De koningin van Frankrijk staat centraal in een van grootste fraudezaken ooit in Frankijk, als een graaf en gravin zich een diamanten sieraad van onschatbare waarde willen toe-eigenen.
Het complot stap voor stap
1. 647 onverkoopbare diamanten Twee Franse hofjuweliers, Boehmer en Bassenge, gebruiken honderden diamanten voor een overdadig collier. Het sieraad bestaat uit 647 zuivere, Zuid-Afrikaanse diamanten, samen 2800 karaat, en een duizelingwekkende waarde: de prijs komt overeen met die van een volledig uitgerust oorlogsschip of 500 kilo puur goud.
De juweliers hebben een gefortuneerde Franse dame op het oog als afnemer, maar het is crisis en ze bedankt ervoor. De twee juweliers besluiten het prachtige collier aan koningin Marie Antoinette aan te bieden, die bekendstaat om haar extravagante levensstijl.
2. Zelfs voor de koningin te duur De juweliers bezoeken het paleis, maar het kostbare sieraad is zelfs voor koningin Marie Antoinette te duur. Hun droom om rijk te worden valt in duigen, sterker nog: hun zaak dreigt zelfs failliet te gaan.
3. Gravin heeft geld nodig De wanhopige juweliers gaan naar gravin Jeanne de la Motte, die beweert een goede vriendin te zijn van de koningin. Wellicht kan zij de koningin overhalen? De in geldnood verkerende gravin belooft het met haar te bespreken.
4. Bruikbare idioot duikt op Het zit Jeanne de la Motte mee: in diezelfde periode neemt kardinaal De Rohan contact met haar op. De gefrustreerde kardinaal is in ongenade gevallen bij de koningin en wil dat zij hem helpt bij een verzoening. Hij hoopt op een positie in de regering.
Niemand wist zich raad met het collier van Boehmer en Bassenge. Dit is een replica.
5. Sluw plan bedacht Jeanne en haar man, graaf De la Motte, zien hun kans waar om de boel op te lichten. De gravin biedt kardinaal De Rohan aan om zijn brieven aan Marie Antoinette te overhandigen en er ontstaat een briefwisseling. De brieven van de koningin zijn echter nep, ze zijn door de gravin en haar man geschreven.
6. Hulp van nepwaarzegger Jeanne de la Motte haalt de Italiaanse waarzegger graaf Cagliostro erbij die de toekomst zou kunnen voorspellen. In ‘trance’ voorspelt hij dat kardinaal De Rohan bij de koningin in de gunst raakt en het hoogste ambt zal bekleden.
7. Kardinaal wordt verliefd De verrukte kardinaal, die om zijn grote rijkdom en zijn minder grote intelligentie bekendstaat, is ervan overtuigd dat de mooie Marie Antoinette verliefd op hem is. Zijn verbeelding speelt hem zo parten dat hij de gravin smeekt om een rendez-vous met de koningin te arrangeren. Goede raad is echter duur bij het frauduleuze stel.
8. Geheime ontmoeting in tuin In augustus 1785 gaat de wens van de verliefde kardinaal om de koningin te ontmoeten eindelijk in vervulling. De gravin zegt hem dat hij wordt verwacht in de Venus-tuinen van het paleis van Versailles.
9. Gravenpaar speelt troef uit In de tuinen van Versailles speelt het echtpaar De la Motte hun nieuwste troef uit. Als de kardinaal op de afgesproken plek komt, ontmoet hij in het halfdonker een vrouw met een witte jurk. De jurk lijkt op de jurken die Marie Antoinette vaak bij openbare gelegenheden draagt. Het gezicht van de vrouw is verscholen achter de rand van de brede hoed. De kardinaal ruikt geen onraad.
10. Hoer speelt koningin De ‘koningin’ die de kardinaal in de tuin van Versailles ontmoet, is echter een prostituee met de naam Nicole d’Oliva, die het paar voor de gelegenheid heeft ingehuurd. D’Oliva, die denkt dat ze een erotisch spel speelt, lijkt op de koningin en heeft zelfs de bekende Habsburgse lip.
11. Kardinaal is dolgelukkig De nepkoningin overhandigt de kardinaal een roos en spreekt de woorden uit: ‘U kunt gerust zijn en het verleden laten rusten.’ De kardinaal is verheugd dat hij in de gunst valt, maar in feite is hij in de val van het echtpaar gelopen. Het is nu tijd voor de oplichters om die val te laten dichtklappen. Enkele dagen later toont de gravin de kardinaal nog eens een bewijs van de koninklijke gunst.
12. Koningin zit op zwart zaad Volgens de gravin wil Marie Antoinette een adellijke familie in nood helpen, maar kan ze de benodigde 50.000 livres niet opbrengen. Zou de kardinaal haar het geld kunnen lenen? De kardinaal wil haar maar al te graag bijstaan.
Het echtpaar ontfutselt de kardinaal veel geld.
13. Oplichters leven op grote voet Drie maanden later heeft de koningin volgens de gravin weer geld nodig en de kardinaal verpandt zijn zilver en meubels om haar bij te staan. Het echtpaar leeft uitbundig van dit geld en de Parijse elite deelt in de feestvreugde.
