Een baanbrekend nieuw onderzoek van een team van de universiteit van Salerno, gespecialiseerd in geneeskunde en gezondheid, heeft veel kennis opgeleverd over middeleeuwse schoonheidsproducten en huidverzorging – dankzij een van de beroemdste teksten uit die tijd.
De onderzoekers analyseerden de tekst De ornatu mulierum (Over vrouwencosmetica), geschreven in het 12e-eeuwse Italië. Het document staat bol met met adviezen voor vrouwen die er mooier willen uitzien.
De onderzoekers concludeerden dat het boek in meer dan 40 gevallen kruiden, mineralen en dierlijke producten voor huid- en haarverzorging beschrijft die 900 jaar later nog steeds voor precies dezelfde doeleinden worden gebruikt.
Hoewel veel historici eerder sceptisch waren over de werkzaamheid van deze ingrediënten en de vermelde behandelingen, ondersteunt recent medisch onderzoek de positieve gezondheidseffecten.
De verzameling Trotula was heel populair in de middeleeuwen. Er zijn ruim 100 exemplaren in verschillende talen van overgeleverd.
Natuurlijke producten zijn nog gangbaar
Traditioneel werd De ornatu mulierum samen met Liber de sinthomatibus mulierum (Over aandoeningen bij vrouwen) en De curis mulierum (Over behandelingen voor vrouwen) gebundeld tot één werk, Trotula genoemd.
De Trotula richtte zich op de behoeften van vrouwen en werd in heel Europa verkocht, van Spanje tot Polen. Alle teksten worden traditioneel toegeschreven aan de vrouwelijke arts Trota van Salerno, maar onderzoek heeft uitgewezen dat zij waarschijnlijk alleen het boek over medische behandelingen voor vrouwen schreef.
Zo zou een middeleeuwse ochtendroutine eruit kunnen zien:
Toch duidt het nieuwe onderzoek erop dat de beschreven cosmetische en medische behandelingen van hoog niveau zijn en meerdere malen beproefd moeten zijn.
De tekst adviseert bijvoorbeeld het gezicht te reinigen met een poeder van tuinbonen. Tegenwoordig worden tuinbonen verwerkt in producten die beschermen tegen puisten, uitslag en wratten. De Trotula meldt ook dat eierdooiers gebruikt kunnen worden om het haar lichter en sterker te maken. Eierdooiers gelden nog steeds als nuttige voeding voor beschadigd haar.
Sommige behandelmethoden zijn zeer uitgebreid. Een ervan is gebaseerd op een olie op basis van wijnsteenzuur, die een verzachtende en gladmakende werking heeft. Deze ‘tartaarolie’ was geen simpel product, maar vereiste vier dagen werk, waarbij een mengsel van azijn, olie en andere ingrediënten in ijzeren vaten moest worden verhit.
In het onderzoek beschrijven de experts de behandeling met de complexe olie, die sterk lijkt op een hedendaagse huidcrème:
‘De Trotula raadt aan de wijnsteenolie ’s nachts aan te brengen vanwege de vettigheid. Dit moet minstens zeven nachten gebeuren, maar bij een bijzonder droge huid kan een behandeling tot 15 dagen nodig zijn. In de ochtend moet de huid gewassen worden met water en zetmeel.
Ook nu nog bevatten producten voor een droge huid vaak een combinatie van wijnsteenzuur en azijn.
Als laatste concluderen de onderzoekers dat de huidverzorgingstips in de tekst zeer modern klinken, omdat erkend wordt dat niet alle producten goed werken bij alle mensen.
Net als cosmetologen van nu wist de 12e-eeuwse auteur dat verschillende huidtypes verschillende behandelingen vereisen.