Gurkha’s: De keiharde elitetroepen van de Britten

Een paar dagen eerder hebben de Britten een plateautje op maar 60 meter onder het Nepalese fort ontdekt.

Via een steil bergweggetje hebben olifanten kanonnen omhoog gesleept, terwijl soldaten loopgraven en ladders aanlegden.

Nu zijn 3500 Britse, Ierse en Indiase troepen klaar voor de aanval. Volgens plan zal de artillerie gaten in de muur van het fort schieten, waarna het leger het bestormt. De Britten zijn veruit in de meerderheid, dus de aanval kán niet mislukken.

Gillespie inspecteert de kanonstellingen te paard. Tevreden geeft hij het teken om het vuur te openen. Anderhalf uur lang vliegen de kanons-kogels door de lucht, maar niet veel daarvan treffen de vestingmuur.

De generaal-majoor wordt ongeduldig. Hij staat bekend als een uitstekende bevelhebber, maar ook als rokkenjager en dronkenlap. En onlangs is hij van bigamie beschuldigd.

Hij heeft dus een eervolle overwinning nodig, en slaat het advies van zijn officieren in de wind door om acht uur het bevel te geven voor een bestorming – twee uur eerder dan gepland.

Dat komt hem duur te staan, want de Gurkha’s zijn geenszins van plan de strijd te staken.

Bergboeren zijn dappere krijgers

De slag om Kalanga in 1814 was een van de eerste in de oorlog tussen de Britse Oost-Indische Compagnie en het Gurkharijk in Nepal.

Met hun 16.000 soldaten waren de Gurkha’s tegenover 42.000 Britten sterk in de minderheid, en de Engelsen hadden bovendien de modernste geweren en kanonnen.

De ervaren generaal-majoor David Ochterlony beschreef de Gurkha’s vóór de oorlog zelfverzekerd als ‘een stelletje slecht bewapende en ongedisciplineerde barbaren’, die geen probleem zouden moeten zijn voor het Britse leger. Maar al snel moesten de Engelse generaals inzien dat de kleine, gespierde Gurkha’s de taaiste en beste krijgers waren waar de Engelsen ooit mee te maken hadden.

De Gurkha’s kwamen uit het district Gorkha in het huidige Nepal. Het volk, dat van Mongoolse afkomst was, leefde als veehoeders in het hoogland aan de voet van de Himalaya.

Begin 16e eeuw namen de Rajputs – een oude Indiase krijgerskaste – de wijk naar Gorkha, op de hielen gezeten door de islamitische Mogoldynastie.

De Rajputs, die hindoe waren, trouwden met lokale vrouwen, en dat bracht een taai volk van Noord-Indiaas en Mongools bloed voort.

In 1742 begon de nieuwe heerser van Gorkha, Narayan Shah, aan de verovering van de rest van Nepal, dat in 1769 werd ingelijfd.

Rond die tijd waren de Engelsen bezig met het bezetten van India.

Narayan Shah was onder de indruk van het Britse succes en bracht een gedisciplineerd leger naar Europees voorbeeld op de been.

Anders dan het Britse leger, waar collectieve discipline heerste, was het sterkste wapen van de Gurkha’s echter nog steeds de moed en kracht van de individuele soldaat.

Met dit leger voerden opeenvolgende Gurkhakoningen oorlog in het grens-gebied tussen Nepal in India, en een confrontatie tussen de twee machten kon niet uitblijven.

In 1814 waren de Britten het zat. Met vier divisies zouden ze de Gurkha’s eens laten zien hoe je oorlog voert: ‘Ik verwacht een snelle en sublieme beëindiging van de oorlog,’ schreef de bevelhebber van het Britse leger, Francis Rawdon-Hastings.

Britten in de pan gehakt

De eerste grote slag werd op 31 oktober 1814 uitgevochten in Noordwest-Nepal: generaal-majoor Gillespie en zijn circa 3500 Indiase en Britse soldaten werden gestuit bij het kleine Kalangafort. Er waren maar 650 Gurkha’s, onder wie een aantal vrouwen en kinderen.

‘Een soldaat die door weloverwogen dapperheid wordt gedreven, zal altijd in het voordeel zijn ten opzichte van onbezonnen moed,’ schreef Gillespie.

