‘Ja, Bhagwan, ja!’ roept een vrouw met een tamboerijn in haar hand. Ze is in extase. Te midden van honderden in het rood geklede mensen danst en springt ze in juni 1984 op het ritme van trommels, fluiten en klappende handen, terwijl een witte Rolls-Royce langzaam voorbijrijdt over een stoffige zandweg.
Achterin zit een kleine Indiase man met hypnotiserende zwarte ogen: Bhagwan Shree Rajneesh, de geestelijk leider van de wereldwijde Bhagwanbeweging, die zich zojuist hier, in het kurkdroge landschap van Oregon, heeft gevestigd.
Als Rajneesh voorbijreed in zijn Rolls-Royce, stonden duizenden van zijn volgelingen langs de weg te dansen.
Elke middag komen zijn volgelingen bijeen om een glimp op te vangen van hun leider, die zich heeft afgezonderd in zijn luxe woning om zijn visie te realiseren: een nieuwe samenleving met vrije seks en liefde voor iedereen – vooral voor Rajneesh. Zijn gewapende beveiligers controleren of iedereen wel blij is. Want onvrede wordt niet getolereerd in deze sekte met inmiddels ruim 6000 leden.
Maar de Amerikaanse autoriteiten hebben hun blik laten vallen op Rajneesh, die alles wat hij heeft opgebouwd, kan verliezen. De inwoners van Oregon kunnen nog niet bevroeden met welke drastische en gevaarlijke middelen de sekte zich zal verdedigen.
VIDEO: Dolgelukkige volgelingen zien hun goeroe voorbijrijden
Bekijk de uitgelaten sfeer tijdens de dagelijkse ‘drive-by-zegening’ van Rajneesh.
Spirituele bevrijding door seks
Bhagwan werd in 1931 geboren in India en kreeg als kind al de bijnaam Rajneesh (Sanskriet voor ‘maan’ of ‘god van de nacht’). Hij ging op zijn 19e studeren en werd daarna filosofiedocent in Jabalpur. In het kielzog van de Indiase onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in 1947 kreeg Bhagwan in de jaren 1960 belangstelling voor Indiase spiritualiteit. Hij trok door het land om onder de naam Rajneesh zijn eigen filosofie van vrijheid te prediken.
Hij provoceerde de Indiërs openlijk door de spot te drijven met hun spirituele leider Gandhi, die hij een ‘armoedeliefhebber’ noemde, en ook met elke vorm van gevestigde religie. Alleen de verering van Rajneesh, de levende meester, had zin. Dankzij zijn rijke volgelingen kon hij al snel zijn baan als leraar opzeggen om fulltime goeroe te worden.
Rajneesh trok veel mensen aan en werd in 1968 landelijk bekend toen hij in de metropool Mumbai voor 15.000 toehoorders zei dat seks goddelijk was. Alleen door de schaamte rond seks af te wijzen, kon de mens ontsnappen aan onderdrukking en een hoger bewustzijnsniveau bereiken.
Rajneesh’ volgelingen waren ervan overtuigd dat ze door zijn woorden en aanrakingen verlichting konden bereiken.
In Pura, 150 kilometer ten zuidoosten van Mumbai, richtte hij een religieuze gemeenschap op, een ashram, waar zijn groeiende schare volgelingen in harmonie en liefde kon leven. Het verblijf was niet gratis, en de tempelkas raakte goed gevuld.
Rajneesh trok veel hoogopgeleide westerlingen aan, die in die tijd spiritualiteit zochten in oosterse religies. Na hun tijd in Pura moesten de volgelingen thuis in Europa, Australië en de VS meditatiecentra openen. Zo kon de wijsheid van de goeroe over de hele wereld worden verspreid.
Sekte bouwt stad in VS
Eind jaren 1970 presenteerde Rajneesh zijn visie: een nieuwe samenleving oprichten zonder gezinnen, betaald werk of andere vervelende verplichtingen. Iedereen zou elkaar liefhebben in het nu, vrolijk zijn en de liefde bedrijven.