14. De laatste grote klapper Nu besluit het echtpaar voor het grote geld te gaan. De gravin laat de kardinaal weten dat de koningin hem als tussenpersoon wil gebruiken bij de onderhandelingen over een diamanten collier, dat de koningin volgens de gravin nooit heeft kunnen vergeten.
15. Idioot loopt in de val De kardinaal biedt aan het collier bij de juwelier op te halen en bij de gravin af te geven. Hij heeft een brief van de koningin bij zich waarin ze de juweliers schrijft dat ze het kostbare sieraad in deelbetalingen wenst te voldoen. Nadat de kardinaal het collier bij de gravin heeft afgegeven, haalt iemand – hij neemt aan dat het de koninklijke bediende is – het collier op. Geen wolkje aan de lucht.
16. Het schandaal breekt uit Maar dan verdwijnt het collier – en de echte koningin hoort voor het eerst van de zaak als ze een nederige brief van de juweliers ontvangt: een aanmaning voor de eerste betaling van het sieraad. De koningin ontkent bij de zaak betrokken te zijn en niet veel later wordt de kardinaal aangehouden. Hij verdedigt zich met de vele brieven die hij van de koningin heeft gekregen. Een schandaal volgt.
De afloop ...
... voor de kardinaal De gechoqueerde Marie Antoinette drong aan op een openbaar proces en sleepte kardinaal De Rohan voor het gerecht.
Alleen al uit het feit dat hij dacht dat hij close was met niemand minder dan de koningin bleek dat hij schuldig was, meende de koningin. Daarmee ging de rechtszaak over de eer van de koningin en niet over zijn daden.
De affaire was een geschenk voor de vijanden van de koningin. Door vrijspraak van de kardinaal werd de slechte reputatie van Marie Antoinette nog erger.
Zijn bewering dat hij een nachtelijke ontmoeting met de koningin had gehad was blijkbaar juist. Dat zij onschuldig was aan diefstal van het collier was voor het volk niet van belang.
... voor de gravin Gravin Jeanne de la Motte werd schuldig bevonden, gegeseld, gebrandmerkt en in de Bastille gegooid. Daar heeft ze mogelijk een relatie gehad met de gevangenisdirecteur, Launay, die drie jaar later met andere revolutionairen werd onthoofd toen het volk de oude vesting bestormde.
De gravin vluchtte vervolgens naar Londen, waar ze aan haar memoires werkte; een verfraaide versie van haar leven en haar rol in de affaire. Ze wilde alleen gerechtigheid, schreef ze.
Lezers in Engeland en Frankrijk kregen niet genoeg van deze bestseller, maar de gravin kon niet de vruchten van het succes plukken.
In 1791 kreeg ze in Londen bezoek van vreemden,
en omdat ze dacht dat het geheim agenten waren, barricadeerde ze de deur, klom uit het raam op de derde etage en viel naar beneden. Ze stierf enkele maanden later aan haar verwondingen.
In 1886 werd gravin Jeanne de la Mottes naam in het protocol van de Bastille ingevuld.
... voor de koningin De val van koningin Marie Antoinette begon al voor het schandaal van het collier. Ze had talloze jurken, diamanten en steeds nieuwe, nog weelderiger kapsels. Altijd de allernieuwste en -modernste. Ze droeg nooit twee keer dezelfde jurk, en ze besteedde veel tijd aan haar ‘toilette’ en aan het bedenken wat ze het volgende bal zou dragen. Wat er buiten de paleismuren gebeurde liet haar koud. Ze leefde erop los met gemaskerde bals in de opera, theaterbezoeken en feesten.
De koningin vielen door de gebeurtenis de schellen van de ogen. Ze stopte van de ene dag op de andere met haar oude levenswijze en begon zich voor de publieke opinie te interesseren. Ze kleedde zich bescheidener en trok zich terug uit het openbare leven. Ze meed het theaterleven en gemaskerde bals en verscheen niet meer in de staatsraad van de koning. Maar haar slechte reputatie bleef. In 1789 brak de Franse Revolutie uit en vier jaar later werd ze terechtgesteld.
... en het diamanten collier? Niemand weet exact wat er met het collier is gebeurd, maar graaf De La Motte zou het uit elkaar hebben gehaald en de diamanten in Londen hebben verkocht.
Sommige diamanten zouden door de hertog van Dorset zijn opgekocht en vervolgens in een diadeem zijn verwerkt.
Men zegt dat 22 van de mooiste briljanten zijn verwerkt in een sober collier van de hertogin van Sutherland. Er is echter aangetoond dat die stenen niet overeenkomen met de originele tekening van ‘het collier van de kardinaal’.
Boehmer en Bassenge, de juweliers waarmee de misère begon, gingen failliet. Hun erfgenamen spanden jaren later een zaak aan tegen prinses Charlotte de Rohan, erfgename van de kardinaal. Pas eind 19e eeuw betaalden de erfgenamen van de kardinaal een symbolisch bedrag aan de families van de twee juweliers.