Na het fort anderhalf uur bestookt te hebben, liet de ongeduldige generaal zijn infanterie oprukken, hoewel een deel van zijn leger nog niet in positie was.

Op bevel van Gillespie stormden 800 man op het fort af. Voorop reden de Ierse dragonders, met in hun kielzog infanterie en vooruitgeschoven troepen met ladders.

Zodra de dragonders de fortmuren hadden bereikt, kwamen de Gurkha’s naar buiten met hun kukri – een karakteristiek krom hakmes.

De gedrongen krijgers ontweken behendig de Britse bajonetten en weerden met hun schild de sabels af:

‘Je kwam op geen enkele manier langs die verdomde schilden. Er was geen doorkomen aan,’ schreef een van de dragonders later.

De Gurkha’s haalden met hun vlijmscherpe kukri’s soldaten en paarden van onderen open.

Na een paar minuten lagen 58 gewonde en vier gesneuvelde dragonders op de grond, waarna de Gurkha’s zich bliksemsnel terugtrokken in het fort. Nu begonnen ze de Britten met kogels, pijlen en stenen te bestoken.

De Engelse infanteristen konden niet dicht genoeg bij het fort komen om hun ladders op te zetten, want ze moesten dekking zoeken voor de onophoudelijke regen van pijlen en geweerkogels die de Gurkha’s hun kant op stuurden.

Ondertussen waren bijna alle troepen van Gillespie ter plaatse. Woedend gaf de generaal-majoor zijn hele leger de opdracht om aan te vallen, in een laatste poging de verdediging van de Gurkha’s te breken. Iemand had een schijnbaar onbeschermd poortje ontdekt aan de noordwestkant van de vesting.

Onder dekking van de rook van een paar brandende hutjes sloop een eenheid Britse soldaten eropaf, maar toen ze dichterbij kwamen, was de poort ineens weg.

Gurkhageneraal Balbahadur Kunwar had in de gaten wat de Britten van plan waren en had de opening snel met balken en stenen afgesloten.

De Britten keken recht in de loop van een kanon. Zeven soldaten kwamen op bloedige wijze aan hun einde toen het kanon afging. Op hetzelfde moment stormden de Gurkha’s de andere poort van het fort uit en stortten ze zich pijlsnel op de nietsvermoedende vijandelijke troepen. Veel Britten sloegen op de vlucht.

Een paar Engelse soldaten vochten echter stug door. Gevolgd door zijn adjudant Frederick Young rende Gillespie met getrokken sabel op de Gurkha’s af, maar een schot in zijn borst maakte een einde aan zijn uitval.

Gillespie kwam om, en voor de vesting lagen 35 dode Britten, onder wie vijf officieren.

Nederlaag gooit roet in het eten

Al vielen de verliezen bij Kalanga mee, de nederlaag viel de Britten rauw op het dak. Ze hadden op een snelle, klinkende overwinning gerekend, die niet alleen een einde zou maken aan de dreiging van de Gurkha’s, maar ook opstandige provincies in India zou laten zien hoe machtig de Engelsen waren.

Nu leek het echter alsof het sterkste rijk ter wereld zich door een bergstam uit Nepal had laten verslaan. Of ze nu wilden of niet, de Britten moesten het offensief wel doorzetten.

In de weken die volgden werden steeds meer kanonnen en soldaten naar het Kalangafort gestuurd. Urenlang werd het beschoten, maar zelfs toen er een gat in de muur werd geblazen, konden de Britten nog niet binnendringen. De Gurkha’s groeven greppels achter het gat, waar ze scherpe palen in zetten.

Na een maand vechten lag het hele fort in puin, maar de doorbraak kwam pas toen de Engelsen de bron afsloten die het fort van water had voorzien. Zonder water moesten de Gurkha’s de strijd staken, en op 30 november 1814 vielen de Britten het fort binnen, waar ze onthaald werden op een vreselijke stank. Op de binnenplaats lagen stapels lijken, en de overlevenden kreunden van de pijn en de dorst.

‘Sommigen hadden daar drie dagen gelegen met gebroken ledematen. Een jonge vrouw met een gebroken been lag tussen de doden, en omdat ze zich niet kon bewegen, opende ze slechts haar mond om te drinken. Haar wanhoop zal ik nooit vergeten,’ schreef de Engelse soldaat Henry Sherwood.

