Hvad er Versaillestraktaten?
Het Verdrag van Versailles was een vredesverdrag dat in de Franse stad Versailles werd ondertekend door 66 vertegenwoordigers van 32 landen na het einde van de Eerste Wereldoorlog.
Het Verdrag van Versailles werd opgelegd door de Entente – Frankrijk, Rusland, Groot-Brittannië en hun geallieerden, zoals Japan en de VS – aan de Centralen, dus Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en hun bondgenoten.
In januari 1919 werd begonnen aan het Verdrag van Versailles, toen de leden van de ‘Grote Vier’, Groot-Brittannië, Frankrijk, de VS en Italië, in de Franse hoofdstad bijeenkwamen.
Hier bespraken ze de koers voor een nieuw Europa in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, die 17 miljoen mensen het leven had gekost.
De onderhandelingen waren gebaseerd op de eisen die de overwinnaars stelden aan Duitsland, maar ook op de idealen van de Amerikaanse president Woodrow Wilson voor een nieuw, vreedzaam Europa, die hij het jaar daarvoor in 14 punten had uitgewerkt.
Op 28 juni 1919 werd het Verdrag van Versailles ondertekend in de gelijknamige voorstad van Parijs. Alleen de winnende landen namen deel aan de vredesconferentie.
Het Verdrag van Versailles was een vernedering voor de nieuwe Duitse regering, die aan de macht kwam nadat keizer Wilhelm II naar het buitenland was gevlucht.
Maar de Duitsers hadden geen keuze – ze moesten ondertekenen, of ze zouden vernietigd worden.
Wat staat er in het Verdrag van Versailles?
Duitsland moest gebieden afstaan
Het Verdrag van Versailles bestond uit 440 punten, waar Duitsland zich aan moest houden.
Zo moest Duitsland 10 procent van zijn grondgebied – of 65.000 km2 – en ongeveer zeven miljoen inwoners opgeven.
Daarnaast moest het land alle overzeese koloniën afstaan, waaronder Namibië, Togo en Kameroen in Afrika en Papoea-Nieuw-Guinea in Azië.
Na de Eerste Wereldoorlog vielen de vier grote rijken – het Duitse, Russische, Oostenrijk-Hongaarse en het Ottomaanse – uiteen. Met het Verdrag van Versailles werd Europa opnieuw ingedeeld: Duitsland moest gebieden afstaan en er kwamen nieuwe landen bij.
Een ander kernpunt van het verdrag was de oprichting van een gedemilitariseerde zone langs de westoever van de Rijn. Het Duitse leger werd teruggebracht tot niet meer dan 100.000 man en zij mochten geen aanvalswapens bezitten.
Maar het meest noodlottige artikel van het Verdrag van Versailles was artikel 231, waarin Duitsland en zijn bondgenoten verantwoordelijk werden gesteld voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Hierdoor moest het land de geallieerden enorme schadevergoedingen betalen.
Het Verdrag van Versailles was grotendeels gebaseerd op de 14 punten die de Amerikaanse president Woodrow Wilson op 8 januari 1918 in een toespraak tot het Amerikaanse Congres had gepresenteerd.
Hier sprak hij over het zelfbeschikkingsrecht van landen en bepleitte hij onder meer meer handel, meer openheid en grootschalige militaire ontwapening.
Zo wilde de idealistische president van de VS vrede creëren en toekomstige wereldoorlogen voorkomen. Maar helaas liep het anders.
Tijdens zijn presentatie verklaarde Woodrow Wilson:
‘Wij willen alleen dat Duitsland zijn plaats inneemt onder de volkeren van de wereld – de nieuwe wereld waarin wij leven – als een gelijkwaardig volk, niet als heerser over andere volkeren.’
14 punten moeten vrede in Europa garanderen (kun til web)
Op 8 januari 1918 presenteerde de Amerikaanse president Woodrow Wilson 14 punten die de vrede in Europa moesten waarborgen:
- Alle vredesverdragen moeten openbaar en publiekelijk worden gesloten.
- Absolute vrijheid van scheepvaart op zee, zowel in vredes- als in oorlogstijd.
- Afschaffen van economische handelsbarrières tussen landen − oftewel vrijhandel.
