Poolvorser Thomas Poulter is trots als hij op 24 oktober 1939 achter het stuur kruipt van de enorme, futuristisch ogende Antarctic Snow Cruiser.
Dit 37 ton zware wonder is door hemzelf ontwikkeld aan het Armour Institute of Technology in Chicago, waar de ingenieurs het de bijnaam Penguin hebben gegeven. Nu moet de kolos naar de havenstad Boston worden gereden om deel te nemen aan een grootscheepse poolexpeditie.
Als Poulter door Chicago rijdt, gaan duizenden inwoners de straat op om de uitvinding te zien die de VS een stukje Antarctica moet opleveren.
Journalisten en fotografen verdringen zich rond het 17 meter lange voertuig, dat volgens de ingenieurs brede gletsjerspleten kan overbruggen, maar na slechts acht uur rijden gaat het al mis met het prestigeproject. Even buiten Fort Wayne, Indiana verliest de Penguin zijn grip als het begint te regenen.
Volgens een krant lijkt Poulter wel een bezeten organist terwijl hij de situatie probeert te redden door koortsachtig aan het stuur te draaien en aan de hendels te rukken.
De Penguin moest op eigen kracht van Chicago naar de havenstad Boston rijden, maar zowel in Fort Wayne als in Lima in Ohio ging het mis.
De eerste sceptici roeren zich: als de Antarctic Snow Cruiser op een natte Amerikaanse asfaltweg al moeilijk te besturen is, hoe moet hij dan ooit de Zuidpool bereiken?
Al snel duiken er meer problemen op, en de triomftocht voor Amerikaanse technologie verandert in een nationale nederlaag. Intussen rollen landen met een trotse pooltraditie over de grond van het lachen.
Muurvast in een greppel
Poulter heeft haast want het is wel 1640 kilometer naar Boston, maar hij moet ook oppassen. De productie van de Penguin is er snel doorheen gejaagd, en er was geen tijd voor testritten in de sneeuw. Bij Lima, Ohio gaat het weer mis.
Poulter raakt een brug over de snelweg, en door de botsing belandt het poolvoertuig in een greppel, waar het drie dagen muurvast zit.
Op weg naar Boston wordt de Penguin getest in de duinen bij Lake Michigan in Gary, Indiana. Vertwijfeld kijkt Poulter toe hoe de grote wielen zich steeds dieper ingraven in het zand.
De vertraging is kritiek, want de Penguin ligt al ver achter op schema – Poulter heeft de beloofde 48 km/h op geen enkel moment kunnen halen. De gemiddelde snelheid is 32 km/h, als het voertuig al rijdt.
In plaats van acht dagen duurt de reis naar de oostkust drie weken. Bij de geringste stijging daalt de snelheid drastisch, en bij de metropool Boston veroorzaakt de Penguin de grootste Amerikaanse file ooit, van 70.000 auto’s. Vooraan rijdt Poulter met een slakkengang van 16 km/h.
Slechts twee dagen voor vertrek bereikt de Antarctic Snow Cruiser de haven en gaat hij aan boord van het expeditieschip North Star.
Even zijn de strapatsen vergeten, nu is de geniale uitvinding op weg naar de plek waar hij voor bedoeld is. Poulter is ervan overtuigd dat de expeditie de rijdende poolbasis hard nodig zal hebben in het onherbergzame Antarctica. Bij de Zuidpool kan het -80 °C worden en waaien ijzige winden met een snelheid van 300 km/h.
Poulter weet waar hij het over heeft. Hij heeft deelgenomen aan twee eerdere poolexpedities, waarvan hij er een ternauwernood overleefde.
Thomas C. Poulter (l) en expeditieleider admiraal Richard E. Byrd. Samen ondernamen ze tussen 1928 en 1939 drie meer of minder geslaagde expedities naar Antarctica.
De omstandigheden in Antarctica zijn zo heftig dat alleen Roald Amundsen en zijn team levend zijn teruggekeerd van een reis naar de Zuidpool.
De luxueuze Penguin moet de VS een plek in de geschiedenisboeken bezorgen en het kunstje van de Noor nadoen. De Antarctic Snow Cruiser vormt een mobiel laboratorium en een warme woning voor vijf wetenschappers.
Aan boord bevinden zich genoeg proviand en brandstof voor een jaar, waarmee ze volgens berekeningen naar de Zuidpool en terug kunnen komen.