Toen de overlevenden verhoord werden, bleek dat generaal Balbahadur en de Gurkha’s die nog konden vechten de nacht tevoren het fort hadden verlaten, want zonder water kon de verdediging geen stand houden.

In totaal had de strijd de Britten 763 dode en gewonde soldaten gekost, van wie 31 officieren, terwijl de Gurkha’s 520 soldaten waren kwijtgeraakt.

Ondanks hun zware verliezen konden de Britten niet anders dan de moed en de vechtlust van de Gurkha’s prijzen:

‘Ik weet niet wat anderen hebben gezien, maar bij ons waren de Gurkha’s niet wreed tegen gewonden en vergiftigden ze geen pijlen of bronnen. Ze werden niet door wraakzucht gedreven, maar vochten een eerlijke strijd tegen ons uit, als mannen,’ schreef de officier James Fraser in een brief aan zijn ouders.

Meesters met messen

De slag om Kalanga was slechts een voorproefje van wat de Britten te wachten stond: ontoegankelijke forten die niet stormenderhand in te nemen waren, maar langdurig gebombardeerd moesten worden. En de Gurkha’s bleken al snel ook uitstekende aanvallers.

In december 1814 kwam een Britse voorhoede van 300 man aan bij het fort Parsa even ten zuiden van de Nepalese hoofdstad Kathmandu.

De aanvoerder, kapitein Henry Sibley, stelde vast dat het fort verlaten was, maar dat er nog Gurkha’s in de buurt waren. Hij besloot zijn kamp op te slaan bij een rivier in de dichte jungle. Hij liet het kamp niet versterken, maar zag er wel op toe dat de mannen wapens droegen. Zelf vierde hij nieuwjaar in zijn tent.

Vlak voor het ochtendgloren op 1 januari zwermden de Gurkhasoldaten met hun krijgsolifanten de jungle uit. De Britse troepen die het kamp probeerden te verdedigen, raakten niets in het dichte oerwoud.

De Engelsen sneuvelden bij bosjes, en de overlevenden vormden een cirkel en vochten een uur lang rug aan rug, tot ze de rivier over vluchtten. 121 van hun kameraden bleven dood achter, onder wie Henry Sibley.

De nederlagen maakten de Engelsen op uiterst pijnlijke wijze duidelijk dat de Gurkha’s vooral uitblonken in man-tot-mangevechten, men name wanneer ze hun kukrimes konden gebruiken, dat dood en verderf zaaide onder de vijand.

De predikant Wood, die eind 19e eeuw zijn herinneringen aan zijn reizen in Nepal opschreef, leverde een van de beste beschrijvingen van het gebruik van het mes.

Volgens hem ging het vooral om bekwaamheid en niet zozeer om kracht: ‘Daarom kan een Gurkha, niet veel groter dan een jongen, een enorme tegenstander die zijn techniek niet begrijpt, in mootjes hakken.’

Om die reden sloegen de Brits-Indiase troepen steevast op de vlucht als de Gurkha’s met hun messen in aantocht waren. Dit ondervond generaal-majoor Ochterlony toen zijn troepen een paar dagen voor Sibleys nederlaag bij Parsa zware artillerie aan het opstellen waren bij het fort Mangu, hoog in de bergen.

’s Ochtends vroeg gingen de poorten van het fort plotseling open, en onder het slaken van de strijdkreet Ayo Gurkhali! – hier komen de Gurkha’s – stormden 2500 krijgers met schilden en messen op de Britse stellingen af.

Alleen al door deze aanblik zonk de moed veel Indiase soldaten in de schoenen. Een groot aantal van hen sloeg op de vlucht.

De Britten hadden echter één voordeel: ze konden vanuit de hoogte op de vijand vuren. De Gurkha’s vielen dan ook en masse, maar zodra er eentje gedood was, kwam er een ander voor in de plaats.

Pas na drie uur trokken de Gurkha’s zich terug. Ze lieten 150 doden achter. De Engelsen hadden maar negen man verloren: de eerste echte overwinning.

Kanonnen drijven Gurkha’s terug

In de loop van de oorlog leerden de Britten hoe ze de Gurkha’s moesten aanpakken.

