Een hofdienaar waadt op deze winderige morgen in april 1002 door het water voor de kust van Normandië.
In zijn armen draagt hij een 16-jarig meisje, stevig ingepakt tegen de kou. Voor hen ligt een langschip klaar voor vertrek.
Voorzichtig tilt de man het meisje aan boord, waar ze wordt overgenomen door een groep hofdames die haar tijdens de reis zullen vergezellen.
Het meisje heet Emma. Ze is de jongere zus van de graaf van Normandië en is op weg naar Engeland om te trouwen met koning Ethelred II, ter bezegeling van het onlangs gesloten verbond tussen Normandië en Engeland.
Al snel schallen er luide commando’s over het dek. De aanstaande koningin zal tijdens haar zeereis geëscorteerd worden door een vloot van versierde schepen.
De riemen gaan te water, de wind laat de okergele zeilen bollen en de vloot zet koers naar open zee.
Drie dagen later bereiken de schepen de kust van Zuidoost-Engeland.
Vanaf daar gaat het over het land verder naar Canterbury, waar aartsbisschop Elfric Emma en de bijna 20 jaar oudere Ethelred in de imposante kathedraal in de echt verbindt.
De mooie, jonge vrouw knielt voor het altaar, en de bij elkaar gekomen Engelse bisschoppen bidden in koor, zalven haar met olie en zetten een kroon op haar hoofd. Zo wordt Emma de koningin van Engeland.
Tijdens de feestelijkheden die volgen verschijnen delicatessen als wild zwijn, rundvlees, paling, haring, oesters en zalm op tafel, vergezeld van mede, bier, sterke cider en Rijnwijn.
De voornaamste gasten krijgen ook reiger en kraanvogel geserveerd, die de havik van de koning gevangen heeft.
De stemming komt er steeds beter in. De alcohol vloeit rijkelijk en uiteindelijk heffen zelfs de bisschoppen het glas bij de feestliederen op fluit, hoorn en doedelzak.
Niemand kan bevroeden dat Emma 50 jaar haar stempel op Engeland zal drukken – en dat ze de Vikingen op hun nummer zal zetten met een kunstje dat ze lijkt te hebben afgekeken van de Egyptische koningin Cleopatra.
Geslacht stamt af van de Vikingen
Het geslacht waartoe Emma behoort, is terug te voeren op Vikingkrijgsheer Rollo, die in 870 van de West-Frankische koning Karel de Eenvoudige de titel van graaf van Normandië kreeg.
Zelf werd Emma vermoedelijk in 985 geboren als dochter van graaf Richard I en zijn Deense minnares Gunnor.
Ze had zes broertjes en zusjes en was een slim meisje, dat al vroeg onder andere Oudfrans, Oudnoords en Latijn sprak.
Haar vader overleed in 996, waarna Emma’s broer Richard II graaf werd. Vanwege hun band met Rollo tolereerden de Normandische graven jarenlang dat de Vikingen op hun land overwinterden.
Daardoor konden die vanuit dit gebied via het Kanaal de kust van Engeland plunderen en met schepen vol met buit weer terugkeren.
De graven waren echter toch niet helemaal gelukkig met deze regeling, en in 1002 zag Richard een kans om van de Vikingen af te komen door een verbond te smeden met de Engelsen.
Hun koning Ethelred was net weduwnaar geworden, en Richard bood hem zijn zus Emma als echtgenote aan.
Ethelred onderkende onmiddellijk dat deze nieuwe bruid hem in zijn strijd tegen de Vikingen goed van pas kon komen.
Als bruidsschat bood hij Emma de steden Winchester en Exeter aan. De 16-jarige Emma greep elke mogelijkheid aan om te leren hoe je een rijk regeert.
Jonge koningin vergadert mee
Een paar weken na de bruiloft zat ze naast de koning toen die een van de machtigste mannen van het land ontving.
Ze bespraken de toekomst van Engeland en tot slot dicteerde Ethelred de besluiten aan een klerk. Emma staat als getuige in deze tekst vermeld.
De gevolgen van een van die besluiten zouden Ethelred echter in de problemen brengen. Hij wilde optreden tegen de Vikingen en hun nakomelingen in Engeland, die jaar in, jaar uit de betaling van protectiegeld, het Danegeld, afdwongen.
Op 13 november 1002, de dag van Sint Brixius, klonk het ‘Dood alle Denen’ in de Vikingkolonie Danelaw.
