1) Regio heeft zijn eigen geschiedenis
Catalonië heeft een heel eigen geschiedenis van lang voor de tijd dat het gebied een deel van Spanje werd.
De vroegste contouren van wat nu de regio Catalonië is, stammen uit begin 9e eeuw. Toen slaagde koning Karel de Grote van het Midden-Europese rijk der Franken erin het gebied te veroveren op de Arabieren, die er zo’n 80 jaar over hadden geheerst.
Karel de Grote lijfde het gebied in bij het Frankische Rijk als een soort bufferzone tussen de moslims in het zuiden en zijn eigen christelijke rijk in het noorden.
In de honderd jaar daarop viel het gebied onder wisselende graafschappen, die hun hoofdzetel in Barcelona hadden. Maar hoewel de graven allemaal waren aangewezen door het Frankische Rijk in het noorden, kregen de lokale cultuur en identiteit de vrijheid om zich te ontwikkelen.
Vanaf 878 n.Chr. werd het gebied geleid door graaf Wilfried de Harige. Ondanks zijn grappige bijnaam speelt hij nu een grote rol voor het Catalaanse zelfbeeld.
Wilfried was namelijk de laatste leider die rechtstreeks was aangesteld door de Franken. Na zijn dood ging de macht over op zijn zoon, en in 985 werden de Catalanen uiteindelijk geheel onafhankelijk van de Franken.
Dat betekende dat ze goeddeels zelfstandig waren, tot ze halverwege de 12e eeuw werden onderworpen door het naburige koninkrijk Aragon, dat nu de buurregio van Catalonië in Spanje vormt.
Hoewel Catalonië nu formeel onder Aragón viel, behield de regio een grote mate van zelfstandigheid en had het onder andere eigen wetten.
In de 15e eeuw trouwde koning Ferdinand II van Aragon met Isabella I van Castilië, waarmee zij de kiem legden voor het verenigde Spaanse koninkrijk.
In 1714 ontstond het Spanje zoals wij dat nu kennen en werd Catalonië officieel een Spaanse regio.
Sindsdien wisselt de mate van zelfstandigheid van Catalonië sterk.
Catalonië is nu een van de 17 autonome regio’s van Spanje.
2) Catalanen vormen een natie
Terwijl veel inwoners van de overige 16 regio’s van Spanje zichzelf als Spanjaarden zien, ligt dat anders in de meest noordoostelijke regio van het land. Hier definieert een groot deel van de bevolking zichzelf in de eerste plaats als Catalaans.
De Catalanen zien zichzelf namelijk als één natie met een gemeenschappelijke geschiedenis, cultuur en niet in de laatste plaats taal.
72 procent van de Spaanse bevolking heeft Spaans als moedertaal, maar voor ongeveer 4 miljoen Spanjaarden is Catalaans de eerste taal.
En hoewel zowel het Spaans als het Catalaans een officiële taal is in Catalonië, wordt het Catalaans vaak gebruikt in het onderwijs en in brieven van de regionale overheid.
De Catalanen zien zichzelf als een natie met eigen tradities. Terwijl in grote delen van Spanje bijvoorbeeld de donkere, op rode wijn gebaseerde sangria wordt gedronken, geven de Catalanen de voorkeur aan de lichte variant op basis van cava uit Catalonië.
3) Catalanen hebben Spanje al eens verslagen
In de loop der jaren zijn er veel bloedige veldslagen uitgevochten tussen opstandige Catalanen en Spaanse koningsgezinde troepen. Met name één oorlog staat nog in het geheugen van de Catalanen gegrift, want die leidde heel eventjes tot zelfstandigheid.
Tijdens de Dertigjarige Oorlog in de 17e eeuw hadden de buurlanden Frankrijk en Spanje het stevig met elkaar aan de stok.
In 1640 maakten Catalaanse separatisten gebruik van de oorlogssituatie door een zelfstandige republiek uit te roepen onder bescherming van de Franse koning Lodewijk XIII.