Als de North Star door het Panamakanaal vaart en de Stille Oceaan oversteekt, keert het optimisme terug. De externe speaker van de Penguin blijkt een fijn tijdverdrijf.
‘’s Avonds draaiden we verzoeknummers. Ik had twee liederen aangevraagd, en die werden allebei gedraaid,’ schrijft expeditielid en geoloog Charles F. Passel in zijn dagboek.
Landingsbrug breekt
Passel schrijft geregeld over de Penguin. Volgens hem kijkt iedereen ernaar uit om aan land te gaan, maar dan beginnen de problemen pas goed.
VIDEO: Kolos was gebouwd om te imponeren
Als het schip aankomt in de Bay of Whales, 2000 kilometer onder Nieuw-Zeeland, zijn alle ogen gericht op de Penguin. Poulter neemt plaats achter het stuur en expeditieleider admiraal Byrd klimt op het dak.
De bemanning heeft van twee zware stalen balken een provisorische landingsbrug gemaakt. Dwars erop worden dikke telefoonpalen gelegd om een helling te vormen.
Als Poulter eroverheen rijdt, kraakt het hout onder het gewicht. Een fractie van een seconde later breken de telefoonpalen onder het rechtervoorwiel als luciferhoutjes.
De Penguin helt vervaarlijk over, en even zijn een paar olievaten onder de brug het enige wat het prestigevoertuig ervan weerhoudt op het ijs te storten. Met zijn 37 ton zou de Penguin er waarschijnlijk dwars doorheen gaan en naar de bodem van de koude zee zinken.
‘De admiraal vloog bijna van het voertuig af,’ schrijft Charles F. Passel.
Poulter moet snel handelen. Hij trapt op het gas en raast de helling af.
‘Terwijl het hout onder haar bleef breken, kwam ze door de verhoogde snelheid vooruit, en eenmaal op de sneeuw reed ze nog bijna een mijl door,’ schrijft Passel.
De Antarctic Snow Cruiser ging aan land op de plek die met wit is gemarkeerd op de kaart. De VS wilden aanspraak maken op dit gebied.
VS wilden een stukje Antarctica
In 1939 liggen de VS achter in de wedloop om Antarctica, waar mogelijk waardevolle grondstoffen als steenkool en olie te vinden zijn. De Amerikanen willen de westelijke Stille Oceaankust verkennen en claimen.
Frankrijk, Groot-Brittannië, Australië, Nieuw-Zeeland en Noorwegen maken al aanspraak op grote delen van Antarctica. En sinds 1938 verkent nazi-Duitsland een gebied in het noorden.
Daarom rusten de Amerikanen de United States Antarctic Service Expedition uit, met admiraal Byrd aan het hoofd van 125 man. De expeditie moet twee permanente bases opzetten in een nog onontgonnen gebied aan de kust van de Stille Oceaan – van het zuiden van Nieuw-Zeeland tot de punt van Zuid-Amerika.
Het lukt de VS echter nooit om een stukje Antarctica te veroveren. In 1961 verbiedt een internationaal verdrag militaire activiteit en de winning van grondstoffen in Antarctica. Ook wordt bepaald dat niemand delen van het continent kan claimen.
Na deze weinig gracieuze landing beproeft de Antarctic Snow Cruiser zijn krachten voor het eerst op ijs en sneeuw.
Het besluit om het voertuig een cruciaal onderdeel te maken van de derde Antarctica-expeditie van admiraal Byrd kwam zo laat dat de Cruiser razendsnel in de zomer moest worden gebouwd. Testen in de sneeuw was dus niet mogelijk.
Ondanks de problemen op de Amerikaanse wegen hoopt Poulter nog steeds dat de Penguin zijn bijnaam kan waarmaken. Net als deze geharde dieren is zijn voertuig gebouwd om over obstakels te kunnen kruipen.
De Penguin zou diepe gletsjerspleten moeten kunnen trotseren. Maar de Amerikanen ontdekken al snel dat de Antarctic Snow Cruiser ongeveer even goed is in rijden in de sneeuw als pinguïns zijn in vliegen.
De banden zijn een belangrijk probleem: die zijn enorm, maar glad.
VIDEO: Gletsjerspleten waren geen probleem. In theorie
De Penguin kon zijn wielen beurtelings intrekken om gletsjers te passeren, maar daarvoor moesten de wielen wel grip hebben in de sneeuw.
