Tienermeisje reed rond de wereld in een Ford T

Flirt met een Pool gaat mis

Op 29 oktober 1922 begint Idris aan haar avontuur. Er is een kleine menigte op de been in Nice om een glimp op te vangen van de expeditie van Walter Wanderwell voordat hij op pad gaat in Europa.

‘16-jarig schoolmeisje gaat per auto rond de wereld,’ koppen de kranten die dag. De fotografen zwermen om de expeditieleden en hun auto’s heen.

Eerder dat jaar heeft Idris leren rijden van een vriend, en ze vond de snelheid heerlijk.

Daarnaast heeft ze extra training gehad in het besturen van de speciaal gebouwde Ford van Walter Wanderwell, die ze nu aanspreekt als ‘Cap’ omdat hij de leider van de expeditie is en zichzelf de captain noemt.

Idris krijgt zelf de koosnaam Aloha naar haar favoriete dans uit Hawaï. Walter Wanderwell vindt haar eigen naam niet exotisch genoeg klinken.

Aloha wordt de chauffeur van T-Ford nummer 2 en is dol op het omgebouwde voertuig. Het heeft verlaagde zijkanten en is comfortabeler dan het gewone model.

‘Het was liefde op het eerste gezicht,’ schreef Aloha later. Met een leren helm en een pilotenbril op vertrekken ze.

Ze zakken de Middellandse Zeekust af naar Italië, waar Mussolini en zijn fascisten net de macht gegrepen hebben.

‘Het zonnige Italië. Vette krantenkoppen: de flamboyante verlosser Mussolini en zijn zwarthemden lijken de macht stevig in handen te krijgen. Heel spannend allemaal,’ schrijft Aloha in november in haar dagboek.

Een paar keer wordt de expeditie opgehouden door marcherende fascisten, maar gelukkig dragen de deelnemers nette uniformen en prijken er Italiaanse vlaggetjes op de auto’s.

De zwarthemden trekken de conclusie dat het om fascisti americani gaat en laten hen door.

In de loop van 1923 kronkelt de expeditie door West-Europa om zo veel mogelijk landen aan te doen. Maar als de stoet in december de besneeuwde bergen van Zuid-Polen binnenrijdt, komen de auto’s vast te zitten.

Gelukkig duiken er Poolse cavaleristen op. De paarden worden voor de wagens gespannen, en terwijl de dieren de T-Fords lostrekken, grappen de Polen dat de paarden ze maar beter rond de hele wereld kunnen slepen.

Een van de bereden officieren flirt met Aloha, die haar kans schoon ziet om Walter jaloers te maken.

De inmiddels 17-jarige Canadese heeft een oogje op Cap, maar die heeft meer belangstelling voor de mooie Nederlandse Joannie van der Ray.

Daarom gaat Aloha in op de uitnodiging van de Pool om samen naar de opera te gaan, maar als ze om vier uur ’s nachts terugkomt bij het hotel van de expeditie, zit een boze Walter haar op te wachten.

‘Op deze expeditie komt het werk altijd op de eerste plaats!’ roept de kapitein. Ook de jonge Aloha wordt woedend. Ze had gehoopt op wat vriendelijkheid en aandacht.

Boos reist ze terug naar haar moeder in Frankrijk. Na slechts een jaar lijkt er een voortijdig einde aan haar grote avontuur te zijn gekomen.

Aloha verveelt zich dood

Na een jaar vol actie en spanning keert Aloha terug naar de dagelijkse sleur in Frankrijk met naaiwerkjes, zelfgebakken koekjes en wezenloos geklets.

Aloha heeft constant aanvaringen met haar moeder en beseft dat haar vurige temperament haar de kans om de wereld te zien heeft gekost.

In maart 1924 hoort ze dat de Wanderwell-expeditie is aangekomen in Caïro, waar de leden mochten filmen in de grafkamer van Toetanchamon.

Ze moet tegen haar tranen vechten als ze het leest – ze had zelf op die opnamen moeten staan. Gelukkig mist Cap zijn jonge ster ook, want zij deed het beter op het witte doek dan wie ook.

De twee wisselen brieven uit en komen overeen dat ze zich in Egypte weer bij de expeditie mag voegen.

