Op een mooie dag in augustus 1768 vertrekt het Britse marineschip HMS Endeavour uit Plymouth. Aan boord zijn 94 mannen onder leiding van luitenant James Cook.
Ze zijn op weg naar het eiland Tahiti in de Stille Oceaan. Daar willen ze een astronomisch verschijnsel observeren – een Venusovergang, waarbij Venus voor de zon langs schuift. Vanaf de aarde is de planeet te zien als een zwart vlekje op de zonneschijf.
De expeditie is gepland door de Royal Society en betaald door koning George III. De Britse marine (Royal Navy) heeft James Cook nog een opdracht gegeven: hij moet het mythische ‘Terra Australis Incognita’ – het onbekende zuidland – proberen te vinden.
‘Ze denken zelf dat ze alles hebben wat ze nodig hebben.’ James Cook over de Aboriginals in Australië
De Endeavour vaart langs Kaap Hoorn en is op tijd in Tahiti om de Venusovergang te observeren.
Vervolgens zet kapitein Cook koers richting het westen, en op 19 april 1770 krijgt de bemanning nieuw land in zicht. 10 dagen later zet Cook voet op wat nu de oostkust van Australië wordt genoemd en verklaart hij het gebied tot Brits territorium.
Zo ontdekte James Cook Australië, in ieder geval volgens veel geschiedenisboeken. Maar klopt dat wel?
VOORS EN TEGENS: Het continent was niet nieuw
Geen enkel land had Australië vóór de expeditie van Cook opgeëist.
Ontdekkingsreizigers hebben waarschijnlijk al veel eerder voet op de Australische kust gezet, maar niemand wist hoe hun verschillende observaties met elkaar samenhingen. Zo dachten de Nederlanders dat het nieuwe land een verlengde was van het eiland Nieuw-Guinea.
Dat Australië niet verbonden was met andere continenten bleek pas toen James Cook de oostkust van Australië in kaart bracht. Nu wist hij hoe het continent er precies uitzag – en dat het niet verbonden was met bijvoorbeeld Antarctica. Vanaf dat moment was Australië officieel ontdekt.
Cook was niet eens de eerste Brit in Australië. De piraat en wetenschapper William Dampier verkende een groot deel van de Australische noordkust in 1699 – 71 jaar vóór James Cook.
Ruim 150 jaar vóor Cook ging de Nederlander Willem Jansz. aan land langs de noordkust van Australië (1606). Later brachten Europese ontdekkingsreizigers verschillende gebieden langs de noord-, west- en zuidkust in kaart. Het gebied werd Nieuw-Holland genoemd.
De Aboriginals kwamen volgens wetenschappers 50.000-65.000 jaar geleden aan in Australië. Het continent werd dus al lang voordat Europa de wereld in kaart begon te brengen ontdekt.
CONCLUSIE: De Aboriginals ontdekten Australië minstens 50.000 jaar eerder dan de Britten.
Om als rechtmatige ontdekker te worden erkend, mag niemand het gebied eerder hebben ontdekt. In het geval van Australië is het duidelijk dat mensen het gebied al veel langer kenden dan James Cook en zijn bemanning.
Hoewel de eerste Europese ontdekkingsreizigers geen idee hadden hoe groot Australië was, brachten zij grote delen van het continent in kaart – lang vóór de aankomst van James Cook in 1770.
In de jaren 1950 en 1960 leerden Australische schoolkinderen dat James Cook hun land ontdekte.
En lang voordat de Europese ontdekkingsreizigers op zoek gingen naar verre, vreemde kusten, hadden de Aboriginals zich al in Australië gevestigd.
Er woonden zelfs al een half tot één miljoen mensen in Australië toen de Britten het continent eind 18e eeuw gingen koloniseren. Een gebied met zo veel mensen kan niet als ‘onontdekt’ worden gezien, en dus kan James Cook alleen de eer krijgen voor het in kaart brengen van de Oost-Australische kust.