Al sinds de oudheid beschermen strijders hun lichaam met allerlei hulpmiddelen.
Vanaf de 4e eeuw v.Chr. droegen Europeanen een maliënkolder: een pak van duizenden in elkaar gevlochten metalen ringetjes.
De maliënkolder werd in de vroege middeleeuwen veel gedragen door ridders. Hij was flexibel, maar met zijn 30 kilo ook aan de zware kant.
Naarmate de wapens dodelijker werden, moest de bescherming sterker worden, en vanaf de 12e eeuw werd de maliënkolder versterkt met metalen platen, tot de ridder daar in de 14e eeuw volledig mee bedekt was.
Maar het gewicht, oververhitting en roest maakten het harnas tot een onding.
TEMPERATUUR
Kruisvaarders vochten in het Midden-Oosten bij 40 °C in een maliënkolder.
Harnas werd snelkookpan in de hitte
Hoge temperaturen en harnassen waren een slechte combinatie. Dat ondervonden de kruisridders aan den lijve in het Midden-Oosten.
Tijdens de kruistochten werden veel maliënkolders gedragen, en de tienduizenden ineengevlochten metalen ringetjes werden snel heet in de zon.
Een volledig bedekkend harnas werkte als een snelkookpan, want hitte en zweet konden er niet uit ontsnappen.
Als het heet was, was oververhitting dan ook een bijna even groot gevaar als de pijlen van de vijand.
GEWICHT
Alleen al de helm van een harnas kon 4 kilo wegen.
Harnas zoog energie uit ridder
Een 15e-eeuws harnas kon wel 40 kilo wegen, en alleen al de benen waren bedekt met 16 kilo staal.
In 2011 bleek tijdens proeven aan de universiteit van Leeds in Engeland dat harnasdragers tijdens het lopen twee keer zo veel energie verbruiken als mensen zonder harnas.
Volgens historici leden de Franse ridders mogelijk vanwege hun zware harnas een nederlaag tegen de Engelsen bij Azincourt in 1415.
Een maliënkolder was ook bepaald niet licht. Een ridder moest wel 30.000 metalen ringetjes meezeulen.
ONDERHOUD
Een schildknaap van soms pas 14 jaar zorgde voor het harnas, de wapens en het paard van zijn ridder.
Bedienden waren urenlang aan het boenen
Het onderhouden van een harnas was lastig en tijdrovend.
Door modder en regen ging de uitrusting roesten. Het ijzer moest daarom voortdurend worden gereinigd en ingesmeerd met olie.
Maliënkolders werden meestal ontdaan van vuil en roest door ze rond te slingeren in een vat met zand en azijn. De grote delen van een harnas moesten schoongeschraapt worden met puimsteen of zand.
Dit zware werk werd gedaan door de schildknaap, de trouwe metgezel van de ridder, die het harnas wellicht nog meer haatte dan zijn baas.
LOG
De zware metalen platen bedekten de armen van de ridder en maakten hem log.
Ridder was makkelijke prooi dankzij onhandige uitrusting
Een harnas was niet alleen zwaar, maar belemmerde ook de bewegingen. Daarom kon een ridder niet zonder zijn schildknaap, bijvoorbeeld als hij zijn paard wilde bestijgen.
Zijn hulpeloosheid kon hem fataal worden. Een ridder die van zijn paard viel, was ten dode opgeschreven.
Ook een maliënkolder maakte een ridder log. Dat ondervond de Duitse keizer Frederik I toen hij in 1190 tijdens een kruistocht in de rivier de Selef viel. De keizer verdronk, vermoedelijk vanwege zijn maliënkolder.
KOSTEN
Een smid kon wel een jaar aan één harnas werken.
Harnas kostte 12 keer jaarloon
Een harnas was alleen voor rijken weggelegd.
De prijs hing af van het materiaal en de bekwaamheid van de ambachtslui, maar een harnas was altijd een fikse kostenpost.
Een Engelse ridder moest in 1347 16 pond ophoesten voor een harnas. Dat was drie keer het jaarloon van een geschoolde ambachtsman.
Vermaarde smeden als de Oostenrijker Jörg Seusenhofer wilden nog veel meer geld zien.
In 1546 betaalde de Duitse keizer Ferdinand I Seusenhofer maar liefst 1200 goudstukken voor een harnas: 12 jaarsalarissen voor een ambtenaar aan het hof.