De tiener gaat meteen aan boord van een oude stomer naar Port Said en geeft haar laatste centen uit aan een treinkaartje naar Caïro.

Daar wordt ze herenigd met Cap, die samen met de rest van het team – behalve Joannie van der Ray, want die is afgehaakt – kamp heeft opgeslagen bij de piramiden.

’s Avonds wordt het kamp verlicht door de maan, en Aloha en Walter slenteren samen naar de sfinx. Walter vertelt dat de expeditie eerst Mekka op het Arabisch Schiereiland zal aandoen en dan naar India zal oversteken.

Aloha kan de eerste vrouw aller tijden worden die per auto van Bombay naar Calcutta reist, dwars door India.

In het schijnsel van de maan beklimmen de twee de schouder van de sfinx en staren ze over de woestijn. Aloha is terug op de plaats waar ze het liefst wil zijn.

‘Het was alsof ik nooit weg was geweest, want ik voelde me helemaal thuis en geborgen.’

Door de Indiase modder

In mei 1924 rijdt Aloha’s Ford met de grote 2 op de zijkant Bombay binnen.

Een van de monteurs van de expeditie heeft beloofd dat de auto het Canadese meisje ‘als een vogel’ door India zal brengen, en de chauffeur heeft dan ook meer te vrezen van alle mensen en dieren op de route dan van motorpech.

Heilige koeien en spelende kinderen versperren voortdurend de weg. Bovendien is de hitte ondraaglijk. Er zijn bijna geen bomen om even te schuilen voor de brandende zon, waar Aloha elke dag veel last van heeft.

‘Het voelde alsof er een straal van vuur uit de zon schoot, en de aluminium carrosserie van de auto werd te heet om aan te raken,’ schreef ze later.

Na een paar weken in de stoffige hitte komen de auto’s aan in de stad Gwalior in het midden van India, waar de plaatselijke vorst, de maharadja, de avonturiers in zijn paleis uitnodigt.

De maharadja heeft over de expeditie gelezen en van Wanderwells films over zijn reizen in het westen genoten.

Hierna doet de expeditie de heilige stad Benares aan, het huidige Varanasi, waar de builenpest is uitgebroken. De doden worden op grote brandstapels verbrand. ‘De stank is niet te harden,’ schrijft Aloha.

Aloha heeft nog zo’n 700 kilometer voor de boeg als zij en het team de jungle van Bengalen in rijden. De weg verandert in een hobbelig paadje, en tussen de bomen horen ze wilde dieren brullen.

Walter en Aloha toeteren om ze op afstand te houden. Op 250 kilometer van Calcutta ziet Aloha hoe de donkere wolken van de moesson zich samenpakken.

‘Het begon te regenen en het hield niet meer op. Alles was doorweekt en de auto zat onder de modder. Ik bleef er een paar keer in steken met mijn wielen.’

Om uit deze hel op aarde te komen rijden de expeditieleden twee dagen en nachten door zonder kamp op te slaan voor de nacht.

Hun kleren zijn doorweekt en Aloha zit aan haar stoel vastgeplakt. ‘Wil je het opgeven, Aloha?’ roept Walter door de regen heen.

‘Ik weet zeker dat ik het red, Cap. De kranten kennen het verhaal, en ik zou het vreselijk vinden om nu af te haken,’ zegt Aloha vastberaden.

Ze weet dat Walter talloze journalisten verteld heeft over haar rit door India. Hun moed wordt beloond, en met nog ruim 25 kilometer te gaan krijgen ze weer asfalt onder de wielen.

Het is een hele opluchting. Met een plastic zeil over zich heen komt de uitgeputte Aloha aan op de plaats van bestemming. Als eerste vrouw is ze van Bombay naar Calcutta gereden.

Aloha en Cap worden gegijzeld

In India zijn de leden van de Wanderwell-expeditie zwaar op de proef gesteld, maar de ontberingen zijn nog lang niet voorbij.

Ze moeten nog duizenden kilometers afleggen door Azië en de Sovjet-Unie voordat ze weer naar de VS kunnen.

Walter ligt echter ver voor op zijn vrouw Nell in de wedstrijd om zo veel mogelijk landen te bezoeken.