Pura was te klein voor dat paradijs. Rajneesh had ruimte nodig, maar de Indiase regering, die hij onbeschaamd had zwartgemaakt, wilde hem niet helpen. Rajneesh had geen zin in het bureaucratische getouwtrek, en in 1982 benoemde hij de Indiaas-Zwitserse Ma Anand Sheela tot zijn secretaresse. Voortaan zou zij zich bezighouden met de praktische problemen van het paradijs.
Sheela zag de VS als land van de vrijheid als de ideale plek voor de nieuwe commune. Zonder de vele volgelingen op de hoogte te stellen, emigreerde de leiding van de sekte in juni 1981 naar het beloofde land.
De nieuwe samenleving werd gevestigd op een verlaten boerderij met 260 km2 grond, die de sekte voor 5,75 miljoen dollar had gekocht van de county Wasco in de staat Oregon. Het was landbouwgrond, maar dat hield de sekte niet tegen. Sheela verkreeg een vergunning om mobile homes neer te zetten voor de vele ‘agrarisch medewerkers’ die hier een enorm landbouwcollectief zouden beginnen.
De inwoners van Rajneeshpuram moesten hard werken – altijd in het rood gekleed volgens de instructies van de goeroe.
De 40 inwoners van het naburige Antelope verbaasden zich over de stroom in het rood geklede nieuwkomers. De sekte kocht huizen in het plaatsje op, vanwaar de leiding de opbouw van het landbouwcollectief kon aansturen en de boel kon runnen.
De lokale diner werd hernoemd tot ‘Zorba the Buddha’ en serveerde voortaan vegetarisch eten in plaats van hamburgers. De sceptische inwoners en hun burgemeester namen contact op met de pers. Toen Rajneesh in augustus 1981 zijn nieuwe goeroeresidentie betrok, publiceerden lokale kranten de eerste kritische artikelen over de mysterieuze sekssekte.
Na een paar maanden overtuigden Sheela en de advocaten van de sekte het bestuur van Wasco ervan dat het gebied, waar nu ruim 1000 mensen woonden, de status van een zelfstandige stad verdiende. De sekte kreeg een eigen gemeenteraad en zelfbeschikking over het land, en op 18 mei 1982 was de Bhagwanstad, Rajneeshpuram, een feit. De nieuwe status trok nog veel meer volgelingen vanuit de hele wereld aan.
Rajneeshpuram groeide snel uit tot 7000 inwoners, toen de sekte armen en daklozen ging aantrekken.
De enorme toestroom van buitenlanders trok de aandacht van de immigratiedienst. Maar Rajneesh en Sheela wilden het tempo niet vertragen. Ze besloten dat 500 Amerikaanse volgelingen moesten trouwen met buitenlandse aanhangers. Dit waren doorgaans mensen die ze nog nooit hadden ontmoet, maar die vaak wel geld en waardevolle connecties hadden.
De stellen studeerden een verzonnen verhaal in en wisten de autoriteiten te overtuigen. Daardoor kon de sekte – en natuurlijk de persoonlijke rijkdom van Rajneesh – blijven groeien.
In plaats van een Police Force (politiekorps) had Rajneeshpuram een Peace Force (vredeskorps). Maar de vele wapens stonden op scherp.
Utopia werd streng bewaakt
Het motto was vrijheid en liefde voor iedereen, maar afluisterpraktijken, kindermisbruik en censuur hoorden ook bij het leven in de Bhagwanbeweging.
De ongeveer 7000 leden die tussen 1981 en 1985 in woonwagens, tenten en schuurtjes in Rajneeshpuram woonden, waren de gelukkigste mensen op aarde. Dat zeiden ze tegen elkaar en tegen de buitenwereld. Ze waren elke dag druk in de weer met huizen bouwen en groente oogsten. Dat heette echter niet werk, maar ‘aanbidding’.
De volgelingen kregen drie keer per dag een vegetarische maaltijd. Kleren, tandpasta, sigaretten en condooms werden door de sekte verstrekt. Vrije seks werd aangemoedigd, maar zwangerschap niet, en de kliniek van de commune had zijn handen vol aan abortussen en sterilisaties. Kinderen mochten niet bij hun ouders wonen, maar werden bij vreemden geplaatst. Later kwamen er veel verhalen naar buiten over misbruik en verkrachting.
