In de 12e eeuw sloeg de arts Trota van Salerno alarm. Ze had ontdekt dat vrouwen in de huwbare leeftijd soms een groot geheim verborgen: ze waren geen maagd meer.
In het boek De passionibus mulierum curandarum (Over vrouwenziekten) somde ze een aantal methoden op om het bedrog aan het licht te brengen. Trota beval het gebruik van kolen en rook aan, want maagdelijkheid was een serieuze aangelegenheid in middeleeuws Europa.
De familie van de bruid en bruidegom zette hun reputatie op het spel als hun kinderen gingen trouwen. Hoe hoger de positie van een familie was, hoe belangrijker de maagdelijkheid.
‘Ik zou zwaar beledigd zijn als ik mijn dochter naar Frankrijk stuurde en ze retour kwam.’ Hertog Stefanus van Beieren, 1385
Als er geruchten gingen dat een jonge edelvrouwe haar eer bezoedeld had, moest ze alles uit de kast trekken om haar maagdelijkheid te bewijzen. Zoals bloedzuigers of ingewanden.
Schande duurde eeuwig
Als een middeleeuwse vrouw geen maagd meer was, daalde haar waarde op de huwelijksmarkt drastisch en riep ze schande af over haar familie. Volgens een Franse kroniek over de Honderdjarige Oorlog was ook de Beierse hertog Stefanus de Prachtige bang dat zijn dochter zou zakken voor de maagdelijkheidstest van het Franse hof:
‘Ze moet slagen voor een test voor ze de koning kan huwen. Ik zou zwaar beledigd zijn als ik mijn dochter naar Frankrijk stuurde en ze retour kwam. Als de Franse koning haar niet wil hebben, zal ze de rest van haar leven de schande dragen.’
Het boek van de arts Willem van Saliceto is een van de vele middeleeuwse werken die waarschuwden voor bedrog tijdens maagdentests.
Ook voor de kerk was maagdelijkheid van groot belang als bewijs dat een vrouw godvruchtig was. Edelen en rijke kooplieden was het er vooral om te doen om onechte kinderen te voorkomen.
Als de maagdelijkheid van een bruid vóór de huwelijksnacht niet meer intact was, was het mogelijk dat een vreemdeling haar ooit had bezwangerd. Deze angst verspreidde zich door de hele maatschappij, en uiteindelijk weigerden ook arme boeren met een seksueel ervaren vrouw te trouwen.
Wie kon lezen, kon raad vinden bij de Italiaanse arts Niccolò Falcucci. Hij adviseerde om gemalen steenkool te mengen met water en een aanstaande bruid dit te laten drinken. Als ze meteen moest plassen, was ze geen maagd meer.
Als dat niet werkte, kon je volgens Falcucci de vrouw blootstellen aan de rook van brandende zuringbladeren. Als ze bleek werd, was haar maagdelijkheid intact.
Maria was volgens de kerk een voorbeeld voor alle vrouwen. Seks voor het huwelijk werd als een ernstige zonde gezien.
Je kon ook na de bruiloftsnacht het laken onderzoeken op bloedvlekken. Als de bruid gebloed had, was ze maagd geweest, zo werd gezegd.
Maar je moest oppassen voor bedrog, zo waarschuwde de arts Willem van Saliceto. Volgens hem probeerden sommige vrouwen hun verloren maagdelijkheid te verdoezelen door op de huwelijksnacht bloederige duiveningewanden in hun lichaam te stoppen.
‘Die barsten dan tijdens de climax,’ schreef Willem.
Bloedzuigers maken vlekken
Een gewiekste bruid kon de huwelijksnacht bovendien zo plannen dat die samenviel met haar menstruatie, stelde Willem van Saliceto. Dat kon de familie voorkomen door dagen te tellen, maar een andere truc was volgens de arts Trota van Salerno moeilijker aan het licht te brengen.
Zeker één keer in de Engelse geschiedenis heeft een plaatsvervangster een vrouw uit de brand geholpen.
Britse lady fopte iedereen
Historici weten het niet zeker, maar het lijkt erop dat een machtige Engelse edelvrouwe met bedrog onder een huwelijk uit kwam.
Maar liefst tien hofdames en twee vroedvrouwen onderzochten in 1613 het onderlichaam van de Britse lady Frances Howard. De edelvrouwe wilde haar huwelijk laten ontbinden omdat ze verliefd was geworden op een ander. Maar een scheiding was alleen een optie als de man niet in staat was geweest het huwelijk te consummeren. En dat beweerde lady Frances.
Het vernederende onderzoek werd bij kaarslicht uitgevoerd. Om haar waardigheid te behouden bedekte lady Frances haar gezicht met een zwarte sluier.
Het oordeel van de onderzoeksters was duidelijk: de 23-jarige lady was nog maagd.
Toen haar man vervolgens zijn erectie aan een stel vrienden toonde, kregen velen echter argwaan. Kon lady Frances de boel hebben bedot doordat een gesluierd maagdelijk dienstmeisje haar plaats had ingenomen in de donkere ruimte?
Niemand weet het antwoord, maar lady Frances hoefde niet getrouwd te blijven met de graaf van Essex en huwde haar minnaar.
In haar medische werk De passionibus mulierum curandarum schreef ze dat gevallen vrouwen vaak een bloedzuiger aanbrachten op een van hun schaamlippen. Als ze die weer verwijderden, ontstond er een wondkorstje, dat scheurde tijdens de gemeenschap. Dan bloedde ze een beetje.
Maar niet alleen vrouwen die echt gezondigd hadden, namen hun toevlucht tot bedrog. In de middeleeuwen bestond een maagdentest er meestal uit dat er in de vagina werd gekeken of het maagdenvlies intact was.
Pas in de loop van de 20e eeuw werd algemeen bekend dat het maagdenvlies een mythe is. Vrouwen hebben alleen een slijmvliesrand rond de ingang van de vagina.
Maar in de middeleeuwen konden echte maagden in het verderf worden gestort als er geen maagdenvlies te zien was. Ze konden alleen maar hopen dat hun onschuld werd aangetoond met de wijdverbreide ‘zeeftest’.
Eeuwenlang was de zeef zo’n belangrijk symbool van maagdelijkheid dat zelfs de ongetrouwde Engelse koningin Elizabeth I zich er in 1583 mee liet portretteren.
De Engelse koningin Elizabeth I had de bijnaam The Virgin Queen omdat ze haar hele leven ongetrouwd bleef. De zeef in haar hand illustreerde haar maagdelijkheid.
De test kwam voort uit een bizarre mythe die stelde dat een maagd stromend water kon tegenhouden.
Een vrouw moest een zeef in haar handen houden, waar water in werd gegoten. Als het water er niet doorheen ging, was ze maagd. Een meisje dat de test wilde saboteren, bracht haar eigen zeef mee, die ze had ingesmeerd met het doorzichtige vet lanoline uit schapenwol. Dit maakte de zeef waterdicht, en haar reputatie was gered.
Ook na de middeleeuwen werden er nog maagdelijkheidstests gebruikt. Uit bronnen blijkt dat de plastest nog halverwege de 19e eeuw werd toegepast in Denemarken. Vandaag de dag wordt de maagdelijkheid nog getest in culturen in het Midden-Oosten, India en delen van het Verre Oosten.