Hoewel tractoren met profielbanden allang bestaan en in de VS in alle weertypen worden gebruikt, heeft de Antarctic Snow Cruiser gladde zomerbanden.
Het idee is dat er geen ijs in kan samenklonteren. Dat klopt ook, maar de wielen draaien rond zonder grip te krijgen en moeten van sneeuwkettingen worden voorzien.
Reus met kracht van een dwerg
Gladde banden zijn echter slechts een van de problemen. Het voertuig is een hybride en gebruikt diesel om vier elektromotoren aan te drijven. Die laten elk een wiel draaien. Door dit ontwerp kan de Penguin het zonder versnellingsbak en aandrijfas stellen, die anders veel ruimte zouden innemen. Maar de vindingrijkheid heeft een prijs: de elektromotoren zijn veel te zwak.
In totaal heeft de Penguin slechts 8 pk per ton. Ter vergelijking: bij een Ford T uit de jaren 1930 is dat circa 30 pk en bij een moderne Smart 75.
Kortom, de Amerikanen hebben een reus met minder kracht dan een seniorenauto naar een van de extreemste plekken op aarde gestuurd.
Poulter zoekt wanhopig naar een oplossing. De reservewielen worden met de ingebouwde kraan uit de bagageruimte getild en als dubbele wielen aan de voorkant gemonteerd, maar dat haalt weinig uit.
De reus is het zwaarst aan de achterkant. Als bij nader inzien de achterwielen van de extra banden worden voorzien en de bestuurder vervolgens achteruitrijdt, komt de Penguin eindelijk in beweging.
Stoppen is echter een slecht idee. Door het enorme gewicht van het voertuig wordt de sneeuw onder de banden samengedrukt, waardoor er kuilen ontstaan waar Poulter nauwelijks meer uit komt.
Alleen door de allervlakste gebieden te kiezen weet de Penguin 148 kilometer in een boog om de Amerikaanse kustbasis heen te rijden. Maar zelfs de meest optimistische expeditieleden beseffen dat het voertuig de 1200 kilometer naar de Zuidpool nooit gaat redden.
Wonder verdwijnt spoorloos
De droom van een mobiel poollaboratorium is veranderd in een nachtmerrie.
Zelfs met de dubbele banden had de Penguin moeite om van zijn plek te komen.
Het lompe gevaarte, dat nog het meest lijkt op iets uit de koker van Willy Wortel, wordt definitief bij de kustbasis geparkeerd en dient voortaan alleen nog als platenspeler.
De Amerikanen hebben de smoor in, maar al snel overschaduwt het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog de flater. Als Japan de Amerikaanse belangen in de Stille Oceaan bedreigt, worden de 125 mannen voor de zekerheid uit Antarctica teruggetrokken. De Penguin blijft achter.
Kleine, goedkope Ferguson-tractoren overtroffen het loodzware poolvoertuig van de VS.
Armeluistractor overtrof kolos
In 1958 lijden de Amerikanen de ultieme nederlaag als de Antarctic Snow Cruiser wordt verslagen door zoiets simpels als een tractor.
Een poolexpeditie met deelnemers uit meerdere landen van het Britse Gemenebest bereikt de Zuidpool voor het eerst sinds Roald Amundsen in 1911 en Robert Scott in 1912.
De legendarische sir Edmund Hillary (die als eerste de Mount Everest bedwong) zit in een van de drie omgebouwde Ferguson-tractoren van deze Trans-Antarctische Expeditie.
De Little Grey Fergie, zoals de Ferguson TE20 liefkozend wordt genoemd, is in de jaren 1950 voor honderdduizenden landbouwers over de hele wereld haast een familielid. De onverwoestbare tractor kan vrijwel elk obstakel aan en presteert ook bij strenge vorst vlekkeloos.
De tractorexpeditie bereikt niet alleen de Zuidpool, maar doorkruist in 99 dagen tijd als eerste heel Antarctica – een ijskoude reis van 3473 kilometer.
Een jaar na de Tweede Wereldoorlog gaat er een nieuwe Amerikaanse expeditie naar Antarctica. De wetenschappers vinden de Penguin, maar laten hem wijselijk staan.
In 1958 vindt nog een expeditie de kolos, maar sindsdien is hij niet meer gezien. De Antarctic Snow Cruiser ligt nu bedolven onder sneeuw en ijs, of is weggedreven op een smeltende ijsschots en rust op de zeebodem.