Verkrachtingen werden echter in de doofpot gestopt door het gewapende Peace Force. Met camera’s en geheime afluisterapparatuur hield dit ‘vredeskorps’ iedereen in de gaten. Als bleek dat iemand ontevreden was met de omstandigheden, werd diegene apart genomen en in het ergste geval weggestuurd, want de commune moest een vreugdevolle plek zijn.
Goeroe is dol op vrouwen en auto’s
Sheela wist hoezeer haar leider hield van luxe en gaf veel geld uit aan dure horloges, sieraden en vooral Rolls-Royces voor hem. Die laatste gebruikte hij voor de dagelijkse ‘drive-by-zegening’. De goeroe had in totaal 93 van die dure wagens, die volgens hem bevorderlijk waren voor zijn spiritualiteit.
‘Het is lastig mediteren op een ossenkar. In een Rolls-Royce zitten is de beste manier om geestelijke groei te bereiken,’ schreef Rajneesh in een van zijn boeken.
Het geld kwam van de activiteiten van de sekte en van de vele rijke volgelingen, die bij aankomst in Rajneeshpuram al hun kostbaarheden inleverden. Voortaan zouden ze in houten hutjes wonen en in lompen lopen. Maar voor mooie jonge vrouwen was er volop kans om geestelijk verlicht te worden door seks met de goeroe.
VIDEO: Goeroe heeft lachers op zijn hand
Rajneesh’ preken waren vaak provocerend. Hij had bijvoorbeeld geen goed woord over voor democratie.
Talloze vrouwelijke volgelingen deelden het bed met hem, want hoewel niet iedereen zijn woeste baard en starende ogen sexy vond, wilde niemand zijn goddelijke aanrakingen weigeren.
Elke vorm van negativiteit kon ertoe leiden dat iemand moest vertrekken: klachten over de afnemende kwaliteit van het eten of over Sheela, die steeds dictatorialer werd – vooral nadat Rajneesh het vanaf eind 1981 te vermoeiend vond om zelf met zijn vele discipelen te praten. Hij kondigde aan dat hij zou streven naar spiritueel ontwaken door niet langer in het openbaar te spreken. Sheela werd zijn spreekbuis, en daarmee was haar woord wet.
In de jaren daarop leefde Rajneesh in afzondering in zijn privéwoning in Rajneeshpuram, terwijl zijn arts hem van drugs voorzag voor onder meer de nachtelijke orgiën.
Sheela bepaalde het dagelijks leven in de sekte. Iedereen moest elkaar liefhebben, en wie iets fout deed, ging met de billen bloot. Een mannelijke volgeling die iets had opgeraapt van de straat, moest tijdens een bijeenkomst in de grote vergaderzaal zijn ‘diefstal’ opbiechten.
Op de bekentenis van de man volgde een stroom van huilende volgelingen, die door de microfoon bekenden dat ze bijvoorbeeld uit puur egoïsme te veel eten hadden opgeschept in de kantine.
Rajneeshpuram had een eigen vliegveld, en zijn vliegmaatschappij Air Rajneesh bezat vijf vliegtuigen en een helikopter.
De pers was welkom in Rajneeshpuram, maar werd gedurende het hele bezoek begeleid door het ‘Peace Force’. Gasten die met de auto kwamen, moesten hun autosleutel afgeven en ermee akkoord gaan dat hun kleding en tassen voor vertrek zouden worden doorzocht. Niemand mocht de commune verlaten met foto’s of iets anders wat de sekte niet had goedgekeurd.
Een journalist van de krant Willamette Week dacht dat hij de stad ongezien kon fotograferen vanaf een heuvel. Maar de effectieve bewaking spotte hem, en een paar minuten later landde de helikopter van de sekte naast hem. Twee mannen stapten uit en vroegen vriendelijk om zijn camera.
VIDEO: Honderden aanhangers raken in trance
Rajneesh ontwikkelde een speciale vorm van meditatie: ‘dynamische meditatie’. Daarbij moesten de volgelingen samen springen, schreeuwen en huilen. De goeroe vormde ook gewelddadige interactiegroepen, want volgens hem kon fysiek geweld de weg naar zelfverwezenlijking zijn.
