Op 29 december 1386 verzamelen de Parijzenaren zich rondom de arena van het klooster Saint-Martin-des Champs. Normaal vinden hier steekspelen plaats, maar vandaag is de arena het decor voor een duel tot de dood tussen de ridder Jean de Carrouges en zijn oude vriend Jacques le Gris.
Een paar maanden eerder heeft Jeans vrouw Marguerite Jacques ervan beschuldigd haar verkracht te hebben. Jean daagt de invloedrijke Jacques niet voor de rechter, maar wil met hem duelleren. Zo wordt de uitkomst in Gods handen gelegd: wie het duel overleeft, spreekt de waarheid.
Zo begint het historische drama The Last Duel van Ridley Scott, beschikbaar op Disney+. Het waargebeurde verhaal is een must-see voor iedereen die houdt van duistere middeleeuwse drama’s én is vandaag de dag, ruim 600 jaar na het noodlottige duel, nog steeds actueel.
Bekijk de trailer van The Last Duel
Laatste akte wordt steeds meer fictie
The Last Duel is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2004 van de Amerikaan Eric Jager, expert in middeleeuwse literatuur. Op basis van uitvoerige research schreef hij een verrassend gedetailleerd verslag van het duel tussen Jean de Carrouges en Jacques le Gris, en hij adviseerde ook bij de film.
In een interview met de Los Angeles Times zei Jager dat The Last Duel voor minstens 75 procent historisch accuraat is. En dat klopt ook grotendeels. De film is veel trouwer aan de geschiedenis dan eerdere films van Ridley Scott als Gladiator en Kingdom of Heaven.
De film opent spectaculair met het duel (waarvan de uitkomst pas in de bloederige climax onthuld wordt), waarna de tijd wordt teruggespoeld naar de Honderdjarige Oorlog, waarin de twee strijders zij aan zij vochten. De film vertelt, eerst vanuit het gezichtspunt van Jean en dan vanuit dat van Jacques, hoe hun vriendschap uit elkaar viel.
Bepaald niet het laatste duel
Film: Het laatste duel?
De titel van de film verwijst naar het feit dat dit het laatste duel in Frankrijk was waarin God over een schuldvraag moest beslissen. De Franse koning Karel VI denkt zelfs dat zulke duels allang verboden zijn.
Realiteit: Duels gingen nog jaren door
Pas in 1547 vond in Frankrijk het laatste duel plaats dat een schuldvraag moest beslechten, terwijl ereduels nog eeuwen doorgingen. Het laatste duel was in 1967 tussen twee leden van het Franse parlement.
Dat het verhaal vanuit meerdere gezichtspunten wordt bekeken, is een interessante aanpak, want wie vertelt de waarheid? Het antwoord komt in de derde akte, als we het verhaal door de ogen van Marguerite zien. De onderdrukte echtgenote treedt voor het voetlicht en vertelt haar versie.
Vanaf hier ontvouwt The Last Duel zich als een vernieuwende film, die vooruitwijst naar de huidige #MeToo-beweging. Een prijzenswaardig streven, al wordt het niet helemaal ondersteund door historische bronnen.
Hoewel er namelijk veel bekend is over Jean en Jacques, weten we bijna niets over de werkelijke Marguerite, zoals Jager al toegaf in zijn boek.
Opvallend kapsel kwam uit verkeerde land
Film: Held heeft een matje
Matt Damons personage Jean de Carrouges, heeft een bijzonder kapsel, een soort matje. Volgens de acteur geeft dit aan dat de ridder meer bezig was met gevechten dan met zijn uiterlijk.
Realiteit: Ieren droegen een matje
In 1297 veroordeelde het Britse Parlement de ‘ontaarde’ kapsels van de Ieren, die ‘de helft van hun haar afscheren en het van achteren laten groeien’. Maar omdat Jean Frans was, is het onwaarschijnlijk dat hij dit kapsel droeg.
In de film wordt Marguerite neergezet als een daadkrachtige vrouw met een sterke wil, maar dat is vrije interpretatie. Een van de weinige dingen die we zeker weten is dat ze (anders dan in de film) niet bij het beslissende duel aanwezig was. In zijn persoonlijke aantekeningen beschrijft de advocaat van Jacques dat Marguerite voor aanvang van het duel aan het publiek werd getoond, maar daarna werd weggebracht.
Bij de vechtscène aan het eind is veroorlooft de film zich de meeste vrijheden. De koninklijke kroniekschrijver Michel Pintoin was waarschijnlijk bij het duel aanwezig. Hij schrijft dat het gevecht begon met de ‘dreigende zwaarden omlaag’. Er is ook geen sprake van een inleidend lansgevecht te paard, zoals in de film. En in de film vecht Jean met een bijl, wat evenmin in de historische bronnen beschreven wordt.
Straf is sterk overdreven
Film: Marguerite riskeert de brandstapel
Als Marguerite haar verkrachtingszaak voor het hof van de koning brengt, krijgt ze te horen dat de straf voor vals getuigen tegen een man marteling en de brandstapel is.
Realiteit: Op valse aanklacht stond boete
In de middeleeuwen werden vrouwen wel verbrand, maar zelden vanwege een valse getuigenis. De straf voor meineed was meestal een boete, die de vrouw in het ergste geval kon ruïneren.
Mooi en actueel verhaal
Hoewel Ridley Scott met feiten speelt, verdient de film lof voor de realistische beelden. Met name de chaotische, bloederige vechtscènes zijn fantastisch gedaan.
Maar The Last Duel is veel meer dan visueel geweld. Op basis van een goed geschreven non-fictiewerk geeft de film een relatief realistisch beeld van de ego’s van de bovenklasse en de omgang met seksueel geweld in de door mannen gedomineerde middeleeuwen.