Als hij en Aloha in augustus 1924 aankomen in Singapore, ligt er een brief van Nell waarin ze vertelt dat ze moeite heeft het geld voor haar reis bij elkaar te sprokkelen.

De brief van zijn vrouw is echter op dit moment niet het belangrijkste voor Walter: hij is met zijn gedachten vooral bij zijn jonge assistente.

De twee zijn stiekem een affaire begonnen, en Aloha weet heel goed dat zijn vrouw zich aan de andere kant van de wereld bevindt.

Eind augustus vaart de expeditie door naar Shanghai, en de stemming is opperbest als de auto’s de stad Tianjin in Noord-China bereiken.

Maar ze krijgen slecht nieuws van de autoriteiten: ‘Jullie kunnen niet verder vanwege overstromingen, hongersnood, criminaliteit en een burgeroorlog.’

Maar Walter is niet van plan om af te zien van de geplande reis naar de Sovjet-Unie via Mukden in Noord-China.

Hij weet de autoriteiten zo ver te krijgen de noodzakelijke reisdocumenten af te geven en regelt een Chinese tolk.

Er zijn bijna geen wegen in Noord-China en het terrein is onherbergzaam. Het gaat dus met een slakkengangetje.

Op een dag voorkomen arme plaatselijke boeren op het nippertje dat de Fords van een berghelling glijden. Als dank geeft Aloha hun chocola, dat ze nog nooit geproefd hebben.

Pas echt spannend wordt het als de auto’s Mukden naderen, waar krijgsheren in een oorlog om de zeggenschap over het gebied verwikkeld zijn.

Bij een dorp krijgt Aloha een spijker in haar band, waarna 10 gewapende strijders uit de bosjes komen rennen. De leider zet een keel op tegen de buitenlanders.

A Aloha vindt het doodeng: de ‘grove en lompe’ Chinees beticht de reizigers ervan spionnen te zijn. Ze wordt opgesloten in een stinkende cel, waar ze de hele nacht moet doorbrengen.

Ze maakt zich zorgen over de andere leden van de expeditie, met name Walter. Ze doet geen oog dicht en is opgelucht als de celdeur de volgende ochtend opengaat en ze Cap weer ziet.

Met hulp van de tolk proberen Walter en Aloha de Chinezen van hun onschuld te overtuigen, maar ze worden niet geloofd, ook niet nadat het stel de soldaten enkele foto’s van de reis heeft laten zien.

Terwijl Aloha de foto’s aan de Chinezen uitdeelt, loopt een van de soldaten plotseling paars aan en begint hij te trillen. Aloha heeft geen idee wat er met hem aan de hand is.

Misschien is hij geschokt door wat hij op een foto zag, of misschien is het puur toeval dat hij dood neervalt. Ook zijn medestrijders zijn verbluft en hebben geen aandacht meer voor Walter en Aloha.

‘Ren naar de auto’s,’ roept Walter. Aloha is bang dat ze gesnapt worden, maar gelukkig staan de Chinese soldaten nog onthutst over hun plotseling gestorven kameraad gebogen.

Ook als de twee de motoren starten zetten de strijders de achtervolging niet in, en de expeditieleden weten te ontkomen.

In oktober 1924 steekt de expeditie de grens met de Sovjet-Unie over, en na twee dagen rijden betrekken ze een hotel in Vladivostok.

Een paar dagen voor Aloha’s 18e verjaardag bonst een soldaat op haar kamerdeur terwijl hij iets in het Russisch roept. Als ze opendoet, gebiedt hij haar mee te komen.

Ze zakt bijna door naar knieën als ze beseft dat ze op weg zijn naar de paradeplaats, waar de bolsjewieken openbare executies uitvoeren. Er staan soldaten in het gelid, en Aloha denkt dat haar laatste uur geslagen heeft.

Maar dan stapt een officier op haar af en zegt: ‘U bent de eerste vrouw die per auto naar Siberië is gereden. Ik heb uw films gezien, en die zijn geweldig. U wordt hierbij benoemd tot erekolonel.’

Aloha is perplex – en na een geweersaluut krijgt ze een insigne van het Russische leger overhandigd.

Walter doet een aanzoek

Vanuit Siberië steekt de Wanderwell-expeditie over naar Japan, dat ze in de laatste maanden van 1924 doorkruisen.