Gewapende beveiliging in het paradijs
De sekte van Rajneesh was al snel gehaat bij de lokale bevolking, onder meer omdat de vele volgelingen het plaatsje Antelope volledig overnamen. Op 29 juli 1983 ontplofte er een bom in Hotel Rajneesh, die waarschijnlijk was geplaatst door een inwoner.
De beveiliging werd verder aangescherpt en overal in Rajneeshpuram waren geweren. Sheela huurde een commando in om een korps van 38 geselecteerde volgelingen te trainen in wapengebruik, camouflage en commandoacties.
‘We laten ons niet zoals de joden gewoon afslachten.’ Nederlands sektelid in de krant *The Oregonian*
‘Niemand komt aan ons,’ zei een Nederlandse volgeling tegen de lokale krant The Oregonian. ‘We laten ons niet zoals de joden gewoon afslachten.’
In september 1983 trok Wasco de status van Rajneeshpuram als zelfstandige stad in. De procedures zouden niet goed zijn gevolgd, maar Sheela vermoedde een complot.
Ze was ervan overtuigd dat de sekte alleen kon overleven als deze in november 1984 de provinciale verkiezingen in Wasco zou winnen. Maar Rajneeshpuram had maar zo’n 2000 stemgerechtigde inwoners, en voor een meerderheid waren 5000 à 6000 stemmen nodig. Samen met haar steun en toeverlaat, de verpleegkundige Ma Anand Puja, bedacht Sheela een duister plan: de inwoners van Wasco moesten zo ziek worden dat ze fysiek niet in staat zouden zijn om te stemmen.
Overal waar Rajneesh werd vereerd, provoceerde hij de autoriteiten en machthebbers.
Wijze woorden van Rajneesh
De goeroe kon als geen ander filosofie vermengen met provocatie en platitudes. Zijn wijsheden werden in gedrukte vorm en op cassettebandjes verkocht en gingen als warme naan over de toonbank.
Salmonellavergiftiging voor verkiezingswinst
Ma Anand Puja kocht salmonellabacteriën bij een farmaceutisch bedrijf in Seattle en bouwde een geheim laboratorium in Rajneeshpuram. Hier kweekte ze genoeg salmonellabacteriën op om duizenden mensen te besmetten. Het doelwit waren de inwoners van The Dalles, de grootste plaats van Wasco.
Half september was Sheela klaar voor een biochemische aanslag van formaat. Het eten in de tien populairste buffetresturants van de stad werd besmet met een krachtige dosis salmonella. De bacterie verspreidde zich met de dag, en mensen werden opgenomen in het ziekenhuis. De onverklaarbare epidemie zaaide angst.
‘Niemand durfde alleen naar buiten, mensen sloten zich op in hun huizen,’ vertelde een inwoner.
Sheela maakte koelbloedig de balans op van de aanslag: 751 mensen besmet en 45 in het ziekenhuis.
De sekte verspreidde salmonellabacteriën in het eten van lokale restaurants.
De salmonella-aanslag was een succes, maar Sheila had een nog grotere verspreiding nodig – via de watervoorziening van Wasco. De zes waterreservoirs van de overheid waren echter zo goed afgesloten dat inbreken onmogelijk was.
Tegen die tijd was Sheela haar greep op de macht al aan het verliezen. Haar dictatoriale gedrag en moorddadige plannen waren de goeroe ter ore gekomen, en op 30 oktober 1984 verbrak Rajneesh na drie jaar zijn stilzwijgen.
‘Ik zal mijn eigen waarheden vertellen,’ zei hij tegen zijn volgelingen, met een nauwverholen verwijzing naar Sheela’s leugens en machtsmisbruik. Er woedde een machtsstrijd binnen de sekte, maar al snel zou blijken dat dat niet het enige probleem was.
Ma Anand Sheela’s pogingen om de macht te behouden, leidden tot bioterrorisme.
