‘Wat is het doel van de monarchie? Buigt de kroon voor de wil van het volk? Of blijft hij verheven boven de waan van de dag?’ Die vraag stelt de Britse premier Winston Churchill de kersverse koningin Elizabeth na een paar afleveringen van de bekroonde Netflix-serie The Crown. Het is 1952, en de jonge vorstin heeft onlangs de troon van Groot-Brittannië bestegen na de dood van haar vader George VI.
Elizabeth antwoordt niet, maar de vraag van Churchill blijft boven de serie hangen en zet aan tot nadenken over de rol van de monarchie in de moderne maatschappij.
Al een kleine 70 jaar heeft de nu 95-jarige koningin Elizabeth de kroon op haar hoofd. Ze heeft de hoogtijdagen en val van het Britse Rijk meegemaakt, de Koude Oorlog, de woelige jaren 1960 en de polariserende regeringstermijn van premier Margaret Thatcher van 1979 tot 1990.
Bekijk de trailer van het eerste seizoen van The Crown
Deze historische gebeurtenissen vormen het decor van een verhaal over intriges en machtsstrijd binnen het Britse koninklijk huis. Het is een sterke zet van de makers om de geschiedenis weer te geven door de ogen van de royals, maar het komt de geloofwaardigheid niet ten goede.
Het Britse koningshuis staat erom bekend dat het niet graag een inkijkje biedt in het dagelijks leven op Buckingham Palace, en The Crown staat dan ook bol van de aannamen, artistieke vrijheden en verzonnen dialogen. Dit mengsel van feit en fictie heeft veel stof doen opwaaien in Groot-Brittannië.
De conservatieve minister van Cultuur Oliver Dowden zei na de première van seizoen vier, over de relatie tussen kroonprins Charles en prinses Diana:
‘Ik ben bang dat kijkers die deze gebeurtenissen niet hebben meegemaakt, feit en fictie niet van elkaar kunnen onderscheiden.’
Serie: Ex-koning spreekt kwaad over familie
Eduard VIII was nog geen jaar koning toen hij aftrad om met de Amerikaanse Wallis Simpson te trouwen. De hele serie lang geeft de ex-koning af op zijn familie met bijnamen in brieven aan Simpson.
Werkelijkheid: Iedereen had bijnamen
Alle scheldpartijen van Eduard komen vrijwel letterlijk uit brieven tussen hem en Simpson. Die beschrijven o.a. de vrouwelijke royals als ‘heksen’, en Elizabeth wordt ‘Shirley Temple’ genoemd naar het beroemde kindsterretje.
Feit en fictie lopen door elkaar
De koninklijke familie heeft zich in het openbaar niet uitgelaten over The Crown, maar volgens bronnen winden de royals zich elk seizoen meer op over de serie. En als je de beweringen naloopt, is de irritatie binnen het koninklijk huis niet helemaal ongefundeerd.
Zo is er bijvoorbeeld geen bewijs dat prins Charles dagelijks belde met zijn toenmalige minnares Camilla Parker Bowles terwijl Diana in haar eentje op haar kamer voor de tv zat, zoals in de serie te zien is. Volgens de Britse koningshuisdeskundige Hugo Vickers hadden Charles en Camilla de eerste jaren van zijn huwelijk met Diana nauwelijks contact.
Serie: Inbreker praat over politiek met koningin
Elizabeth schrikt in 1982 wakker als Michael Fagan in haar slaapkamer staat. De koningin hoort de werkloze man belangstellend aan als hij moppert over Thatchers beleid.
Werkelijkheid: Elizabeth ontvluchtte slaapkamer
Volgens Fagan was de koningin niet te porren voor een gesprekje tijdens het verrassingsbezoek. ‘Toen ze wakker werd en me aankeek, rende ze de kamer uit,’ vertelde de inbreker zelf in 2012.
Maar niet alleen de koninklijke familie is het slachtoffer van geschiedvervalsing. In het eerste seizoen draait een hele aflevering om de giftige smog die Londen in 1952 bedekte. Deze dichte mist was een grote tragedie die 12.000 inwoners van de Britse hoofdstad fataal werd.
Dat een van die slachtoffers de persoonlijke secretaris van Churchill was en dat de aarzelende premier hierdoor eindelijk in actie kwam, is echter pure fictie. Die secretaris bestond helemaal niet.
De manier waarop de omstreden Britse premier Margaret Thatcher wordt neergezet, doet de werkelijkheid meer eer aan. De focus ligt vooral op de moeizame verhouding tussen de vorstin en de Iron Lady. Het koninklijk huis uitte nooit in het openbaar kritiek op Thatcher en haar beleid, maar volgens historicus Dean Palmer, auteur van het boek The Queen and Mrs Thatcher uit 2016, hielden de twee vrouwen vast aan starre omgangsvormen tijdens hun wekelijkse bespreking.
‘Het ijs tussen de twee ontdooide nooit,’ schrijft Palmer.
Serie: Koninklijk huis zwijgt na tragedie
In 1966 stort de afvalberg van een kolenmijn in Aberfan in, waarbij 144 doden vallen. De premier spoedt zich naar de rampplek, maar Elizabeth laat zich pas acht dagen later zien.
Werkelijkheid: Koningin had spijt van trage reactie
De koningin zou gewacht hebben met een bezoek aan Aberfan omdat ze het ongepast vond om de plaats des onheils te verschijnen. Elizabeth noemde deze reactie later ‘mijn grootste spijt’.
Visueel imposant familiedrama
Een aspect dat alle lof verdient, zijn de werkelijkheidsgetrouwe beelden. Met een prijs van 13 miljoen dollar per aflevering is The Crown de duurste serie ter wereld, en dat is te merken aan de aandacht die is besteed aan kostuums, decors en figuranten.
De meeste afleveringen draaien om echte gebeurtenissen, van de kroning van Elizabeth tot de IRA-moord op prins Philips oom lord Mountbatten, die zo fraai verbeeld zijn dat je je wel moet laten meevoeren terug in de tijd.
Hoewel er vrijelijk geruchten door de historische feiten worden gemengd, is The Crown uiteindelijk een meeslepend en indrukwekkend epos over tientallen jaren van koninklijk drama.