De onafhankelijkheidsverklaring bleef niet onopgemerkt, en Madrid stuurde meteen 26.000 troepen naar Barcelona om de opstandige Catalaanse boeren een lesje te leren. Maar tegen alle verwachtingen in werden de Spanjaarden verslagen.
De Catalanen konden echter niet lang van hun zelfstandigheid genieten. In 1648 eindigde de Dertigjarige Oorlog met de ondertekening van een veelomvattend vredesverdrag.
Als gevolg daarvan moest Frankrijk de steun aan de vrijheidsgezinde Catalanen opgeven, waarna de Spaanse koning Filips V nogmaals een leger naar Barcelona stuurde.
Vanaf 1652 viel Cataonië opnieuw onder Spaans gezag.
4) Napoleon gaf Catalanen een sprankje hoop
Tijdens de Napoleontische Oorlogen van begin 19e eeuw stonden Spanje en Frankrijk opnieuw lijnrecht tegenover elkaar.
Napoleon leefde vermoedelijk volgens het motto ‘de vijand van mijn vijand is mijn vriend’, want in 1810 riep hij Catalonië uit tot zelfstandige republiek onder zijn bescherming.
De vreugde was echter nogmaals van korte duur: slechts twee jaar later lijfde Napoleon het gebied bij Frankrijk in.
Toen de Franse keizer in 1814 voorgoed verslagen was, werd Catalonië weer Spaans.
Napoleon riep Catalonië in eerste instantie uit tot een zelfstandige republiek, maar veranderde twee jaar later van mening en annexeerde het gebied.
5) Catalaanse cultuur werd modern
De 19e eeuw was een bloeitijd van romantiek en Spaans nationalisme in grote delen van het Spaanse koninkrijk.
Maar niet in Catalonië. Daar ontstond juist een regionaal nationalisme, waarin de Catalaanse identiteit, taal en cultuur centraal stonden.
6) Onderdrukking werkte averechts
Talloze pogingen om het Catalaanse nationalisme met wortel en tak uit te roeien en te vervangen door een Spaans gevoel van eenheid en trots zijn tot op heden vergeefs gebleken.
Sterker nog: er zijn aanwijzingen dat de eeuwenlange onderdrukking van de Catalaanse taal en cultuur vandaag de dag een grote rol speelt in de overwegingen van de Catalaanse separatisten, die hun geschiedenis vooral als een lijdensweg zien.
Met name het schrikbewind van dictator Francisco Franco zullen ze niet licht vergeten. Hij liet duizenden Catalanen vervolgen, martelen en vermoorden.
Dezelfde motieven spelen overigens in Spaans Baskenland in het noordwesten van het land. Ook de Basken hebben jarenlang gestreden tegen culturele onderdrukking en voor zelfstandigheid.
Stierenvechten is van oudsher een belangrijk onderdeel van de Spaanse identiteit, maar in 2010 nam het parlement van Catalonië een verbod aan op de Spaanse nationale sport. Het argument was dat stierenvechten dierenmishandeling is, maar analytici denken dat Catalonië met dit verbod ook afstand wilde nemen van de Spaanse cultuur.
7) Catalonië is een rijke regio
Van de wat meer hedendaagse argumenten voor onafhankelijkheid is vooral de economie van belang.
In 2006 sloeg er wereldwijd een economische crisis toe, en Spanje werd zeer hard getroffen.
Veel Spaanse regio’s kampen nog steeds met schulden en een torenhoge werkloosheid, maar Catalonië staat er rooskleuriger voor. De regio wordt door velen beschouwd als de economische motor van heel Spanje.
Zo bedroeg het BNP van Catalonië in 2016 een vijfde van dat van heel Spanje, terwijl het land uit maar liefst 17 autonome regio’s bestaat.
De Spaanse regering in Madrid heeft Catalonië daarom gedwongen om miljoenen af te staan aan de overige regio’s om de economische verschillen te verkleinen.
Veel Catalanen vinden dat een onredelijke maatregel, en de economische situatie vormt dan ook een belangrijke motivatie voor de roep om onafhankelijkheid.