Sekte wilde openbaar aanklager doden
In januari 1985 stelden Sheela en haar vertrouwelingen een dodenlijst op van vijanden die zouden samenzweren tegen de sekte. Op één stond de openbaar aanklager van Oregon, Charles Turner.
In januari 1985 startte de openbaar aanklager van Oregon een onderzoek naar de pro-formahuwelijken van de Bhagwansekte. Daardoor dreigden veel leden het land uit te worden gezet, en Sheela, plaatsvervanger van de goeroe en dagelijks leider, zag maar één oplossing: Charles Turner moest dood. Ze selecteerde acht volgelingen, die met valse identiteitskaarten vuurwapens kochten in New Mexico.
De leden achterhaalden Turners privéadres in Portland en verhuisden naar de stad, waar ze hem schaduwden om het juiste moment voor de aanslag te vinden. Het plan was zijn auto te laten stoppen op weg naar zijn werk door een verkeersongeluk in scène te zetten. De Bhagwanleden zouden Turner wenken om te helpen en dan van dichtbij neerschieten. Het liep echter allemaal anders toen Rajneesh achter Sheela’s salmonella-aanval op de inwoners van Wasco kwam.
Sheela riep het team terug naar Rajneeshpuram. Maar de leden konden hun straf niet ontlopen, en tussen 1990 en 2006 werden zeven van hen plus Sheela veroordeeld tot 1-5 jaar celstraf wegens poging tot moord.
Op de vlucht voor de FBI
De autoriteiten waren een onderzoek gestart naar de salmonella-epidemie in The Dalles, en in februari 1985 werd de Bhagwanbeweging in staat van beschuldiging gesteld. De grond werd Sheela te heet onder de voeten, en op 14 september 1985 vluchtte ze met haar dierbaren naar West-Duitsland. Rajneesh gaf een persconferentie, waarop hij Sheela en haar handlangers ‘een stelletje fascisten’ noemde en de autoriteiten vroeg een onderzoek in te stellen naar Rajneeshpuram.
Dat deed de FBI, en hoewel Sheela haar best had gedaan om alle sporen te verwijderen, vond de dienst bewijzen van poging tot moord, illegaal afluisteren van volgelingen en de salmonella-aanslag.
Rajneesh’ vertrouwelingen beseften dat hun spirituele leider was gecompromitteerd en gingen er samen met hem in een privévliegtuig vandoor. Maar bij een tussenstop werden ze opgepakt. Rajneesh riskeerde 175 jaar cel, maar sloot een deal waardoor hij er met een boete van 400.000 dollar afkwam. Ook moest hij de VS voorgoed verlaten.
Vanuit de rechtbank reden Rajneesh en zijn gevolg rechtstreeks naar een privévliegveld, vanwaar hij naar New Delhi vloog.
Na zijn arrestatie sloot Rajneesh een deal met de autoriteiten. Hij bekende huwelijken te hebben gearrangeerd om de Amerikaanse migratiewetten te omzeilen, maar ontkwam aan celstraf.
In samenwerking met de West-Duitse politie werden Sheela en haar trawanten in oktober 1985 gearresteerd en uitgeleverd aan de VS. Ze kreeg 60 jaar, maar zat uiteindelijk maar 29 maanden vast, waarna ze naar Zwitserland verhuisde. Hier runde ze jarenlang twee verpleeghuizen.
Na Rajneesh’ verbanning werd Rajneeshpuram verlaten, en tegenwoordig is het een vakantiekolonie. De goeroe zelf zwierf over de wereld, maar was niet meer welkom in het Westen. Hij was ervan overtuigd dat de Amerikaanse overheid hem had vergiftigd en stierf vijf jaar later door ziekte. De sekte, die inmiddels Osho heet, heeft nog altijd duizenden volgelingen.
Veel leden kijken nog steeds positief terug op hun tijd in de VS. De auteur Ma Anand Bhagawati, die vier jaar in Rajneeshpuram woonde, vertelde in 2018:
‘Het was een ongelooflijk intens leven, en ik genoot er elke dag van om mijn vrienden en Rajneesh te zien. Je moet erbij zijn geweest om het te kunnen begrijpen.’