In de 14e eeuw zetten grote veranderingen de Europese handel met de Arabische wereld en het Verre Oosten op zijn kop. Door de val van het Mongoolse Rijk werden de Aziatische wegen onveilig voor reizigers, en de Ottomanen en Venetië controleerden de toegang tot de Middellandse Zee.
Daarom besloot de Portugese prins Hendrik de Zeevaarder een zeeweg naar Azië te zoeken. Door om Afrika heen te varen, kon hij tussenhandel vermijden en zijde, specerijen en andere gewilde producten uit het Oosten rechtstreeks naar Portugal brengen.
Hendrik stuurde circa 80 expedities naar de westkust van Afrika. De zeevaarders bouwden er forten en handelsstations, met goud en slaven als meest lucratieve waren.
Na de dood van Hendrik de Zeevaarder in 1460 zocht Portugal verder naar een zeeweg naar Azië. In 1488 rondde de ontdekkingsreiziger Bartolomeu Dias als eerste Europeaan de zuidpunt van Afrika, Kaap de Goede Hoop.
10 jaar later ging Vasco da Gama aan land in Calicut, nu Kozhikode, aan de westkust van India.
En daar lieten de Portugezen het niet bij. In 1500 bereikte de zeevaarder Pedro Álvares Cabral Brazilië. Portugal, dat toen een bevolking had van circa 2 miljoen mensen, was een wereldrijk geworden.
2. Ligging gaf voorsprong
Anders dan Spanje, Italië en Griekenland had Portugal geen directe toegang tot de handelsroutes via de Middellandse Zee. Daarom richtte het land zich op de open zee.
Dankzij de zeevaart had Portugal een wereldwijd handelsnetwerk. In de tijd van de eerste reizen naar de Afrikaanse westkust verdienden koningen en kooplui kapitalen aan goud, slaven en specerijen.
De inkomsten werden deels gebruikt voor meer expedities.
Emanuel I, koning van 1495 tot 1521, werd door de overzeese handel zo rijk dat de Franse koning Frans I hem met nauwverholen jaloezie de bijnaam le roi épicier, koning-kruidenier, gaf.
4. Vrede zorgde voor genoeg geld
In de 15e eeuw werden veel grote Europese zeemachten in beslag genomen door oorlogen en conflicten.
De Turken hadden het aan de stok met Italië en Oostenrijk, Engeland en Frankrijk vochten de Honderdjarige Oorlog uit en de Spanjaarden probeerden hun land op de moslims te heroveren.
Maar in Portugal heerste vrede. Daardoor kon het land veel tijd en geld investeren in expedities.
Meer over Portugese ontdekkingsreizigers
- Roger Crowley: Conquerors: How Portugal Forged the First Global Empire, Random House, 2015
- Daniel J. Boorstin: The Discoverers, Vintage, 1985