In de middeleeuwen was het moeilijk om carrière te maken. Als je als boer werd geboren, zou je waarschijnlijk ook als boer sterven. Als je vader schoenmaker was, ging jij meestal ook zolen repareren. En als je ouders bedienden waren, was de kans heel groot dat jij dat ook werd.
Maar er was één manier om aan deze ongeschreven wet te ontkomen: als je goed kon acteren, een beetje wiskundig talent bezat, snelle handen en vingers had en – vooral – als je over een rijke fantasie beschikte, kon je dit patroon doorbreken en van een straatarme zwerver uitgroeien tot de beste vriend van de koning. Want voor veel waarzeggers en -zegsters beloofde de toekomst gouden bergen.
Formule voorspelde de toekomst
Hoewel waarzeggerij vooral in de middeleeuwen populair werd, weten historici dat het 2500 jaar geleden ook al een lucratieve business was. Archeologen hebben namelijk 13 papyrusfragmenten gevonden van een oude waarzeggershandleiding die gebruikt werd door het orakel van Astrampsychos.
De oudste voorspellingen ter wereld staan op een Griekse papyrus die nu in de British Library in Londen ligt.
Deze fragmenten vormden een soort cheat sheet voor waarzeggers, met kolommen vol getallen – en naast elk getal staat een bepaalde voorspelling. Als mensen naar het orakel gingen, mochten ze een willekeurig getal noemen. Bij het getal 101 stond bijvoorbeeld de voorspelling: ‘Als je eieren ontvangt, zal dat problemen of ongeluk brengen.’
Hoewel waarzeggerij al in de oudheid bestond, werd het beroep van waarzegger pas in het middeleeuwse Europa echt populair. Rondreizende Roma ontdekten dat hun exotische uiterlijk en afgezonderde leefwijze hen een mysterieus aura gaf. En die mystiek trok nieuwsgierigen aan die hun toekomst wilden weten.
In de loop der jaren ontwikkelden waarzeggers een heel systeem voor de handlijnen, die gebeurtenissen in de verre toekomst zouden verraden: ‘Je bent ongelukkig in de liefde’, of in de nabije toekomst: ‘Je zult snel de liefde vinden.’
Het gerucht ging ook dat waarzegsters misbruik maakten van de situatie. Terwijl ze tijdens een seance de handen van hun klanten vasthielden, sloop een handlanger naar binnen om hun zakken te rollen.
‘Als je eieren ontvangt, zal dat problemen of ongeluk brengen.’ Griekse papyrus met voorspelling
Je toekomst laten voorspellen werd in de 16e eeuw immens populair – en met reden. Niet alleen voelden klanten zich slimmer en waren ze opgelucht als ze naar een waarzegger waren geweest, de manier waarop de waarzegger hun toekomst voorspelde was altijd weer een verrassing.
Soms lazen waarzeggers hun handen of keken ze naar de wolken om meer te weten te komen over het liefdesleven en de financiën van hun klanten. Ook gebruikten ze aarde en koffiedik, maar de populairste manier was om kippen rond te laten lopen en maïs te laten eten. Afhankelijk van hoeveel ze aten en welke route ze precies aflegden, gaven waarzeggers hoopvolle vooruitzichten of sinistere waarschuwingen.
Speelkaarten waren een hit
Toch werd één methode – letterlijk – het visitekaartje van alle waarzeggers. De mysterieuze tarotkaarten maakten de seance namelijk extra spannend: de klant trok zelf de kaarten en voorspelde dus zijn of haar eigen toekomst.
Kaarten en handpalmen erg populair
Twee methoden waren bijzonder populair bij waarzeggers. Klanten moesten een tarotkaart trekken, en iedereen hoopte dan op de dwaas, of ze lieten de lijnen in hun handpalmen lezen.
De dwaas
De dwaas gaat vrolijk en naïef de wereld in en maakt zich geen zorgen. Hij valt bijna in een afgrond, een hond probeert hem nog te waarschuwen. Maar die gevaarlijke stap is nodig om avonturen te beleven en te groeien, en om slimmer en misschien rijker weer terug te keren naar huis.
Handpalm
Elke handpalm is uniek, en elke rimpel of lijn heeft een betekenis bij het handlezen. Maar alleen de duim vertelt de waarzegger alles over de verlangens, het verstand en de wil van zijn klanten.
De kaarten verschenen voor het eerst halverwege de 15e eeuw in Italië . Ze werden gebruikt voor een kaartspel, tarocchi, dat een beetje lijkt op bridge. Maar de kleurrijke kaarten vonden ook hun weg naar de tenten van waarzegsters, die ze gebruikten om de toekomst te voorspellen. Met name twee kaarten stonden voor grote veranderingen:
‘De dood’ met een tekening van een skelet te paard met een zeis, moet niet letterlijk worden genomen. Toch schrok iedereen als ze nietsvermoedend deze kaart uit de stapel trokken. ‘De dood’ voorspelde echter niet altijd de dood – de kaart betekende vooral dat er grote veranderingen op komst waren. In die tijd waren dit soort veranderingen vaak hongersnood, natuurrampen, armoede of oorlog, en dus deed ‘De dood’ zijn naam toch eer aan.
De tegenpool van de dood was ‘De dwaas’. Deze kaart stond ook voor verandering, maar in de vorm van een reis die de klant – fysiek of mentaal – ging maken. En dat betekende onzekerheid en risico, maar ook avontuur en ontwikkeling.
‘De dood betekende dat er grote veranderingen op komst waren.’
De beste waarzeggers hadden zelf een gouden toekomst. Hun rijke klanten wilden namelijk niet alleen hun eigen toekomst weten, ze waren ook benieuwd of het slim was om bijvoorbeeld een oorlog te beginnen. En dus hadden vorsten en koningen vaak, naast hun persoonlijke arts, geestelijke en generaals, ook waarzeggers om hen te adviseren.
Zo was het beroep van waarzegger een van de weinige manieren waarop de arme onderklasse carrière kon maken. De beroemde waarzegger Nostradamus leefde zelfs in het koninklijk paleis. Hij was oorspronkelijk apotheker, maar eindigde als de persoonlijke adviseur van de Franse koning Karel IX nadat hij in zijn visioenen had voorspeld dat het koningshuis in de problemen zou komen.
Nostradamus’ voorspellingen zijn bewaard en worden nog steeds uitgeplozen. En mensen die meer willen weten over hun toekomst hebben nu nog meer mogelijkheden – persoonlijk of online – of ze raadplegen de handleiding van het orakel in Astrampsychos. Die fragmenten zijn namelijk vertaald en bevinden zich in de British Library. Nieuwsgierige mensen kunnen een vraag stellen, een getal invoeren en krijgen dan een voorspelling – net als de Grieken 2500 jaar geleden.