Ze worden onthaald door enthousiaste mensenmenigten en krijgen soms wel 1000 dollar (15.000 euro vandaag de dag) voor een vertoning van hun film.

Ondertussen regelt Walter een reeks voorstellingen in de VS in het nieuwe jaar. Het plan is om de reis om de wereld te beëindigen in Afrika, en daar is geld voor nodig.

Wanneer de expeditie in januari 1925 aankomt in San Francisco, worden de reizigers echter niet zo enthousiast onthaald als ze hadden gehoopt.

De journalisten zwermen wel om Aloha en Walter heen om een interview in de wacht te slepen, maar de Amerikaanse autoriteiten hebben niet zo’n hoge pet op van de globetrotters – vooral niet van Walter.

Hij heeft het nooit zo nauw genomen met wetten en regels en zat in 1917 in de gevangenis.

Kort na aankomst in het land van vertrek worden Walter en Aloha gearresteerd wegens het ‘dragen van uitrusting van het Amerikaanse leger die een officiersstatus aangeeft’.

Ze leggen uit dat de riemen die ze dragen Chinees zijn en niet Amerikaans, maar dat is aan dovemansoren gericht.

‘U wordt beiden veroordeeld tot een boete van 200 dollar of 60 dagen hechtenis,’ luidt het vonnis.

Het is een zware straf voor zo’n gering vergrijp, maar ze kunnen niet anders dan de portemonnee trekken.

Korte tijd later krijgt Walter te horen dat de FBI hem wil oppakken voor het overtreden van de Mann Act, die het als een vorm van slavernij beschouwt als een man een minderjarig meisje over een staatsgrens vervoert. Het stel kan dus niet doorreizen, anders belandt Walter in het gevang.

Er moet een oplossing komen: de twee zijn nu tot over hun oren verliefd op elkaar, en in de lente van 1925 is Aloha zelfs zwanger.

Daarom laat Walter zich scheiden van Nell, en in april doet hij Aloha een aanzoek. Als ze eenmaal getrouwd zijn, kunnen ze staatsgrenzen oversteken zonder gearresteerd te worden.

Ze leggen duizenden kilometers af, maar Aloha voelt zich een vreemde in haar eigen werelddeel: ‘Ik probeerde me thuis te voelen, maar ik vond het steeds merkwaardiger worden.’

In Detroit worden Aloha en Walter als helden onthaald omdat ze de autostad binnenrijden als winnaars van de wedstrijd waar het allemaal mee begon.

De geplande wereldtentoonstelling is echter afgelast, maar Walter kan wel foto’s en filmbeelden tonen uit 39 landen.

In december 1925 wordt dochter Valri Wanderwell geboren, maar de reis door Afrika, van Kaapstad naar Caïro, gaat gewoon door.

Aloha is zelfs zwanger van de tweede als de Wanderwell-expeditie in het najaar van 1926 vertrekt

Reis vol gevaren

De tocht van de zuidelijkste punt van Afrika naar de hoofdstad van Egypte in het noordoosten is nog nooit per auto afgelegd.

Het is meer dan 10.000 kilometer, en de meeste wegen zijn niet voor motorvoertuigen gemaakt. Na aankomst in Kaapstad begint Walter met het organiseren van de tocht, terwijl Aloha’s buik steeds dikker wordt.

In 1927 komt zoon Nile ter wereld. Drie weken later worden beide kinderen naar Aloha’s moeder gestuurd, die inmiddels in Australië woont. De reis moet doorgaan.

Deze expeditie telt zes leden, onder wie Aloha’s zus Meg. In het begin zoeven de T-Fords over de savanne.

Als ze bij de plaats Louis Trichardt in het noorden van Zuid-Afrika zijn, slaat de expeditie proviand in voor de reis door Mozambique.

Zakken met 25 kilo meel, 12 kilo gedroogd fruit en 50 kilo bonen worden in de auto’s geladen. ‘Het is eigenlijk gestoord wat jullie willen doen,’ zeggen zo ongeveer alle westerlingen in de stad.

De avonturiers willen echter koste wat kost hun unieke beelden maken en de eersten zijn die de rit volbrengen. ‘Het donkerste Afrika wacht op ons, vrienden,’ zegt Walter tegen de expeditieleden als ze verder gaan.

