Munten gebruikt voor propaganda
Geld wordt al duizenden jaren gebruikt als propagandamiddel en vormt zo een belangrijke spreekbuis voor machthebbers. Niemand gooit het weg en de munten verspreiden zich tot de verste uithoeken van het land. En dus is geld het ideale propagandamiddel.
1. Athene schept op over overwinning op Perzië
De machthebbers in de stadstaat Athene waren de eersten die munten gebruikten om hun politieke boodschap te verspreiden.
In 480 v.Chr. versloegen de Grieken de Perzen in de Slag bij Salamis. De Grieken verloren ongeveer 40 schepen in de zeven uur durende slag, terwijl de Perzen vrijwel hun hele vloot van ongeveer 300 schepen in de golven zagen verdwijnen.
Het Perzische leger gaf zich definitief over en de bestuurders in Athene begrepen direct dat dit een unieke gebeurtenis was. Daarom lieten ze een speciale munt slaan.
Aan de ene kant van de munt stond Pallas Athene, de beschermgodin van de stad, met een overwinningskrans op haar hoofd. De andere kant werd versierd met een uil, als symbool voor de wijsheid van de stad.
Naast de vogel was een kleine halve maan te zien, het symbool voor Perzië. De achterliggende boodschap was dat je moest oppassen als je van plan was om de Grieken aan te vallen.
De Grieken versloegen de Perzen in 480 v.Chr. Een speciale munt verspreidde het nieuws over de overwinning naar alle Griekse koloniën – en ver daarbuiten. De Griekse wijsheid, de uil, verslaat de Perzen, de halve maan.
2. Hoogmoed en dreigementen in Romeinse portemonnees
De Grieken beeldden liever geen levende leiders af op hun muntstukken. Ze waren bang dat ze dan door de goden gestraft zouden worden vanwege hun hoogmoed.
Maar daar maakte Julius Caesar, de eerste keizer van Rome, zich niet druk om. In 44 v.Chr. liet Caesar een munt maken met zijn portret erop en de woorden ‘dict perpetvo’ – dictator voor altijd.
Dat had hij misschien beter niet kunnen doen, want in datzelfde jaar werd hij vermoord door een groepje Romeinse senatoren. Marcus Junius Brutus, een van Caesars vrienden, was ook betrokken bij de moord.
In de politieke chaos die ontstond na de dood van de dictator, liet Brutus een munt slaan met zijn eigen portret op de voorkant en twee messen op de achterkant. Zo wilde hij al zijn huidige en toekomstige vijanden duidelijk maken dat ze een groot risico liepen als ze hem probeerden te dwarsbomen.
Caesar (links) wilde alleenheerser van Rome worden. Dat bleek uit de woorden ‘dict perpetvo’ – dictator voor altijd. Brutus (rechts) liet een munt slaan met messen en de datum van de moord op Caesar, ‘eid mar’ – '15 maart'.
3. Roos was teken van macht
De Britse koning Elizabeth I (1533-1603) moest direct na haar kroning in 1559 vechten om de troon te behouden. Als vrouw was ze sowieso al geen logische troonopvolger, maar veel mensen twijfelden ook nog aan de legitimiteit van het huwelijk van haar ouders. Volgens velen was ze een bastaard, en grote delen van het hof en de adel waren tegen haar. De koningin had dus de steun van het volk nodig.
Kort na de kroning voerde Elizabeth een belangrijke verandering door: de oude munten werden vervangen door nieuwe met het gezicht van de jonge koningin erop. Om haar recht op de troon te benadrukken werd het portret aangevuld met een roos – het symbool van de koninklijke familie.
Met deze ambitieuze en zeer kostbare maatregel liet ze al haar onderdanen weten dat zij, en niemand anders, de macht had. Bovendien werden de portretten van haar voorgangers uit de circulatie gehaald.
Het symbool van het Britse koningshuis, de roos, was afgebeeld op de munten van de nieuwe koningin. Elizabeth I liet daarmee weten dat zij niet van plan was om haar macht op te geven.
4. God vocht voor Frederik III en Kopenhagen
In de winter van 1659 werd heel Denemarken bezet door het Zweedse leger. De enige uitzondering was de hoofdstad Kopenhagen, die echter wel belegerd was. Op 11 februari bestormden 10.000 Zweedse soldaten de stad, maar ze leden een verpletterende nederlaag.
Om deze verrassende overwinning te vieren, liet de Deense koning Frederik III een reeks munten slaan. Op de voorkant stond het symbool van de koning.
Op de achterkant staat een hand die naar de Deense kroon grijpt. Maar tegelijkertijd zien we Gods zwaard van gerechtigheid dat de Zweedse hand eraf hakt.
En alsof de boodschap nog niet duidelijk genoeg was, werd de datum van de aanval ook op de munt gedrukt. Het motief wordt omringd door de inscriptie ‘soli deo gloria’ – God alleen de eer.
De munt moest de nationalistische gevoelens weer aanwakkeren na een oorlog die bijna het einde van Denemarken had betekend. Maar Frederik wilde ook meer bevoegdheid als alleenheerser en gebruikte de munten dus tevens om zijn populariteit te verhogen.
Onder de inwoners van Kopenhagen had de koning al een soort heldenstatus gekregen toen hij weigerde de belegerde stad te verlaten om zijn eigen leven te redden. En daar herinnerde de munt iedereen aan – ook al was Frederik III bescheiden genoeg om God alle eer te geven.
Het zwaard van God versloeg de Zweden bij de bestorming van Kopenhagen.
5. Pamfletten leken op briefgeld
Machthebbers gebruiken geld vaak voor propagandadoeleinden – maar deze tactiek kan ook tegen hen worden gebruikt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de geallieerden pamfletten om de Duitse soldaten te demoraliseren.
Maar omdat er miljoenen pamfletten boven Duitsland werden uitgestrooid, moesten ze iets bedenken om ervoor te zorgen dat de Duitsers ze ook daadwerkelijk zouden oprapen. Gelukkig zijn er maar weinig mensen die geld op de grond laten liggen.
En dus liet de Britse Special Operations Executive in totaal 300.000 valse biljetten drukken die leken op de bonnen waarmee Duitse soldaten eten konden kopen in de kantines van het leger.
De voorkant leek op een echte voedselbon, en op de achterkant stond de propagandaboodschap.
De teksten haalden flink uit naar de Duitse officieren en beschuldigden de nazileiders ervan dat ze hun soldaten in de steek lieten. Ook werden concrete personen belachelijk gemaakt met gedichtjes.