De Gurkha’s deden het goed in man-tot-mangevechten, maar hadden weinig kanonnen en waren daardoor niet opgewassen tegen zware artillerie. De Britten legden zich dan ook toe op een trage uitputtingsstrategie.

Als ze op een fort stuitten, dat vaak hoog in de bergen lag, waren ze weken bezig met het aanleggen van wegen naar de dichtstbijzijnde bergtop. Via die wegen sleepten ze kanonnen naar boven, waarna ze hun ingesloten vijand dagenlang met zwaar geschut bestookten.

Desondanks hadden de Engelsen er nog een hele kluif aan. Gurkha’s waren meesters in het bouwen van verdedigingswerken en konden binnen een paar uur metershoge palissaden van bamboe uit de grond stampen.

Meestal zetten ze twee rijen palissaden op met anderhalve meter stenen ertussen.

Toen de Britten de vesting Jaithak in wilden nemen, stuitten ze op maar liefst drie rijen palissaden. Na een hevig bombardement lag de eerste rij in duigen, maar de Engelsen durfden het fort niet te bestormen voordat de twee overige ook verwoest waren. ’s Nachts hielden ze op met schieten om de kanonnen de volgende dag dichter bij het fort op te kunnen stellen.

Maar ’s ochtends vroeg ontdekten ze tot hun verbazing dat de Gurkha’s de kapotgeschoten palissade weer hadden opgebouwd.

Dode officieren worden uitgeleverd

Uiteindelijk moesten de Britten de strijd bij Jaithak staken. Ze trokken om het fort heen om de veel belangrijker vesting Malaun aan te vallen, die verdedigd werd door Bakhti Thapa – een van de beroemdste Gurkhageneraals.

Tijdens deze gevechten lieten de Gurkha’s zich van een andere kant zien, wat ze nog meer respect van de Britten opleverde.

Tijdens een slag bij Malaun in april 1815 werd de Britse officier Charles Showers gedood.

Toen zijn mannen het lichaam de volgende dag gingen halen, troffen ze het aan onder een mooie doek op een bed van bladeren – een respectvol gebaar van de Gurkha’s.

Een paar dagen later leidde generaal Thapa een massieve aanval van 2000 Gurkha’s op een van de stellingen die het fort steeds bestookten: ‘Telkens weer vielen ze aan, met een weergaloze wreedheid, en hakten ze met hun sabels in op onze kanonnen,’ schreef luitenant Robert Ross in een brief aan zijn gezin.

Tijdens de aanval kwam een kwart van de Gurkha’s om, onder wie Bhakti Thapa – die had beseft dat het een kansloze actie was, en daarom al afscheid van zijn twee vrouwen had genomen.

De Britse generaal-majoor Ochterlony zorgde ervoor dat het lichaam van de Gurkhageneraal netjes in sjaals werd gewikkeld en overgedragen. ’s Avonds zagen de Britten vanuit de hoogte het vuur waarin Thapa werd verbrand. Zijn weduwen wierpen zich in de vlammen om met hun man te sterven.

Gurkha’s komen in Britse dienst

De volgende paar maanden verloren de Gurkha’s het ene fort na het andere, tot ze op 2 december een vredesverdrag moesten ondertekenen.

De verslagen troepen mochten zich terugtrekken naar Kathmandu. Vanwege onenigheid over de voorwaarden laaide de oorlog echter algauw weer op, en pas toen Ochterlony in maart 1816 met ruim 20.000 man naar Kathmandu optrok, gaven de Gurkha’s zich definitief over.

Dit vormde niet het einde van de betrekkingen tussen de Gurkha’s en de Engelsen – integendeel.

Beide partijen waren elkaar gaan respecteren op het slagveld, en al in januari 1815 – bijna een jaar vóór het eind van de oorlog – had Ochterlony vier Gurkha-eenheden van elk 1000 man opgericht.

De leden werden gekozen onder de duizenden krijgsgevangenen die de Britten hadden gemaakt.

Frederick Young, die in 1814 met generaal-majoor Gillespie in Kalanga had gevochten, kreeg het bevel over een van deze eenheden, The Sirmoor Rifles, die tot op de dag van vandaag deel van het Britse leger uitmaakt.