- Alle landen moeten ontwapenen tot het minimum dat nodig is voor de interne veiligheid.
- Alle koloniën moeten eerlijk en onpartijdig worden bestuurd in het belang van de inwoners.
- Het oorspronkelijke grondgebied van Rusland en de vrijheid van het Russische volk moeten worden hersteld.
- België moet ontruimd en heropgebouwd worden.
- Elzas-Lotharingen moet aan Frankrijk worden teruggegeven en de onafhankelijkheid van Frankrijk moet worden hersteld.
- De grenzen van Italië moeten opnieuw worden vastgesteld op basis van de verschillende nationaliteiten.
- Oostenrijk-Hongarije moet de vrijheid krijgen voor autonome ontwikkeling.
- Roemenië, Servië en Montenegro moeten worden ontruimd en de bezette gebieden moeten worden hersteld.
- De Turkse delen van het huidige Ottomaanse Rijk moeten verzekerd zijn van hun soevereiniteit. De andere nationaliteiten onder Turks bewind moeten de mogelijkheid krijgen tot zelfstandige ontwikkeling.
- Er moet een onafhankelijke Poolse staat worden opgericht.
- Er moet een algemene Volkenbond worden opgericht met als doel zowel kleinere als grotere landen wederzijdse garanties te geven voor politieke autonomie en territoriale integriteit.
Hoe keek Duitsland naar het Verdrag van Versailles?
Schadevergoeding veroorzaakte crisis
De Duitsers waren woedend over het Verdrag van Versailles, dat volgens hen geen verdrag was, maar een dictaat.
Na de ondertekening ontstonden er protesten in het Duitse parlement. De onvrede over het verdrag sloeg over op de bevolking, die massaal de straat opging om te protesteren tegen de enorme rekening die ze moest betalen.
Alleen al de herstelbetalingen bedroegen meer dan 132 miljard goudmark (zo’n 1750 miljard euro), waardoor het land in een diepe economische crisis terechtkwam.
Maar de Duitsers waren niet de enigen die kritiek hadden op het Verdrag van Versailles. Sommige mensen waren bang dat het verdrag in Duitsland zo veel woede en verontwaardiging zou veroorzaken, dat dit zou kunnen leiden tot een nieuw, bloedig conflict.
Of zoals de Franse opperbevelhebber Ferdinand Foch al voorspelde:
‘Dit is geen vrede. Dit is een 20-jarige wapenstilstand.’
Wat we kwijtraken!’ stond er in 1919 boven een Duits protestaffiche tegen het Verdrag van Versailles. ‘20 procent van de productiegebieden. 10 procent van de bevolking. Een derde van de steenkoolproductie. Een kwart van de productie van broodingrediënten en aardappels. 4/5 van het ijzererts. Al onze koloniën en koopvaardij.’
Welke gevolgen had het Verdrag van Versailles?
Hitler gebruikte het verdrag als propaganda
In de decennia na de ondertekening van het Verdrag van Versailles was Duitsland politiek en economisch instabiel. Hierdoor konden de nazipartij en Adolf Hitler in 1933 aan de macht komen.
In zijn toespraken haalde Hitler flink uit naar de leiders die na de Eerste Wereldoorlog het Verdrag van Versailles hadden ondertekend.
Vooral door de enorme herstelbetalingen ontstond de zogenoemde dolkstootlegende – een complottheorie waarin het volgens de nazi’s de sociaal-democraten, communisten en vooral de joden waren die verantwoordelijk waren voor het oneerlijke vredesverdrag.
Zij hadden de frontsoldaten ‘een dolkstoot in de rug’ gegeven door in te stemmen met de onredelijke eisen.
‘Overwinning op Versailles!’ stond er op een verkiezingsaffiche van de nazi’s, met daaronder een hakenkruis dat de ketenen van Versailles doorsnijdt.
Toen Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam, begon hij onmiddellijk de grenzen van het Verdrag van Versailles op te zoeken.
Hij schond het vredesverdrag door de dienstplicht opnieuw in te voeren en de militaire capaciteit van het land uit te breiden.
Ook kreeg hij de gedemilitariseerde zone Saarland, langs de grens met Frankrijk, Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije in handen.