Ethelreds troepen richtten een ware slachting aan onder de onvoorbereide Denen.
Een van de slachtoffers was de zus van de Vikingkoning Sven Gaffelbaard, die wraak zwoer. Het jaar daarop plunderde zijn Vikingenleger onder andere Emma’s stad Exeter.
Veel inwoners kwamen om, en de overlevenden gaven Emma de schuld van de slachting. Zij had, dachten ze, haar stadhouder de opdracht gegeven de Vikingen binnen de poorten te laten.
De geruchten bleven jaren rondzingen.Het voorval leerde de koningin om meer voorzichtigheid te betrachten bij het uitdelen van belangrijke posten.
Emma’s achterneef Willem van Normandië zegeviert in 1066 bij Hastings, waarna hij koning van Engeland wordt.
Engeland in handen van de Denen
In 1003 kreeg Emma een gezonde zoon, Eduard, en in de jaren daarna volgden haar dochter Goda en zoon Alfred.
Ondertussen gingen de Vikingen door met gruwelijke overvallen, zoals in 1011 op Canterbury. Daar werden mannelijke inwoners opgehangen aan hun testikels, vrouwen aan hun haren door de straten gesleept en baby’s onder wagenwielen vermorzeld.
Twee jaar later viel Sven Gaffelbaard het land nogmaals binnen. Emma moest zich verschansen in Londen, terwijl Ethelred de verdediging ter hand nam.
De koningin was er echter niet gerust op dat haar man zou winnen, en om niet in handen van de Denen te vallen besloot ze te vluchten.
Ze slaagde erin om te ontkomen naar Normandië en haar kinderen daar ook naartoe te laten smokkelen.
En haar vermoeden werd bewaarheid: Sven versloeg Ethelred en nam Londen in. De Engelse koning redde zich het vege lijf en landde begin 1014 in Normandië.
Terugkeer is een fiasco
De verbanning was van korte duur, want reeds een maand later stierf de wraakzuchtige Vikingkoning. Ethelred en Emma konden naar Engeland terugkeren om de troon te heroveren.
Ethelreds grootste uitdager was Sven Gaffelbaards 18-jarige zoon Knoet, die in Noord-Engeland verbleef.
De koning besloot de strijd met hem aan te gaan.
De edelen in Noord-Engeland steunden Knoet, maar in de rest van het land kozen ze de kant van Ethelred en Emma, zodat de Deense Viking inbond en naar Denemarken terugkeerde.
Maar Knoet gaf het nog niet op. In 1016 keerde hij terug met 160 oorlogsschepen, en rond dezelfde tijd bezweek Ethelred aan een ziekte.
Zijn tweede zoon uit zijn eerste huwelijk, Edmund II Ironside, nam daarna de verdediging op zich.
Voor Emma maakte het weinig uit wie er won; haar beide zoons zouden vanwege hun aanspraak op de troon hoe dan ook gevaar lopen.
Ze moest partij kiezen, en gokte erop dat haar stiefzoon Edmund haar genade zou betonen.
Om te bewijzen dat ze hem steunde, stuurde ze haar 12-jarige zoon Eduard met hem mee naar het slagveld – als hij won zouden zij en haar kinderen in de toekomst veilig zijn.
Edmund en Knoet leverden vijf keer slag voordat ze besloten het rijk te verdelen. Kort daarop werd Edmund vermoord – volgens geruchten terwijl hij zijn behoefte deed – en werd Knoet alsnog koning van heel Engeland.
Emma riskeert haar leven
Toen Emma het slechte nieuws over Edmunds dood ontving, bevond ze zich in Londen.
Omdat ze in het gevecht voor de verkeerde kant had gekozen, was de koningin-weduwe nu in levensgevaar: meerdere van Edmunds aanhangers onder de Engelse adel waren reeds door Knoet de Grote terechtgesteld.
Het lag het meest voor de hand om weer naar Normandië te vluchten. Maar deze keer bleef Emma waar ze was.
Ook al kon het haar het leven kosten, ze schatte in dat ze voor Knoet levend meer waard was dan dood, verschanste zich in Londen en wachtte af.
De jonge Deense Vikingkoning mocht dan wel het rijk veroverd hebben, hij was noch bij de edelen, noch onder de bevolking populair.
