Koning Harald V van Noorwegen: ‘Wat kan ik voor je doen?

De vraag ‘wat kan ik voor je doen?’ stond centraal in het koningschap van Harald V van Noorwegen.

Toen Harald op 17 januari 1991 werd gekroond in de Nidaros-kathedraal in Trondheim, maakte hij het motto van zijn vader en grootvader tot het zijne: ‘Alles voor Noorwegen.’

Sindsdien heeft de Noorse koning alles gegeven aan zijn vaderland en ernaar gestreefd om aanspreekbaar door zijn volk te blijven.

‘In zijn toespraken betoonde hij zich een zeer meelevende koning: hij heeft gesproken over pesten, zelfmoord en kinderen met een gebroken jeugd en heeft velen een koninklijk hart onder de riem gestoken. Hij is een zeldzaamheid: een bescheiden man in de verheven positie van koning. Ik denk dat dat de sleutel is tot het begrijpen van zijn succes,’ zei de Noorse historicus Harald Stanghelle naar aanleiding de 85e verjaardag van Harald V op 21 februari 2022.

Harald V heeft altijd prioriteit gegeven aan het persoonlijk ontmoeten van het Noorse volk en was tijdens zijn hele regeerperiode een hartstochtelijk pleitbezorger voor openheid, tolerantie en inclusie.

Zijn stijl heeft de Noorse koninklijke familie gemoderniseerd en het – in de ogen van sommigen – anachronistische instituut weer relevant gemaakt voor de Noorse bevolking voor zowel oudere als nieuwe generaties.

In een peiling uit 2022 steunde 81 procent van het volk de Noorse monarchie. Onder Noren van 16 tot 20 jaar was de steun niet veel minder (76 procent).

Toen Harald V een toespraak hield ter gelegenheid van zijn 25e jubileum als koning in 2016, vestigde hij zijn naam als het verenigende symbool van heel Noorwegen, dat alle mensen met open armen verwelkomt.

Noorwegen bestaat uit alleenstaanden, gescheiden mensen, gezinnen met kinderen en oudere echtparen. Noorwegen bestaat uit meisjes die van meisjes houden, jongens die van jongens houden en meisjes en jongens die van elkaar houden. Noren geloven in God, Allah, alles en niets. Noren houden van Grieg en Kygo (een Noorse dj, red.), Hellbillies (een Noorse rockband, red.) en Kari Bremnes (een Noorse zangeres, red.). Noorwegen, dat zijn wij,’ zei hij.

Het leven van Harald V begon meteen dramatisch.

De latere koning was nog maar een paar jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en de Noorse koninklijke familie moest vluchten met de Duitse Wehrmacht op hun hielen.

Om de overlevingskansen van de koninklijke familie te vergroten, splitste de familie zich op. De koning en kroonprins Olaf bleven in Noorwegen, terwijl de kroonprinses en haar drie kinderen naar Zweden vluchtten.

Van daaruit reisden Harald en zijn twee zussen met hun moeder naar de Verenigde Staten, waar ze verbleven in Washington D.C. tot de capitulatie van Duitsland in 1945. Daarna werd de koninklijke familie herenigd in Noorwegen.

Prins Harald was al vanaf zijn geboorte voorbestemd voor een plaats in de Noorse geschiedenisboeken: hij zou de eerste Noorse koning worden die in het land was geboren sinds Olaf IV in 1370.

Maar het had weinig gescheeld of Harald V had nooit de troon bestegen.

Als tiener werd hij smoorverliefd op Sonja Haraldsen, de dochter van een koopman. Koning Olaf weigerde zijn zoon toestemming om met Sonja te trouwen, omdat ze niet van koninklijken bloede was.

Negen jaar lang hadden de kroonprins en Sonja Haraldsen in het geniep verkering.

Pas toen Harald zijn vader liet weten dat hij ongehuwd zou blijven – en dus de familielijn niet zou voortzetten – als hij Sonja niet zou krijgen, gaf koning Olaf toe.

Op 29 augustus 1968 kon Harald eindelijk een ring om de vinger van zijn geliefde doen in de kathedraal van Oslo.

Sindsdien is het koninklijk paar bij elkaar. En met haar sterke sociale betrokkenheid en enorme kennis van kunst en cultuur heeft koningin Sonja net zo’n grote rol gespeeld in de modernisering van de Noorse koninklijke familie als haar man.

Ze hebben twee kinderen: kroonprins Haakon en prinses Märtha Louise.

De prinses heeft in de loop der jaren voor wat controverse gezorgd in Noorwegen. In 2002 deed ze afstand van haar financiële toelage en de titel ‘koninklijke hoogheid’, zodat ze haar eigen bedrijf kon beginnen.

Tegenwoordig heeft ze een relatie met de zelfbenoemde Amerikaanse sjamaan Durek Verrett.

De sjamaan heeft onder andere beweerd dat hij kanker kan genezen en terreuracties kan voorspellen. Tijdens de coronacrisis beweerde hij dat een speciaal medaillon hem genas van corona.

De kritiek op Märtha Louise – en vooral op haar man – zwol aan onder de bevolking, en in 2022 liet het koninklijk huis weten dat de prinses ‘op dit moment geen officiële taken voor de koninklijke familie mag uitvoeren’.

Ze draagt echter nog steeds de titel prinses. Zoals Harald V uitlegde:

‘Ze is onze dochter en zal dat blijven, en daarom is ze prinses Märtha-Louise.’

Terwijl zijn dochter steeds meer op de zweverige toer gaat – naast haar relatie met de wereldvreemde Durek Verrrett heeft Märtha Louise openlijk verklaard dat ze bovennatuurlijke gaven heeft en met engelen kan praten – blijft haar vader met beide benen op de Noorse rotsen staan.

Harald V is dol op het buitenleven, is een fervent jager en houdt van zeilen.

In zijn jonge jaren won hij zowel het WK als het EK zeilen en nam hij meerdere keren deel aan de Olympische Spelen.

Zijn liefde voor zeilen is nooit geluwd, en in de zomer van 2022 nam de 85-jarige koning deel aan de wereldkampioenschappen zeilen voor boten van 8 meter. Hij was schipper van de Sira.

Met de rest van de bemanning van de Sira werd Harald 10e.

Harald V heeft het zeilen en het buitenleven echter verschillende keren op een laag pitje moeten zetten vanwege ziekte.

In 2003 werd hij geopereerd aan blaaskanker.

Twee jaar later werd er een kunsthartklep ingebracht vanwege subvalvulaire aortavernauwing en in 2017, 2020, 2022 en 2023 werd de koning in het ziekenhuis opgenomen met virusinfecties.

Harald V laat zich echter niet uit het veld slaan door zijn kwalen. Hij reist nog steeds de wereld over en onder zijn onderdanen probeert hij zijn officiële motto – ‘Alles voor Noorwegen’ – na te leven, en ook zijn onofficiële:

‘Wat kan ik voor je doen?