In juli rijden de auto’s Mozambique binnen, waar het oerwoud dicht is en de wegen paadjes worden. Ze moeten telkens stoppen omdat de planten van de jungle zich in de wielen hebben gedraaid.

Op een avond stopt de expeditie in een dorp. Eerst zijn de bewoners bang voor de automotoren, maar later heten ze de vreemdelingen welkom.

Aloha en Meg slapen zoals altijd in de auto’s, waar het gevaar voor roofdieren niet zo groot is, maar rond 2.00 uur wordt Meg wakker.

Ze wil even haar benen strekken. Als ze terugkomt, hoort ze iemand roepen: ‘Shimba! Shimba!’ Dat betekent leeuw.

De koude rillingen lopen de twee zussen over de rug. Gewapend met geweren lopen ze met de mannen door het kamp, en ze treffen sporen aan van een leeuw die Meg blijkbaar heeft gevolgd.

Uit de afdrukken blijkt dat het dier haar bijna te grazen had toen ze in de auto stapte. Een van de dorpelingen had minder geluk.

Vanaf het kampvuur loopt een bloedspoor, en als ze het volgen, vinden ze 200 meter verderop de botten van de man.

De hongerige leeuw moet de inwoner hebben verschalkt voordat hij achter Meg aan ging.

Caïro kunnen ze op hun buik schrijven

De tocht door Mozambique valt tegen. Er heerst droogte in het land, en er zijn niet veel bruikbare waterputten.

Bij gebrek aan drinkwater kauwen de expeditieleden op graan. Als ze ook nog eens bijna door hun benzine heen zijn, verstomt het gebruikelijke gezellige geklets. Nu is het bittere ernst.

Uiteindelijk komen de auto’s aan in de plaats Massengena, waar water en benzine ingeslagen kunnen worden, maar al snel dient zich een nog groter probleem aan: malaria.

Aloha wordt doodziek, en pas na een wekenlange behandeling met kinine begint de inmiddels 20-jarige globetrotter weer een beetje op te knappen.

Eind september 1927 rijdt de expeditie het iets toegankelijkere Tanzania binnen. Als ze met een boog om de Kilimanjaro heen zijn gereden, de hoogste berg van Afrika, komen ze aan in Kenia.

Daar ontmoeten de expeditieleden een paar Britse kolonisten, die hen vol ongeloof aanstaren als Walter over hun wederwaardigheden vertelt.

‘Hoe weten jullie Amerikanen te overleven in dit land? Jullie doen alles helemaal verkeerd en jullie komen ermee weg,’ merkt een van de Britten op.

Nu zijn de vooruitzichten goed, en Caïro lijkt binnen bereik. Maar dan krijgen de reizigers te horen dat er een bloedige opstand is uitgebroken onder de Dinka in de Britse kolonie Soedan.

Daardoor is reizen in dat land levensgevaarlijk, vooral voor blanken. Bovendien regent het in Tsjaad veel te hard om via dat land om Soedan heen te rijden.

Voor het eerst slaat Walter de waarschuwingen niet in de wind. Hij vertelt de overige expeditieleden dat het doel van de reis niet gehaald zal worden.

Nu rijdt het team naar de oostkust van Kenia om koers te zetten naar Europa.

Op 18 december 1927 worden de gehavende T-Fords aan boord van een passagiersschip geladen, en vanaf het dek zien Aloha en Walter de Afrikaanse kust achter de horizon verdwijnen.

Ze hebben Caïro niet gehaald, maar Aloha laat zich niet uit het veld slaan, want ze heeft haar einddoel wel bereikt. Vijf jaar eerder was Idris Hall als tiener de wijde wereld in getrokken.

Nu had Aloha Wanderwell als eerste vrouw in een auto rond de wereld gereden.

Naschrift: Na een paar jaar thuis gingen Aloha en Walter in 1930 naar Zuid-Amerika om ook dat continent te verkennen.

Walter kwam in 1932 onder mysterieuze omstandigheden om het leven, maar Aloha bleef over de wereld reizen met haar tweede man, Walter Baker.

Ze trokken onder meer door Oceanië. Antarctica is het enige werelddeel waar Aloha Wanderwell nooit is geweest.