Emma liet hem weten dat ze hem kon helpen de rust te doen weerkeren – als hij in ruil daarvoor met haar in het huwelijk trad.
Net als de Egyptische koningin Cleopatra duizend jaar eerder gebruikte ze het bed om de vijand aan haar kant te krijgen en haar kinderen in veiligheid te brengen.
Knoet zag meteen de voordelen van een huwelijk met Emma: zo kon hij de dreiging van haar zoons neutraliseren, die nog altijd aanspraak maakten op de troon.
Emma was 32 jaar toen ze in juli 1017 met de 21-jarige Knoet trouwde. Het huwelijk baarde alom opzien. Een Normandische dichter schreef minachtend: ‘Welke prostituee ter wereld kan zichzelf sterker vernederen?’
Emma’s diplomatieke vaardigheden en staatsmanskunst kwamen nu goed van pas en ze speelde een actieve rol in de regering.
Eind 1017 nam ze deel aan een landsvergadering in Oxford, waar ze in een rijk versierde draagstoel arriveerde.
Emma lost het op
In Oxford bracht Emma de koning en de vijandige edelen bij elkaar. Ook de aartsbisschop van Canterbury wist ze milder te stemmen.
Die haatte de Vikingen omdat ze de stad zeven jaar eerder geplunderd hadden. De koningin stelde voor de aartsbisschop een groter bosgebied te geven.
Zo kon Knoet berouw tonen over de gepleegde misdaden en tegelijkertijd van een vijand een vriend maken.
In 1018 schonk Emma haar man een zoon: Hardeknoet.
Het was onzeker of hij ooit koning van Engeland zou worden, want Knoet had al twee zoons met zijn eerste vrouw, Ælfgifu. Knoet stuurde haar en haar kinderen naar Noorwegen, maar de vrouwen bleven rivalen.
Toen Knoet in 1035 stierf zonder een opvolger te hebben aangewezen, stuurde Emma een bericht naar Hardeknoet, die in Denemarken was.
Deze werd echter in beslag genomen door conflicten met Noorse Vikingen. Daarom werd in 1035 Harold Hazenvoet, de zoon van Knoet en Ælfgifu, in zijn plaats uitgeroepen tot de nieuwe koning van Engeland.
Weer was Emma’s leven in gevaar, en ze deed een beroep op haar twee oudere zoons, Alfred en Eduard.
Zij zetten koers naar Engeland, maar Hazenvoets troepen wisten Alfred te doden. Emma moest nogmaals vluchten, maar deze keer was Normandië geen optie, want velen gaven haar de schuld van Alfreds dood.
Emma zocht daarom haar toevlucht bij oude vrienden van Knoet in Vlaanderen.
Dynastie geeft macht niet op
Toen Emma in Vlaanderen zat, dook Hardeknoet alsnog op. Samen smeedden ze plannen om Engeland te heroveren.
Maar het toeval was hen weer voor, toen Harold Hazenvoet al na drie jaar overleed. Zodoende kon Hardeknoet in 1040 de troon overnemen, en zijn moeder ging met hem mee.
Hij maakte echter meteen een slechte beurt door hoge belastingen op te leggen en zich tiranniek te gedragen.
In Worcester kwamen de inwoners in opstand en vermoordden ze twee belastinginners van de koning.
Deze nam wraak door de stad te plunderen en in brand te steken. De reputatie van het koningshuis holde achteruit en Emma haalde haar zoon over om Eduard te laten overkomen.
Die kon volgens haar de gemoederen tot bedaren brengen, omdat hij als zoon van Ethelred van de Angelsaksen afstamde.
Hardeknoet volgde haar advies op, waarna Eduard samen met hem koning werd. De twee halfbroers hadden elkaar daarvoor nog nooit gezien.
De regeling hield twee jaar stand, totdat Hardeknoet zich op een bruiloft in juni 1042 dood dronk en Eduard het koningschap alleen op zich nam.
Emma, inmiddels een vrouw op leeftijd, bleef de rest van haar leven als adviseur van haar zoon aan het hof.
Emma overleed op 6 maart 1052, bijna 67 jaar oud, en werd naast Knoet begraven in Winchester.
Eduard stierf kinderloos, maar doordat Emma’s achterneef Willem de Veroveraar in het jaar 1066 het land binnenviel en de macht greep, kon haar dynastie nog geruime tijd over Engeland blijven heersen.