Aartsbisschop Sharp is tevreden met zijn leven en zichzelf als hij op 3 mei 1679 in zijn koets zit, samen met zijn volwassen dochter Isabella.
Het is een drukke dag geweest, want Sharp is een belangrijk man. De bisschopsvergadering voorgezeten, de Privy Council bijgewoond. Ook het netwerken dat bij zulke hoge posten hoort slurpt tijd. Na een goede lunch zakt Sharp diep weg in zijn stoel.
Ze zijn bijna thuis, in het bisschoppelijk paleis in de stad St Andrews aan de Schotse oostkust.
Maar Sharp zal zijn fraaie huis nooit meer terugzien, want er staan negen mannen aan de weg hem op te wachten, en ze zijn witheet.
De bisschop bepaalt alles
Het Schotse kerkelijk leven in de 17e eeuw was roerig. In 1660 viel het land toe aan de nieuwe koning van Engeland, Karel II. Tegelijkertijd werd de Schotse kerk verenigd, zodat zij voortaan door de bisschoppen zou worden geleid niet meer door de gemeenten, zoals tot dan gebruikelijk.
‘Jullie kregen gratie als soldaten, niet als onderdanen.’ James Sharp, 1666
De tegenstanders, covenanters genoemd, moesten zich voegen naar de bisschoppen, en de kerk trad hard op tegen alle andersdenkenden.
Onder de mannen die dominees en gemeenten in het gareel moesten houden was bisschop James Sharp, Deze streber papte aan met koning Karel en werd beloond met zijn benoeming tot aartsbisschop en religieus hoofd van Schotland. Twee jaar later werd hij lid van de Privy Council van de koning, de geheime raad.
Moordenaars maakten bisschop in koelen bloede af
Het gegil van de dochter noch de smeekbeden van de bisschop konden de daders vermurwen.
Samenzweerders vallen Sharp aan
De moordenaars vallen Sharp aan met steekwapens. Hun leider, John Balfour, was eerder veroordeeld voor religieuze vergrijpen.
Sharp smeekt om genade
Terwijl de bisschop bidt voor zijn leven, hakken de samenzweerders armen en hoofd van zijn romp.
De moordenaars houden Isabella tegen
Sharps dochter, Isabella, probeert haar vader te ontzetten. Bewoners van een gehucht verderop vertellen dat ze de jonge vrouw hoorden schreeuwen van angst.
Sharp had zijn handen vol. De koppige gelovigen bleven hagenpreken houden en onttrokken zich zo aan de strenge regels van de bisschop. Maar zij lieten het niet bij bidden. In 1666 brachten zij een leger van zo’n 1000 man bijeen en trokken op naar de Schotse hoofdstad Edinburgh.
De opstand werd snel neergeslagen en Sharp, tevens rechter, vonniste ophanging voor allen, ook de 11 die zich hadden overgegeven in ruil voor vrije doortocht.
‘Jullie kregen gratie als soldaten, niet als onderdanen,’ zei Sharp kil en hij verbrak zijn belofte: hij stuurde ze naar de galg.
‘Zijn ingewanden worden eruit getrokken terwijl hij nog leeft, en de beul moet het hart aan het volk tonen.’ De raad van de koning, het vonnis van David Hackston, 1680
Om verdere onlusten te voorkomen stelde Sharp een strijdgroep van 9000 man samen, maar het lukte hem niet zo veel gewapende mannen in de hand te houden: ze plunderden waar ze maar konden.
Niemand wilde de aanslagpleger aanhouden
De haat tegen Sharp groeide, en twee jaar later poogde een van de overlevenden van de opstand hem tijdens een bisschoppelijk bezoek aan Edinburgh te doden.
De kogel uit het wapen van de man schampte Sharp slechts. De bisschop was zo gehaat dat geen van de vele omstanders een vinger uitstak om de vluchtende dader te grijpen.
Anderen hadden meer succes met hun moordpoging. Op 3 mei 1679 lag een groep onder leiding van David Hackston, een vurig covenanter, zo’n 10 kilometer buiten St Andrews in een hinderlaag.
Het monument van Rullion Green, waar Sharps troepen de opstandige covenanters versloegen. Zo’n 50 man sneuvelden.
Toen Sharps koets naderde, reden de mannen erop af. Ze rukten de deur open, sleurden de bisschop en zijn dochter eruit en staken in op de meest gehate man van Schotland. Die smeekte op z’n knieën om genade, tevergeefs. Met een harde houw spleet een van de moordenaars de schedel van de bisschop, die badend in het bloed de geest gaf.
Slechts twee van de negen, onder wie David Hackston, werden gevat en terechtgesteld.
‘Terwijl hij nog leeft, zullen zijn ingewanden worden uitgesneden en de beul zal zijn hart aan het volk tonen,’ luidde het vonnis. De andere moordenaars ontkwamen, waarschijnlijk geholpen door enkele van de vele vijanden van de bisschop.
Negen jaar na de moord, in 1688, eindigde de politieke en religieuze chaos in Schotland in een revolutie en een herinrichting van de samenleving. Zo werd het bisschopsambt afgeschaft, om nooit meer terug te keren.