Dwang en tragedies maakten het leven van keizerin Sissi zwaar

Daar neemt de nieuwe keizerin van Oostenrijk felicitaties in ontvangst van Europese vorsten en wordt ze voorgesteld aan buitenlandse ambassadeurs. Ten slotte moet ze de leden van de koninklijke hofhouding begroeten. Maar opeens wordt het Sissi te veel.

De jonge keizerin raakt in paniek en vlucht met tranen in haar ogen de zaal uit – weg van al die mensen. Sissi heeft een zorgeloze jeugd gehad als meisje van adel in Beieren, ver van de geboende vloeren in de hoofdstad van het keizerrijk, en het grootse evenement overweldigt haar.

Met veel moeite weet ze haar zelfbeheersing te herwinnen en ze keert terug naar haar gasten. De gebeurtenis laat echter zien dat Sissi op geen enkele manier klaar is voor toetreding tot het huis Habsburg en een leven aan het Oostenrijkse hof.

Het huwelijk begon al slecht, want het prille geluk moest wachten vanwege de Krimoorlog (1853-1856). Frans Jozef wilde neutraal blijven in het conflict en ging elke ochtend naar de Hofburg in Wenen om te vergaderen met zijn ministers en buitenlandse diplomaten.

Sissi bleef intussen op Laxenburg met haar hofdames. Deze vrouwen, die zorgvuldig waren uitgekozen door Sissi’s schoonmoeder, waren een stuk ouder, en ze durfde bij hen niet zichzelf te zijn.

Vanaf het begin was Sissi erg eenzaam. De tijd op Laxenburg stond niet in het teken van liefde en blijdschap, maar van heimwee en verdriet. Ze schreef een gedicht over haar ongelukkige leven in Wenen en het gemis van München en de rivier:

‘De prille lente keert terug / En siert de boom met zijn frisse groen / En leert de vogels een nieuw lied / En laat de bloemen mooier bloeien / Maar wat heb ik aan de vreugde van de lente / Hier in dit verre, vreemde land? / Ik verlang naar de zon van mijn thuis / Ik verlang naar de oever van de Isar.’

Aartshertogin Sophie was de émi­nen­ce grise van het hof, en Frans Jozef luisterde graag naar haar advies. Sophies invloed was zo groot dat mensen haar ‘de enige man aan het hof’ noemden.

Het hielp ook niet dat de aartshertogin een hekel had aan Sissi’s papegaaien. Ze adviseerde haar zoon om de vogels weg te halen, zodat Sissi niet ‘tersluiks naar ze zou kijken’ – naar verluidt vreesde Sophie dat haar toekomstige kleinkind dan op een papegaai zou lijken.

De relatie tussen de vrouwen bereikte een dieptepunt toen Sissi op 5 maart 1855 beviel van haar eerste kind. Het meisje moest worden vernoemd naar de aartshertogin, die de baby ook nog eens onderbracht in een kamer in haar eigen vleugel van het paleis.

De arme Sissi, die al snel weer zwanger was, moest puffend de paleistrappen beklimmen naar de vertrekken van de aartshertogin om haar dochter te kunnen zien.

Schoonheid was de grote obsessie van de keizerin, en ze kwam nooit van haar eetstoornis af. Met haar lengte van 1 meter 73 woog ze haar leven lang hooguit 50 kilo, en ze had een wespentaille van 40 à 50 centimeter.

Terwijl heel Europa zwijmelde over Sissi’s porseleinen huid, smalle taille en lange, kastanjebruine lokken, was haar gezondheid in 1860 zo slecht dat haar arts een herstellend verblijf op Madeira voorschreef. Daar, ver van haar man en schoonmoeder, voelde ze zich beter, en jarenlang werd reizen Sissi’s manier om te ontsnappen aan het hof.

Dankzij haar diplomatieke optreden voorkwam ze een burgeroorlog die haar geliefde Hongarije had kunnen verwoesten. Er werd een compromis gesloten: het keizerrijk Oostenrijk ging verder als de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije.

Hongarije kreeg binnenlands zelfbestuur, en op 8 juni 1867 werden Frans Jozef en Sissi in de Matthiaskerk in Boedapest tot koning en koningin van Hongarije gekroond.

Een jaar later beviel Sissi op een Hongaars landgoed van haar laatste kind, Marie Valerie. Dit meisje mocht de keizerin zelf opvoeden, zonder inmenging van haar schoonmoeder.

In de jaren hierna leidde Sissi een rustiger bestaan, maar er wachtte nog een tragedie. In 1889 pleegde haar zoon Rudolf samen met zijn maîtresse zelfmoord op een jachtslot in Mayerling. Sissi zou het verdriet over het verlies van haar enige zoon nooit te boven komen.

Na Rudolfs dood hervatte de keizerin haar rondzwervende bestaan, en in 1898 reisde de inmiddels 60-jarige Sissi incognito naar het Meer van Genève in Zwitserland. Het hotelpersoneel briefde haar aanwezigheid echter door aan de pers, en dat kreeg fatale gevolgen.

De twee vrouwen roken dan ook geen onraad toen een man plotseling recht op hen afkwam, terwijl ze door het parkje liepen dat tussen het hotel en de kade lag.

Elisabeth wilde opzij stappen, maar de man greep haar bij haar arm. Met volle kracht sloeg hij de keizerin op haar borst. Toen ging hij ervandoor.

De keizerin viel achterover, maar kwam al snel weer overeind. ‘Niets aan de hand,’ zei ze tegen haar hofdame. De man was vast een simpele zakkenroller, dachten ze.

Maar keizerin Elisabeth bleef buiten bewustzijn, en dat maakte Irma Sztáray nerveus. De hofdame vreesde dat de confrontatie in het park de keizerin een hartaanval had bezorgd.

Bezorgd knoopte ze Sissi’s strakke kleren open – en ze schrok. Een bloedvlek verspreidde zich langzaam over het hemd en het zijden korset.

De hofdame probeerde kalm te blijven. ‘De keizerin is dodelijk gewond. Keert u alstublieft direct om,’ zei ze tegen de kapitein.

Een paar minuten later legde de stoomboot aan in Genève. Op een baar, gemaakt van twee roeiriemen en een stuk zeildoek, droegen zes zeelieden de bewusteloze keizerin terug naar Hotel Beau Rivage.

‘Kort na aankomst zuchtte ze twee keer diep. Dat was het laatste teken van leven,’ vertelde de hoteldirecteur later.

Lucheni had bij het hotel op de uitkijk gestaan en was de keizerin gevolgd.

‘Ik ben naar Genève gekomen om iemand van het koningshuis te doden. Ik wilde een voorbeeld stellen voor degenen die lijden en voor degenen die niets doen om hun maatschappelijke positie te verbeteren,’ zei hij.

Terwijl Lucheni werd verhoord, rouwde het rijk om Sissi. Kranten hadden een zwarte rouwrand en duizenden mensen liepen huilend achter de kist, die per trein van Genève naar Wenen werd vervoerd, de laatste rustplaats van keizerin Elisabeth.

Lucheni werd veroordeeld tot levenslang, en hij had het niet makkelijk in de gevangenis. Het personeel had weinig op met de moordenaar van de geliefde Sissi. 12 jaar later werd Lucheni opgehangen gevonden in zijn cel. De zaak werd afgedaan als zelfmoord.