluiten de politici om voorrang te geven aan Montgomery’s offensief, dat via Nederland naar het Ruhrgebied moet doorstoten, en daarvoor alle middelen moet krijgen.
Montgomery neemt onmiddellijk het voltallige 9e Leger van de Amerikanen over. Hij zou ook graag Pattons hele 3e Leger erbij hebben, maar het blijft bij twee divisies. Toch is Patton woest. De Amerikanen leveren alle wapens, alle brandstof en de meeste troepen, terwijl de Engelsen met de eer gaan strijken.
De Amerikanen staan echter niet helemaal buitenspel. Eisenhower heeft bedongen dat het Amerikaanse 1e, 3e en 15e Leger over een breed front van Luxemburg tot Zwitserland naar de Rijn trekken om de Duitse troepen weg te houden bij Montgomery’s frontdivisie.
De voorraden zijn nog altijd schaars, en Patton krijgt te verstaan dat hij alleen op brandstof en munitie kan rekenen zolang Montgomery’s offensief de Rijn nog niet over is. Hij heeft het dus druk – precies zoals hij het graag ziet.
In Amerika was Patton mateloos populair. Hij werd gehuldigd bij diverse parades.
Patton verdwijnt een etmaal
De stad Trier is Pattons eerste doelwit. Om de strategisch belangrijke stad aan de Moezel te kunnen innemen, heeft hij een extra tankdivisie nodig, die Eisenhower hem voor 48 uur uitleent. Als Trier na twee etmalen niet is veroverd, moeten de tanks wel weer terug om Montgomery te helpen beschermen tegen verdere Duitse uitvallen.
Landmijnen en hevige tegenstand vertragen echter Pattons opmars. Als na 48 uur de schemer invalt, heeft zijn leger de stad nog niet eens bereikt. Patton beveelt zijn mannen daarom alle communicatie met Eisenhower te verbreken en berichten van diens kant te negeren. Daarna zet hij een hevig slotoffensief in.
Nog geen etmaal later bezorgt een ordonnans een bliksemtelegram van Eisenhower: ‘Voor de inname van Trier zijn vier divisies nodig. Jij hebt er twee. Rijd om de stad heen en trek verder Duitsland in.’
Patton pakt zijn potlood en schrijft op het telegram: ‘Heb Trier ingenomen met twee divisies. Wat zal ik doen? De stad weer teruggeven aan de Duitsers?’
Van Trier gaat Patton verder in de richting van Koblenz. Hij zakt een stuk af langs de Rijn, op zoek naar een plek om de brede rivier over te steken, die al eeuwenlang een natuurlijke verdediging vormt en Duitsland beschermt tegen invallen. De Rijn is het laatste grote obstakel dat de geallieerde opmars nog kan tegenhouden.
Patton 'verslaat' Montgomery weer
Terwijl Patton vooruit stormt, volgt Montgomery zijn vaste tactiek door het beoogde invasiegebied te beschieten met zware artillerie. De veldtocht loopt al bijna een maand. De vijand weet waar de aanval komt, maar kan niets doen omdat de overmacht te groot is.
Churchill spreekt zelfs alvast een lofrede voor Montgomery in. Als de Britten de rivier oversteken, zal deze worden uitgezonden op de radio. In de toespraak feliciteert Churchill zijn veldmaarschalk met de eerste geslaagde aanval over de Rijn.
Op de vroege ochtend van 22 maart – enkele uren voordat Montgomery volgens plan de rivier zal oversteken – belt Patton naar zijn opperbevelhebber, generaal Bradley: ‘Bradley, bazuin het nog maar niet rond, maar ik ben er al over’, zegt Patton.
‘Bedoel je over de Rijn?’
‘Yep. Ik heb er vannacht een hele divisie overheen gedirigeerd. Maar er zijn zo weinig Pruisen in de omgeving dat ze het nog niet hebben ontdekt. We houden het nog even voor ons’, zegt Patton voor hij ophangt.
Weer heeft hij succes gehad met zijn lijfspreuk: ‘De onmogelijke plek is vaak de slechtst verdedigde plek.’
’s Avonds belt Patton weer: ‘Zeg aan al wie het horen wil dat we de Rijn zijn overgestoken. We hebben al 33 vliegtuigen neergehaald die onze bruggen wilden vernietigen. De hele wereld moet weten dat het 3e Leger er al was voor Monty uit zijn stoel kwam’, roept hij.
Met een nauw verholen sneer naar Montgomery’s aanstaande aanval stuurt Bradley een communiqué uit naar de wereldpers: ‘Zonder steun van bommen, rookgordijnen, artilleriegeschut
en paratroepen is het 3e Leger van de Verenigde Staten vandaag, 22 maart, om 22.00 uur de Rijn overgestoken.’
In feite stak het 3e Leger niet als eerste de Rijn over. Enkele dagen eerder veroverde het 1e Leger van de VS een brug over de Rijn die de Duitsers niet op tijd tot ontploffing wisten te brengen. Toch is Patton apetrots dat hij Montgomery weer heeft verslagen.
Hitler is bang voor Patton
Op 23 maart staan de geallieerden aan de oostkant van de Rijn. Duitsland is zo goed als verslagen. Patton was van groot belang voor de Duitse ondergang. Adolf Hitler is zelfs van mening dat ‘die gekke cowboy’ de gevaarlijkste man van de geallieerden is.
In Duitsland vaardigt Patton een streng verbod uit op seksueel contact met Duitse vrouwen. Maar als hij het 3e Leger naar Tsjecho-Slowakije stuurt, motiveert hij zijn troepen weer met een nieuwe strijdkreet: ‘Op naar Tsjecho-Slowakije en naar verbroedering!’ De Tsjechen zijn immers bondgenoten, dus Pattons soldaten mogen wel Tsjechische vrouwen benaderen.
Of zoals Patton het tegen generaal Bradley verwoordt: ‘Een leger met zo’n strijdkreet is domweg niet te stoppen!’